İnsanlığın parayı bulmasından daha eski bir durum varsa bu da suçtur. Suçun da bir ekonomisi olduğunu düşünmüş müydünüz? Hiç bir suç yok ki motivasyonu para olmasın! Bu da bilinmeyen büyük bir ekonomi yaratıyor. Prof. Dr. Aylin Seçkin de tüm detaylarını, Flu TV'de anlatıyor.
Suç ekonomisi, illegal yollarla para kazanmak olurken, Seçkin şöyle açıklıyor: 'Hukuksal ve işgücü piyasaları açısından suça yaklaşımın optimal analizi.' Suçlu birinin rasyonel kararlar aldığı farz edilerek, bunun piyasası, işgücü ve ekonomik büyüklüğünün ölçülmesi gibi kavramları içine alır.
Tüm suçların toplamında bir analizden bahsediliyor. Örneğin, araç hırsızlığını verdiği zarar, topladığı gelir, yarattığı mali büyüklük, bölgeleri, zamanları gibi veriler, bunlara uygulanan cezaların büyüklüğü, ekonomideki durum gibi birçok faktörü içine alıyor.
Kriminal suçlar olduğu gibi, kriminal olmayan ancak yine illegal şekilde olan suçların da bir ekonomisi ve büyüklüğünden bahsediliyor.
İnsanların alışkanlıklarından yola çıkarak yapılan analizde bağımlı kişilerin oluşturduğu ekonomik büyüklük yanı sıra, suçlular açısından da optimal geliri gibi faktörleri de içeriyor.
Bir kişinin iş arama sürecindeki seçiminde illegal kısmı seçmesiyle başlayan süreçte genelde bunun bir çevre faktörü olmasından yola çıkılıyor. Genel olarak suç piyasasına girenlerde aile faktörü öne çıkıyor. Bu piyasanın içine doğmuş kişilerin bu alanı seçtiği görülüyor. Bir de bu alana geçen kişilerin başka bir vasfı olmaması ya da fazla bilgi sahibi olması bu alandan çıkmasını da engelliyor.
Kayıtdışı piyasaların suç içermemesi mümkün olabiliyor. Kayıtdışı piyasa denildiğinde legal boyutta yapılan işlerin sistemsel olarak kamuya bildirilmemesi gibi faktörler öne çıkıyor.
Bir şekilde sisteme parayı sokarak aklamak için büyük meblağlarda harcamalar yapmak gerekiyor. Bu harcamaların legal ürünler ve hizmetler olması ve bunun da sistemsel olarak muhasebeleştirilmesi gerekiyor. Bu bağlamda en uygun alanlar sanat eserleri olurken, batık şirketlerin de bu açıdan kullanışlı olduğu belirtiliyor.
Devletlerin alkol, uyuşturucu gibi yasakları burada devreye giriyor. Kanada, Hollanda gibi ülkelerde alkol ve uyuşturucu satışının legal ancak özel dükkanlarda satılması, Türkiye'de alkole yüksek vergi uygulanması gibi konular bu alanda yer alıyor. Serbest olan ülkelerde de halen durumun tartışmalarının sürdüğü görülüyor.
Mafyanın yarattığı ekonomik boyut genel olarak bulundukları bölgede bir anlamda kendileri dışında suça izin vermemeleriyle ilginç bir güvenlik dengesinin yanında, tüm suç unsurları üzerinden para kazanmak ya da bu alanlarda bir tekelleşme oluşturmak üzerine kuruluyor.
Dünyada suç ekonomisi büyüklüğü 5-6 trilyon dolar olarak verilerde görülürken, dünyanın yıllık üretiminin toplamı 100 trilyon dolar olmasından yola çıkılarak yapılan hesaplamada bu meblağın 4'te birinin de yer altı ekonomisi olabileceği düşünülüyor. Genelde yapılan araştırmaların 10 katına çıkabilen bir büyüklük olduğu tahmin ediliyor. Türkiye'de de illegal ticaretin boyutunun 2010 yılı verilerinden yola çıkılan tahmine göre minimum 6 milyar dolarlık bir endüstri olduğu tahmin ediliyor. Türkiye'nin 700 milyar dolarlık GSYH'sine göre de yüzde 10'a kadar çıkabileceğinden bahsediliyor.
Avustralya'da 1989-2002 yılları arasında yapılan bir çalışmada bu alanda fiyatlamanın çok da optimal olmadığı görülüyor. Durumun matematiksel yoksunluk ve çaresizlik olabileceği öngörülüyor. Ortalama 17 bin dolar gibi bir bedel ortaya çıkıyor. Açlık sınırından (Türk-İş'e göre bekar bir çalışanın aylık yaşama maliyeti 10.170 TL) ve yakalanma halinde oluşacak zarardan yola çıkarak günümüzde Türkiye'de dahi minimum 20 yıllık bir ceza ile ki hukuki boyuttaki masraflar göz ardı edilerek 2 milyon 440 bin gibi bir rakam ortaya çıkıyor.
Siyasi dengelerde ve toplumsal yapıda büyük değişiklikler yarattığı gibi, kemikleştiği ülkelerde de temizlenmesi zor girift ilişkiler yaratıyor. Dünyada mafya oranı en yüksek ve ihraç eden ülke de İtalya oluyor.
Vergi kaçırmak suç ekonomisi olmazken, ABD gibi ülkelerde kriminal suçlardan daha fazla ceza alabiliyor.
İnsan kaçakçılığı, fuhuş, uyuşturucu ticareti, kumar, kaçakçılık, sahtecilik gibi birçok alan bulunuyor. Terörist faaliyetler de bir şekilde bu ticaretten para kazanarak asli faaliyetlerini sürdürmek için fon sağlıyor.
Net hata noksan, tam anlamıyla henüz nereden geldiği bilinmeyen bir para anlamına geliyor. Burada genel olarak legal yollarla ve legal bir ticaretle ülkeye giriş yapmış ancak henüz tam olarak hesaplarda yerini bulmamış gelirler rol oynuyor. Vergi cennetler, turizm gelirleri ya da ihracat gelirleri gibi bir alandan gelen paralar olabiliyor. Burada illegal boyut söylemlerinin gözden kaçan az bir miktar olabileceği de göz ardı edilmeden ana paranın sistemsel bir boyuttan dolayı henüz yerini bulmadığına vurgu yapılıyor.