Otomotivden elektroniğe, savunma sanayiiden bilişime pek çok sektör için ciddi bir sıkıntı olan global çip krizi son bir yıldır yoğun olarak hissediliyor. En genel kanıya göre krizin sorumlusu olarak pandemi gösterilse de, aslında arka planda pek çok farklı faktör yer alıyor. Hayatın her alanında karşımıza çıkan çip kıtlığına ve sorunun kaynağına gelin birlikte bakalım!
İnsan tırnağından bile küçük olan silikon çipler elektronik cihazların beyni olarak kullanılıyor ve bilgi depolamaya yarıyor. Bu nedenle de dijitalleşmenin arttığı çağımızda akla gelen hemen hemen her alanda karşımıza çıkıyor. Kendi küçük işlevi büyük olan çiplere bu kadar yoğun bir talep olunca kıtlık da kaçınılmaz hale geliyor. Özellikle 2020 yılında başlayan pandemi sonrası, üretim ve lojistik süreçlerinin sekteye uğraması krizin en temel sebepleri arasında gösteriliyor.
Global çapta baş gösteren çip sorunu; ekonomik, politik, siyasi olmak üzere pek çok nedenden kaynaklanıyor. Özellikle çip üreticilerinin kendi arasında giriştiği rekabet ve hırs ortamı krizin ana sebeplerinden biri. Buna bir de kötü planlama ve doğal afet faktörü eklenince bugün hala çözülemeyen çip krizi ortaya çıkıyor. Sonuç olarak yangınlar, kar fırtınaları ve kuraklık ticaret savaşıyla birleştiğinden çip krizinin sadece yanlış zamanlamadan kaynaklandığını söylemek bile mümkün oluyor.
Otomotiv sektörü silikon çip sorununda başı çeken bir diğer etmen. Çünkü çip üreticileri en başta otomotiv üreticilerini tatmin edecek kadar üretim sahasına sahip değil. Bu alanda yeterli teşviğin olmaması pandemi sırasında pek çok otomotiv üreticisinin tedarik siparişlerini iptal etmesine neden oldu. Bu durumdan memnun olmayan tedarikçiler ise salgın sırasında başka pazarlara yönelmek zorunda kaldı ve yetersiz üretim sonucu bildiğimiz çip sorunu gündeme gelmeye başladı.
Çip kıtlığındaki sorunlar sadece bunlar değil, çünkü bu kriz aslında 2018 yılında başladı. 2 yıl önce Amerika Çin'e yaptırım kararı aldı ve Çin ürünlerini yasaklamaya başladı. Çin merkezli akıllı telefon firması Huawei ise bu yaptırımdan hemen önce devasa bir çip siparişi verdi. Buna karşı atılım yapmak isteyen Apple ve diğer ABD'li üreticiler de arka arkaya çip siparişlerinde bulundu. Hal böyle olunca artan talebe karşı yeterli arz sağlanamadı.
Bütün bu kıtlık ortamına bir de Amerika'nın en büyük çip üretim tesisinde yaşanan elektrik kesintileri eklendi. Bir diğer büyük çip üreticisi de Tayvan'daki kuraklıktan etkilendi ve üretimde aksaklıklar yaşanmaya başladı. Beslenme ihtiyaçlarının karşılanması gereğiyle Tayvan hükümeti dünyanın en büyük çip üretim firması TSMC'ye su kullanım kısıtlaması getirdi. Sonuç olarak firma üretim oranını azaltmak zorunda kaldı.
Covid-19 pandemisinin hayatımıza girmesi ise başka türlü sorunlar doğurmaya başladı. Karantina ve evden çalışma süreci boyunca daha fazla insan bulut bilişim sistemlerini, teknolojik aletleri, özetle çiple çalışan cihazları kullanmaya başladı. Elektronik ürünlere olan talebin artması, üretim kısıtlamaları ve lojistik problemler de bu sorunun tuzu biberi oldu. Üstüne bir de kripto girişimlerin gerektirdiği GPU işlem gücü gelince çip krizi katlanarak büyüdü.
Çip üretiminin fazlasıyla karmaşık olması ve uzun sürmesi de sorunun temel faktörlerinden biri. Çünkü piyasadaki çip üretim hızı artan talebi karşılayacak seviyede değil. Pek çok uzmana göre yarı iletken ögeler kullanılarak üretilen çipler, insanlık tarihi boyunca yapılmış en karmaşık cihazlar. Bu da hassas ve özenli bir üretime tabi olmalarına neden oluyor. Ayrıca ameliyathaneden daha steril ortamlarda üretilen çipler için milyarlarca dolar finansman ayırmak gerekiyor.
Durum böyle olunca çip tedariği sert dalgalanmalar geçirdi ve belirli sektörlerde mecburi üretim kısıtlamaları yaşandı. Özellikle otomobil markaları üretim oranını büyük ölçüde düşürmek zorunda kaldı ve krizin etkilediği bütün sektör ürünleri rekor fiyat artışları yaşadı. Dev üretici firmalarından bazıları fabrikalarını kapatmaya kadar varan krizlerle karşılaştı, kimi markalar ise yeni üretimlerinde tasarım değişikliğine gitmeyi tercih etti.
Örneğin dev otomobil markası BMW, çip sorununu biraz olsun azaltmak için yeni üretilecek modellere dokunmatik ekran eklemeyeceğini açıkladı. Tesla ise son modellerin USB bağlantısına sahip olmayacağını söyledi. Bunun dışında mobil üretici devi Apple da beklenen iPhone 13 taleplerine karşılık veremeyeceğini açıkladı ve üretimde kısıtlamalar olacağını duyurdu.
Sorunların bu şekilde devam etmesi günümüze kadar gelen bir çip sorununu ortaya çıkardı. Tüketim miktarının son derece hızlı artması, yetersiz üretim ve çözülemeyen sorunlar bu krizin hala devam etmesine neden oluyor. Ayrıca çip kıtlığının yakın zamanda çözülmesi de beklenmiyor. Giderek azalan doğal kaynaklar, çip üretimine harcanan su miktarı ve diğer faktörler nedeniyle bu krizin 2023'e kadar devam etmesi bekleniyor. Ara dönemde ise biraz daha iyi bir hal alacağı ve yeni çözümlerin geliştirileceği düşünülüyor.