'Sultan Gelin' 1974 yapımı bir Halit Refiğ filmi. Filmi herhalde izlemeyen çok az insan vardır. Türk sinemasının en başarılı filmlerinden biri olduğunu kabul etmekle birlikte dönemine ve kadın meselesine ışık tutması yönünden de pek eleştiriye açık durmayan filmi, sizlerin huzurunda biraz boklamak istiyorum. Sen kim köpeksin de Halit Refiğ filmi boklarsın diyeceksiniz, biliyorum.
Adeta bir süzme gibi duran Sultan, tavrı ve bakışlarıyla gerçek bir itaatkar gibi duruyor sahne boyunca. En ufak bir itirazda bulunmuyor. Kabullenilmişin kalesi adeta.
Osman da başka bir edilgen alan. Hiçbir şeye itiraz etmiyor. Tam Sultan'a göre koca.
Adamı yok halaydı, yok gerdeğe girişti derken haşata çeviriyorlar.
Adam öldü ölecek. Çünkü bir kadın her daim anne gibi olmalıdır.
Her şey başkaları için.
Akşam yatmadan 'sana da yazık ettik' diyen, öncesinde Sultan'ı o hasta haliyle hırpalamayı da ihmal etmeyen Osman'ı da böylece kaybetmiş oluyoruz.
Pikaçumuz Sultana 'abba' yani 'abla' demektedir. Kayın baba bu Pikaçu'yu Sultan'ın eline 'al keyfine göre büyüt' diye verir. Sultan'da yine tık yok. Az bağır, itiraz et Sultan, ne biçim kader bu de! Demez, neredeyse haline şükredecek.
Sultan'daki kabulleniş gerçek dışıdır! Gözünü kaldırıp başka bir erkeğe göz ucuyla bile bakmaz. Kendi kendine başka bir hayali kurarken bile görmeyiz onu.
Bakar, yıkar, yedirir, hastalanınca başında bekler. Kaynanası ve köydeki diğer kadınların keyifleri yerindedir. Ara ara kocasına laf geçiremeyen kaynanası bile halinden oldukça memnundur, çünkü kocası ve çocukları vardır. Kocası ve çocukları olmayan kadın, en beter haldeki kadındır. Film bunu bağırır.
Bir erkek çocuğu ve silahla oynamak, çocuk da olsa erkek o diyor hikaye bize.
Sultan o da yetmezmiş gibi kurşun yarasıyla silahı ben aldım diye suçu üstüne alır. Kayın babasından dayak yer. Erkeğini, çocuğunu, efendisini her şeyden üstün tutar. Bir de senle mi uğraşacağım diye kendi kendine içlenmez bile! İnsan değil Sultan robot!
O da yetmez gider kaynanasının elinden iş alır. 'Sen yorulma ana, ben yaparım.' der. Çünkü yorulmaz, çünkü hiç dinlenme ihtiyacı yoktur.
Hala abla diyor Sultan'a.
Sen yapma ben yaparım, der. Eşek kadar adam da tarla işini Sultan'a bırakıp gider. Ulan yapma Sultan, etme Sultan! Senin ciğerin yok mu Sultan?
Düşünmesi yok, duyguları yok Sultan'ın o senin kocan olacak dediler, o da kocam olacak gözüyle bakar. Fakat 'istemem sen ye' der Pikaçu. Çünkü erkektir. Erkekler düşünebilir. Rollerin dışına çıkabilir.
Sultan bunları görür. Üzülmesi gerektiği için üzülür.
Bunu da ana gibi yapar. 'Sana bakmadım mı, bu yaşa getirmedim mi? diye sorar.
Yine hiç isyan görmeyiz. Off, yoruldum, demez!
Ay keşke köye meteor yağsa da hepsi telef olsa, çıldırıcam!
Yeni gelin gibi öylece tüm itaatkarlığı ile beklemektedir.
Erkek ona ablamsın deyince, önce biraz karşı da çıksa da, Sultan yine edilgen olur ve kendine söylenen rolü kabul eder. Yine kafa sıfır! Anamdan iyi baktın lafını da duyduktan sonra hemen ona yardımcı olmaya ikna olur. Sultan'ın görevi hep vermektir.
Oğlanın haline üzülüp, onu bir güzel yatırır. Yine analık! Sabah onun kaçmasına yardım edecektir.
Sök ciğerini de ver Sultan, kafasız Sultan. Sen niye kaçmıyorsun, duruyorsun Sultan!
Kendi için tek bir 'of' demeyen, kimseyi karşısına almayan, kendini bilmeyen Sultan, oğlu gibi büyüttüğü, belki de kocası olacak adam için bütün köyün karşısına dikilir. Şimdiye kadar hiçbir güç gösterisinde bulunmayan kafasız Sultan'a biçilen rolün en çılgın tarafı da budur.
Bütün köyün şerefsizlerini ikna edecek gücü nereden buldun Sultan?
Bu soruyu bile kayın babası sorar. Sultanın cevabı kabus gibidir. 'Sizin de kocaların da döllerinin de Allah belasını versin.' demesini bekleriz. Boşuna bekleriz.
Sultan yine edilgen, sadece üzgün görürüz. İsyansız, kabullenmiş bir üzüntüdür bu. Öldürün lan, daha ne istiyorsunuz benden, demez.
Kurban olduğum ne güzel bakmış!
Film bütün olarak kadının, edilgen olduğu süreçte, verdiği her emeğin kendi üstüne çöreklenen trajedisini büyüttüğünü söylemesi bakımından değerli bir filmdir. Fakat kadını bu derece gerçek dışı, isyansız, kararsız, itaatkar göstermesi açısından eksik ve kusurlu bir filmdir.
Bir Halit Refiğ filmi bokladığım için kusura bakmayın. Fakat bir kadın hikayesi yazarken bilmeniz gereken bir şey vardır. Böyle bir hikayede bir kadın en azından tam 40 kere 'Allah hepinizin bin türlü belasını versin.' der. Demezse hikaye eksiktir.
hayır her kadın demez, diyemez. kadınlar da Anadolu'da yıllarca aynı Halit Refiğ'in gösterdiği gibi bu biçimde yaşamıştır, o yüzden gerçekçi bir filmdir. Sultan gelin isyan edemez çünkü öyle bir duygusu yok. Büyükşehir kadınları bile bu edilgenliği aşamadı hala tam anlamıyla. Editör eğlenceli ama biraz yüzeysel bir yorum yapmış. Tüm kadınlar maslak-cihangir eksenindeki gibi değil ne yazık ki.
Abaaa!!Bubam çağırıyor :)))
ne kolay di mi hayatında adını duymadığın,haritada yerini gösteremeyeceğin yerlerde yaşayan insanları eleştirmek!