Soru sormak, zihnimizin belli bir algoritmik düzen içinde sistematik düşünmesini ve kendimizi ifade etmemizi sağlayan dinamiklerden biridir. Farkında olsak da olmasak da sorularla düşünme mantığı, kendimizi karşı tarafa ifade ederken de çok işimize yarar.
Dinlemek kadar güçlü sorular sorabilmek de etkin bir iletişimin en kritik becerilerinden biri. Eğer sorduğunuz sorulara verilen cevaplar sizi tatmin etmiyorsa, belki de doğru soruyu sormamışsınızdır!
Yoksa aklınızdakini onaylatma çabası mı?
Soru sormak, aklımızdakini onaylatmak değildir. İşte tam da bu yüzden soru sorma becerisi; iç sesimizi susturarak dinlemeyi, not almayı, anladığımızı teyit etmeyi ve onaylatmayı gerektirir. Niyetimiz karşı tarafa bir şey empoze etmek değil, tam tersi onu anlamaya çalışmak olmalı.
Bu şu anlama gelir: Kısa ve öz konuşmalıyız.
Bu durum özellikle soru sorarken daha da elzem. “Geçen yıl Aralık ayında yeniden yapılandırmadığımız performans sisteminin daha verimli hale getirilebilmesi hakkında neler düşünüyorsunuz?“ sorusu, beyni daha dinlerken bile yormaz mı? Bir de şunu deneyin, “Sistem verimliliği nasıl sağlanabilir?”
Kendilerini kısa, net bir şekilde ifade eder ve 3-4 kelimelik sorular sorarlar.
Bilgisayarımızda bir dosya açmak istediğimizde ona “Diğer dosyaları açma“ şeklinde bir komut mu veriyoruz, yoksa istediğimiz dosyanın ismini mi yazıyoruz?
Bu mantık, soru sorarken de aynıdır. “Neden işe geç kalıyorsun?” diye soran bir yöneticiye “Saat çalmadı, servisi kaçırdım. Çocuğu okula bırakmam gerekti vs, vs…” deriz. Bu cevaplar aslında bir mazeret değil midir?
Mazeret üretmeye yönelik sorular sizce bizi gerçek anlamda düşündürür mü?
Hayatımızda “Bunu neden yaptın?” şeklinde bir soru karşısında kaçımız gerçekten neden yaptığımızı düşünme refleksiyle cevap verdik sizce? “Neden?” sorusu davranış değişikliği söz konusu olduğunda kaçımızı gerçek anlamda motive etti?
“Neden işe geç kaldın?” sorusu yerine, “İşe gelmek için ne yapabilirsin?” sorusu ise algıyı bambaşka yerlere taşır. “Ne?” ve “Nasıl?”, çok daha güçlü soru kalıplarıdır.
Yanlış zamanda yapılan hamleler bize oyunu kolayca kaybettirebilir. Soru sormada da durum böyledir aslında.
Örneğin gazetecilikte haber yapmakla, röportaj yapmak bambaşka bir iştir. Başarılı röportajcılar, hangi soruyu ne zaman soracaklarını iyi bilirler.
“Proje istenilen şekilde yürümüyor” cümlesine “Kimin yüzünden? 'şeklinde bir soru sorsak alacağımız yanıt sizce ne işimize yarar? Bizi bir sonraki adıma taşımadığı gibi, iletişimin gereksiz bir platforma çekilmesine de neden olur.
Oysa “tam olarak neler oluyor?” şeklinde sorduğumuzda süreçle ilgili işimize yarayacak veriler elde ederiz. Ve bu veriler bizi bir sonraki sorumuza da hazırlar.
Güçlü sorular bu deşifre için en güçlü araçlardan biri. Soru sorma sanatı iletişimde olduğu kadar kişinin kendi düşünme sistematiğinde de etkili rol oynar.
“Bir insanın zekâsı verdiği cevaplardan değil, sorduğu sorulardan anlaşılır.”
Başak Tecer
Harvard Business Review Türkiye
evet, doğru sorular sorduğumuzda gelişeceğiz, doğrusunu bulduğumuzda değil.