Dürer'in dünyaca ünlü gravürü 'Şövalye Ölüm ve Şeytan'a baktığınızda ne görüyorsunuz? Sadece bir şövalye mi? İnanın burada bir şövalyeden çok daha fazlası var. Ölüm, şeytan, hayatın kısalığı ve daha fazlası. Yazımızı okuduktan sonra bu esere bakış açınız tamamen değişecek.
Tüm zamanların en yetenekli sanatçılarından biri olan Albrecht Dürer tarafından 500 yılı aşkın bir süre önce yapılmış.
İlk bakışta gördüğünüz sadece bir şövalye olabilir ama aslında sadece bir şövalyenin resmi değil... Çok daha fazlası.
Detaylara inmek lazım. Hepsini anlatacağız tek tek ama minik bir detayı şimdiden söyleyelim. Eserde gördüğünüz kum saati burada hayatın kısalığını temsil ediyor.
Daha fazlasını söylemeden önce Dürer'i biraz daha yakından tanıyalım.
Neden? Çünkü o, herhangi bir resmin yapabileceğinden çok daha fazla yayılan illüstrasyonlar üretmiştir.
Avrupa'da sadece birkaç yıl önce icat edilen matbaa, sonrasındaki internetin icadı gibi bir devrim niteliği taşıyordu.
Çünkü bilgi (ve sanat) her zamankinden daha erişilebilirdi.
Aslında ilk başarılı illüstratör o değildi, ancak Dürer bu sanatsal ortama hassasiyet, incelik ve enerji getirdiği için öne çıkıyordu.
Ve baskıları da tüm Avrupa'da satıldı.
Vasari, yazılarında en çok Dürer'in müthiş hayal gücünden bahsediyor ki zaten bu da onun en bilinen özelliklerinden biri.
Hatta herhangi bir Floransalı hümaniste yakışır şekilde, insan oranları üzerine kendi kitabını yazdı ve resimledi.
Net bir şekilde ifade edebiliriz ki, Dürer bir şekilde üç farklı sanatsal akımı bir araya getirmenin ve benzersiz bir tarz üretmenin bir yolunu bulmuştu.
Dua etmek için kaldırılan elleri çizerken bile farkı ortada...
Bu sadece bir tavşan bile olsa, dünyayı derinden merak etmiş ve resimlerini ona göre yapmıştır.
İşte karşınızda kendine son derece güvenen bir adam. Burada gördüğünüz, Dürer'in, -genellikle İsa Mesih'in tablolarında gördüğümüz pozdaki -bir otoportresi.
Dürer gerçekten sanatsal bir süperstardı.
Giorgio Vasari, Dürer'in popülaritesinin ve başarısının, aslında kendi çalışmasını Dürer'inmiş gibi gösteren Marc Antonio Bolognese adlı bir İtalyan da dahil olmak üzere, başkalarının onu kopyalamasına yol açtığını açıklıyor.
Dürer, kim olursa olsun tüm modellerine aynı yoğunlukta bir ilgi gösteriyordu ve eserlerini öyle yaratıyordu.
Mahşerin Dört Atlısı'nın iki versiyonunu karşılaştırırsak, aslında haksız olmadığını görüyoruz. Renk, bir şekilde, çizimlerinin canlılığını ve özgünlüğünü azaltmış gibi gözüküyor.
Giorgio Vasari'nin sözleriyle bu eseri ile 'dünyayı hayrete düşürdü.'
'Şövalye, Ölüm ve Şeytan' Erasmus'un yazdığı bir kitaba dayanıyordu.
Acımasız, esprili, ılımlı Erasmus'u, burada Holbein'ın portresinde görüyoruz.
Erasmus boşanma ve kadınların eğitimi hakkında yazılar yazan aynı zamanda idam cezasına ve dini zulme karşı çıkan bir bilgindi.
Buradaki şövalyenin zırhı ve silahları bıçak ve çelik yerine inanç ve bilgiydi.
Dürer'in, Erasmus'un 'erdem şövalyesi'ne dayanan ve bir alegori olan çizimi, birçok kez yanlış kullanıldı ve kasıtlı olarak yanlış anlaşıldı.
Halbuki Erasmus, her türlü şiddete ve savaşa karşı çıkan hoşgörü ve uzlaşmayı savunan biriydi.
Erasmus Avrupa'nın dört bir yanında geniş çaplı seyahatlerinde ister anavatanı Hollanda'da olsun ister Almanya, İngiltere, İtalya veya İsviçre'de, nerede olursa olsun kendini hep evinde hissetti.
Erasmus nazik, ılımlı ve şüpheciydi; Dürer ise yoğun, gayretli ve kararlıydı.
Ne olursa olsun bir gerçek var ki, o da bu iki aklın gizli anlaşması sayesinde tarihin en büyüleyici sanat eserlerinden birinin ortaya çıktığı...
Dürer’in “Şövalye, Ölüm ve Şeytan” eserinde vurguladığı önemli figürler var. İlkini başta söylemiştik.
Şövalyenin yanındaki ata binen kişi 'Ölüm', arkada gördüğümüz ise 'Şeytan'. Ölümün elinde tuttuğu kum saati hayatın sonsuza kadar sürmediğini ve kısa olduğunu temsil ediyor.
Dikkat çeken başka bir detay ise zamanı kısıtlı olmasına rağmen 'Şövalye'nin oldukça sakin görünmesi. 'Ölüm'e bakmıyor ve endişe dahi duymuyor.
Bir şövalyeden çok daha fazlası demiştik...