Galileo Galilei'nin düşünce ve bilim tarihindeki önemi tartışılmaz olsa da onun üzerine yapışan 'Engizisyon'un dini gerekçelerle yargıladığı bilim insanı' etiketini tartışmaya niyetliyiz. Olayın yaşandığı döneme dair belgeleri inceledikçe günümüz düşünce ikliminde bu olayları daha dikkatli incelemek faydalı olabilir.
Daha genel bir açıdan bakacak olursak bu mevzuyu 'tarihte bilimin üzerindeki dinsel baskıya' dair bir araştırma olarak da görebiliriz.
Bilim tarihinde bir yolculuğa çıkalım mı?
Bu efsaneleştirmeyi eleştirmenin 'Galileo'yu olduğundan daha aşağıda göstermek' saikiyle olmadığını belirtmem gerekiyor.
Galileo'nun ortaya attığı fikirler ve açtığı yol zaten onun kıymetini ortaya koyarken daha yukarıda da daha aşağıda da görmeye çalışmak pek anlamlı değil.
Adını Latince soruşturma anlamına gelen 'inquisitio' kelimesinden alan Engizisyon Mahkemesi, 1200'lü yıllarda Katolik Kilisesi tarafından kurulmuştu. Türlü yargılamaların yapıldığı bu mahkemelerde Galileo Galilei de yer buldu.
Uzun zamandır kabul edilen yer merkezli evren sistemine bir alternatif olarak Kopernik'in fikirlerine dayanan Güneş merkezli sistemi öneren, buna dair gözlemler de yapan Galileo'yu mahkeme karşısına çıkaran şey neydi?
Fakat o döneme gittiğimizde bu yargılama gerçekleşirken bugün de bilimsel olan ve olmayan arasında seçim yapmamızı sağlayan bir 'ayraç' kullanılmaya çalışılmıştı. Bu ayracın doğru çalışıp çalışmadığı bir yana, mahkeme 24 Şubat 1616'da komisyon raporuyla sonucu şöyle duyurmuştu:
Güneşin evrenin merkezinde bulunmasına ve hiçbir yerel hareketenin olmadığına dair sav ve yer kürenin evrenin merkezinde bulunmadığında, hareketsiz olmadığına ve sürekli hareketli olduğuna göre öncelikle felsefi olarak mantıksız olduğu, ardından da dinsel olarak uygun olmadığı için reddedilmiştir.
Bu durumda bir tezin felsefi olarak mantıksız olduğunu söylemenin aslında bilimsel olarak mantıksızlıkla aynı anlama geldiğini söylemek zor değil.
Yani, kararın asıl dayandığı noktada dönemin bilimsel anlayışı var.
Hayır.
Engizisyon'un dayandığı hakikat ve Galileo'nun hakikati aynı anda mevcut olamayacağına göre yetkin yapı Engizisyon olduğu için kararı mahkeme verdi. Bu dogmatikliğe karşın Engizisyon'un yargılamayı gerçekleştirirken kullandığı yöntem tamamen yetkin teoriye dayanıyordu, ilginç yanı tamamen dünyevi bir anlayışın ürünüydü.
Galileo'nun teorisi Aristoteles-Batlamyus teorisinin önermelerine aykırı olduğu için bilimsel olarak ve evreni en iyi açıklayan teori Aristoteles-Batlamyus teorisi olduğu için dinsel olarak yanlıştı.
Oysa Aristoteles'in ortaya attığı tez, görebildiğimiz evreni temele koyuyordu.
Yani bin yıl öncesine gidelim, teleskop ve benzeri bir aygıt kullanmadan görebildiğimiz noktaya kadar evreni anlamlandırmaya çalıştığımız bir dönemi düşünelim, Güneş'in bizim etrafımızda döndüğünü düşünmemiz için basit bir gözlem yeterli olacaktır.
İlk elden yapılan bu gözlem her gün tekrarlandığında bizim hiç hareket etmediğimizi de varsayarsak, Güneş'in Dünya'nın etrafında döndüğünü düşünmemiz için yeterli. İşte Aristoteles'in ortaya attığı evren kavrayışı bugün yanlış olduğunu bilsek de o dönemde tam da bu yönüyle tutarlıydı.
Engizisyon Mahkemesi bu 'hatalı' evren modeline bir ilahi görev iliştirerek Galileo'yu dogmatik fikirlerle yargılamış olsa da o döneme bir de böyle bakınca, her şey daha farklı görünüyor değil mi?
Ben Galileo hakında bir kitap okudum ve kesinlikle bilmediğim daha doğrusu okulda sadece işte şöyle dedi asıldı gibi şeylerden farklı şeyler ogrendim. İçerik tamamen güzel ve zaten düşününen herkes bunu bilmeliydi. En azından bilimin nasıl ilerlediğini herkes biliyor. Bir şey eklemek istiyorum Galileo hayallerini gerçekleştirmek için engizasyona boyun egmisti ama hâlâ kendi fikrini ve kopernik fikrini doğru buluyordu. Sürgündeyken de bu konuda yazmış olduğu kitaplarını çoğaltmak için arkadaşlarından yardım istemiş ve onlar yüzünden asılarak değil sürgündeyken hastalığıyla olmuş
Başarılı bir içerik..