Tarıma ve hayvancılık politikalarında yıllardır sektör temsilcilerinin tüm söylemlerine karşın yapılan yanlış uygulamalar çöküşü getirdi.
Tarımda uzman isimler politikalarda yapılan yanlışlara ısrarla devam edildiğini bunun da süt ve süt ürünleriyle, et fiyatlarında yükselişi sürdüreceğini belirtiyor.
Önce süt ve süt ürünlerindeki fiyatlarda değişime bakalım. Geçen yıl 1 litre süt 5 ila 7 TL aralığında satılırken, bu yıl 17,50 olarak görülüyor. 1 kilogram süzme tam yağlı beyaz peynir geçen yıl kasım ayında 22,90 TL'ye satılırken, bu yıl aynı marka, aynı markette, aynı peynir 86,50 olarak görülüyor.
600 gramlık tam yağlı tost peyniri 2021 Kasım'ında 32,95 TL, 2022 Kasım'ında da 112 TL olmuş. 2 kilo yoğurt geçen yıl 11-12 TL, bu yıl 30 TL'nin üzerinde olurken et fiyatlarına dilerseniz ne beyaz ne kırmızı hiç girmeyelim.
Üretici destek alamadığından üretimi ya bırakıyor ya yavaşlatıyor. Çiftçinin bankalara olan borcu toplam 245 milyar TL olurken, Cumhuriyet'te Rıfat Kırcı, üreticilerin ve üretici derneklerinin uyarılarına karşın göstere göstere gelen krizin nasıl izlendiğini anlattı.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, toplanan inek sütü miktarı, Eylül ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %4,4, Ocak-Eylül döneminde %2,7 azaldı.
Ocak-Eylül döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre, tereyağı üretimi %25,4, ayran üretimi %11,1, yoğurt üretimi %3,9 artarken; inek peyniri üretimi % 5,1 ve içme sütü üretimi %0,7 azaldı.
2021 Aralık- 2022 Haziran arasında büyükbaş hayvan sayısında azalma görüldü. Büyükbaş hayvan kategorisinde, sığır sayısı Haziran ayı sonu itibarıyla bir önceki yılın Aralık ayına göre %0,9, manda sayısı da %1,5 azaldı.
Yem masrafı eylülde bir önceki yılın aynı yılına göre yüzde 145 artmışken, tek girdi maliyeti de bu değil. Yıllık artışın düşük olduğu alt gruplarda veteriner harcamaları %38,73 olurken, yıllık artışın en yüksek olduğu alt gruplar %226,63 ile gübre ve toprak geliştiriciler ve %193,88 ile enerji ve yağlar oldu. Bina bakım masrafları eylül yüzde 160 arttı. Çiftlik binalarında yüzde 118, makine bakım masrafları yüzde 84, malzemeler yüzde 83, diğer mal ve hizmetlerde ise yüzde 66 artış görüldü.
Ulusal Süt Konseyi (USK), çiğ süt alım fiyatını 15 Mayıs 2022 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 7,50 TL/Litre olarak belirlemişti. 1 Ekim 2022'de de fiyat değişmemiş tepkiler sonrası 14 Ekim 2022'de artış gerçekleştirilerek 8,5 TL yapılmıştı.
Tüm Süt, Et ve Damızlık Sığır Yetiştiricileri Derneği'nin (TÜSEDAD) hesaplamasına göre 1 litre sütün üretim maliyeti 10,57 TL!
Üreticiler 16 Ekim’de grev yaparken, fiyatın düşük tutulmasının üretimi de düşüreceğini ve tüketiciye olumsuz yansıyacağını açıklamışlardı. USK Başkanı'nın sütün sektöründe işveren olduğu, ayrıca olması süt tozu üretimi yapan ihracatçı fabrikalarının da olduğu belirtilerek tepki gösterilmişti.
Birleşik Metal İş Sendikası Araştırma Merkezi (BİSAM) verilerinde sağlıklı beslenebilmek için süt ve süt ürünlerine günlük yapılması gereken harcama tutarı 2021 yılı ekim ayında 35 TL olurken, 2022'de 85 TL oldu.
TÜRK-İŞ hesaplamasında da temel alınan ve doğrudan piyasadan derlenen fiyatlara göre, Ekim 2022 itibarıyla süt, yoğurt, peynir grubunda, tüm ürünlerin fiyatları yükseldi. 1 litre sütün marketlerde ortalama satış fiyatı 18 TL’yi geçerken, bir ayda ortalama peynir fiyatı %12, ortalama yoğurt fiyatı %15 oranında artarak, yoğurdun kg fiyatı ilk kez 30 TL’yi geçtiği görüldü.
Tarım Dünyası'ndan deneyimli tarım yazarı Ali Ekber Yıldırım, son aylarda 15 şehirde yaptığı görüşmeleri şöyle özetliyor:
Üretici “zarar ediyorum” diye hayvancılığı bırakıyor. Üreticilerin ineklerini kesip sektörden çekilmesi nedeniyle çiğ süt üretimi azalıyor. Piyasada süt bulmak her geçen gün zorlaşacak. İnekler kesilince ve buna bağlı olarak süt üretimi azalınca süt bulmak zorlaşıyor. Süt azalınca peynirin, yoğurdun, ayranın, tereyağının fiyat artıyor. Tüketici mevcut fiyatlarla zaten “satın alamıyorum, alım gücüm yetmiyor” diye yakınıyor. Bütün bunlar yaşanırken tarımın içinden gelen, bu işin ilmini yapan, sorunlara çözüm üretmesi gereken Tarım ve Orman Bakanı Prof. Dr. Vahit Kirişci üreticiyi adeta suçluyor.