Belgesel deyince herkesin aklında genellikle sıkıcı ya da uzmanlık isteyen konular geliyor. Böyle olunca da sanki belgesel herkese hitap etmeyen bir türmüş gibi bir algı oluşuyor. Oysa herkesin izlemesi gereken, izlediğinde hayran kalacağı ve çok şey öğreneceği belgeseller var tabii! Ufkunuzu genişletecek, başından kalkmak istemeyeceğiniz en iyi 15 belgeseli sizin için derledik. Her ilgi alanına hitap edecek bir yapım var bu listede, haydi buyurun!
İlk belgesel önerimiz, edebiyatımızın en önemli isimlerinden birini anlatıyor. Öykücülüğün mihenk taşı, duru yazı stili ile bildiğimiz Sait Faik Abasıyanık. Belgeselin senaristliğini ve yönetmenliğini Onur Barış üstlenirken usta yazarımızı Mert Er canlandırıyor. Belgeselde Sait Faik'in adımlarını takip ediyor ve bu sırada onun duygu ve düşünce dünyasına yakından bakmaya çalışıyoruz. Adapazarı'nda hayata başlamış ve Burgazada'da hayatını sürdürmüş yazarın hikâyeciliğini ve karakterini tanıma fırsatı buluyoruz. Gazeteci ve yazar Ara Güler de belgeseli katkılarıyla derinleştiriyor.
2020 yılında Netflix'te yayınlanmaya başlayan bu yapım, 6 bölümlük bir suç belgeseli. Her bölümde farklı davalar ele alınmış ve bu davaların aslında medyaya yansımasıyla olayların şekillenmesi arasında bağlantılar kurulmaya çalışılmış. Heyecan, suç ve hukuk konulu hikâyeleri sevenler bu belgesele bayılacak! Baş yapımcıları George Clooney ve Grant Heslov olan bu belgeselle geçmişin sansasyonel olaylarında yolculuğa çıkabilirsiniz.
Geçmişe ve bilgeliğe yapılan bir yolculuğa çıkmak istiyorsanız bu belgeseli hemen açıp izleyebilirsiniz. Üç bölümlük belgeselde sırasıyla Buda, Sokrates ve Konfüçyüs anlatılıyor. Tarihçi Bettany Hughes tarafından sunulan biyografik belgeselde onların hem yaşadığı mekânları geziyor hem hayatlarını Hughes'un ağzından dinliyoruz. Onların gözünden bakıp felsefeleriyle dünyayı anlamlandırmaya çalışıyoruz. Bugünümüze ışık tutacak bilgeleri tanımak için muhteşem bir fırsat.
Modern Dünyanın Dahileri ise önceki belgesel serisinin devamı niteliğinde. Yine Bettany Hughes tarafından sunulan ve BBC tarafından yapılan belgeselin modern filozofları konu eden versiyonu. Modern Dünyanın Dahileri'ne konu olan isimler ise Sigmund Freud, Frederic Nietzsche ve Karl Marx. Bu belgesel ile Avrupa'yı adım adım gezebilir ve keyifli bir düşünce yolculuğuna çıkabilirsiniz. Belgesel sayesinde bu isimlerin kim olduğunu, öğretilerini, nerelerde yaşadığını öğrenebilirsiniz. Bu üç bölümlük seriyi kaçırmayın!
Bu belgesel aslında uzun bir seri, 3 sezondan oluşuyor. Belgeselde Morgan Freeman'ın etkileyici sesiyle dinlerin ve inançların gizeminin peşinden gidebilirsiniz. Dünyanın farklı yerlerinde iyilik ve kötülük kavramının, farklı tanrıların, inançların sırlarına şahitlik edecek ve mistik bir yolculuk çıkaracaksınız.
Woman, Anastasia Mikova ile Yann Arthus-Bertrand tarafından hazırlanmış ve yönetilmiş bir belgesel. 2019 yılında seyirciyle buluşan belgeselde, elli farklı ülkeden iki bin kadına mikrofon uzatılıyor ve onlardan kadın olmanın, şiddetin, ayrımcılıkların, adaletsizliklerin öyküsünü dinliyoruz.
Kaçımız yediğimiz ve içtiğimiz tüm o endüstriyel gıdaların sofralarımıza nasıl geldiğini biliyoruz? Food, Inc. Amerikan yapımı bir belgesel ve Amerika'nın büyük gıda şirketlerine güçlü bir eleştiri yöneltiyor. İnsan ne yerse odur, diye boşa denmez. Ne yiyorsak sağlığımızı, zihnimizi, gelişimimizi tümüyle değiştirip dönüştürüyor. Bu belgesel; size aslında nasıl bir dünyada yaşadığımızı, ne yediğimizi ve yediklerimizin çevreye etkisinin neler olduğunu gösteriyor. Amerika'da yediği gıdadan ölen çocuğun davasının detaylarına kadar yer veren bu belgesel, bize alternatifler de göstererek aslında yol haritası sunuyor. Belgeselin sonunda herkes için bir mesaj saklı: 'Her ısırıkta dünyayı değiştirebilirsin.'
Bal Ülkesi, Tamara Kotevska ve Ljubomir Stefanov tarafından yönetilen Makedon yapımı bir belgesel filmi. Belgeselde Makedonya'nın uzak bir dağ köyü olan Bekirlija'da tek başına yaşayan ve arıcılık yapan Hatidze Muratova'nın hayat hikâyesi ele alınıyor. Belgeselde güçlü bir ekolojik hikâyenin yanı sıra bir kadının emekleri ve yolculuğu da anlatılıyor. Avrupa'nın son yaban arıcılarından olan Hatice ile tanışmak isterseniz pişman olmayacaksınız.
Zeitgeist serisinin yapımlarından biri olan bu belgesel, üç bölümden oluşuyor. İnsanların kimler tarafından yönetildiğini ve nasıl manipüle edildiğini konu edinen oldukça ilgi çekici bir yapım. 'Dinler, para, güçlü şirketler ve daha birçok şey kaderimizi değiştiriyor olabilir mi?' diye düşünüyorsanız bu belgeseli kaçırmayın.
Toprağın Tuzu, ünlü fotoğrafçı Sebastião Salgado'nun belgeseli. Salgado, belgeselde yönetmen ve senarist koltuğunda oturmasının yanında oyuncu olarak da yer alıyor. Yönetmelikte Sebastião Salgado'ya oğlu Juliano Ribeiro Salgado ve ünlü yönetmen Wim Wenders eşlik ediyor. Salgado, ömrü boyunca yeryüzünün farklı yerlerinde insanlığın dönüşümünün ve yaşamın izini sürmüş. Açlık, savaş ve göç gibi pek çok olayı ve anı ölümsüzleştirmiş. Bu belgeselde ise sanatçı, modern uygarlık tarafından işgal edilmemiş ve henüz zarar görmemiş topraklara yol alıyor ve bizi de Vrangel Adası, Batı Papua ve Brezilya'nın Panatanal bölgesine götürüyor. Hiç görmediğiniz bir yolculuk, yaşamadığınız bir tecrübe sizi bekliyor!
Listeye ülkemizden bir yapımla başlamıştık, beşinci sırada tekrar Türkiye'de çekilmiş bir belgesel serisi ile devam ediyoruz. 32. Gün, Mehmet Ali Birand tarafından sunulmuş ve pek çok gazetecinin katkılarıyla ortaya çıkmış bir televizyon programı ve belgesel. Yapımda Türkiye Cumhuriyeti'nin yakın dönemde yaşanmış önemli siyasi olayları ve kişileri ele alınıyor. Türkiye'de yaşayan her insanın bu belgesellerden; çok değil, yakın tarihte olanlardan öğreneceği önemli şeyler var.
1993 yılında gazeteci Can Dündar tarafından yapımcılığı, yönetmenliği ve sunuculuğu üstlenilen bir belgesel Sarı Zeybek. Yapım, Mustafa Kemal Atatürk'ün hayatına ve özellikle onun son 300 gününe odaklanıyor. Belgeselde Mustafa Kemal'in hastalığı, tedavi süreci, ölüme giden yolu anlatılıyor. Eğer Ulu Önder Atatürk'ün son günlerinin nasıl geçtiğini merak ediyorsanız tanıklıklarla zenginleştirilmiş bu anlatıma göz atabilirsiniz.
Human; insanlığın her hâlini tüm yalınlığıyla ortaya koyan, herkesin izlemesi gereken bir başyapıt. Yann Arthus-Bertrand'ın yönettiği bu belgeselde farklı din, dil, ırk ve cinsiyete mensup kişilerden insan olmanın her hâlini dinliyorsunuz. Hem öğrendiklerinize ve duyduklarınıza şaşıracak hem o kişilerle benzer yönlerinizi yakalayacaksınız. Kendinizden bir şey bulurken sizi ötekiyle tanıştıracak bir yapım.
Amerikan yapımı bir bilimsel belgesel dizisi olan bu yapım, 1980 yılında Carl Sagan tarafından yazılıp sunulan Cosmos: A Personal Voyage belgeselinin devamı niteliğinde. Bu yapımın sunuculuğunu ise Carl Sagan'ın öğrencisi, astrofizikçi Neil deGrasse Tyson üstleniyor. Cosmos; uzayın yollarında, evrenin uzak köşelerinde yol almak isteyen tüm bilimseverlerin bayılacağı özel bir iş. 13 bölümlük bu serinin Türkçe seslendirmesi ise ünlü oyuncu Haluk Bilginer tarafından yapılıyor.
Listemizin son sırasındaki belgesel ise izleyen herkesi kendine hayran bırakan bir BBC History Unit yapımı. Planet Earth; yapım aşaması 5 yıl süren, kapsamlı ve yüksek maliyetli bir doğa belgeseli. David Attenborough tarafından sunulan ve seslendirilen bu belgeselde dağlardan mağaralara, çöllerden kutuplara, ovalardan okyanuslara, ormanlardan tatlı sulara uçsuz bucaksız bir yolculuk sizleri bekliyor.
Yann Arthus Bertrand Favorim