SANTIAGO (AA) - ANDREA AGUILAR CORDOBA - Şili'de yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınıyla daha zor durumda kalan ölümcül hastalığa sahip kişiler, emeklilik fonlarının kullanılmasına izin veren yasanın onaylanması sayesinde ekonomik olarak rahat nefes almayı umuyor.
Yaklaşık 40 bini bir kanser türünün son evresinde olmak üzere en az 140 bin ölümcül hastanın bulunduğu Şili'de, Devlet Başkanı Sebastian Pinera, 1 yıldan az yaşam süresi kaldığı tahmin edilen ölümcül hastaların emeklilik fonlarına erişimini kapsayan yasayı onayladı.
- 'Ben gencim, mücadele edebilirim ama babam değil'
Şili'nin güneyindeki Futrono bölgesinde yaşayan Ximena Nancumil, AA muhabirine yaptığı açıklamada, babası Juan Neyiman Diaz'a 4 yıl önce prostat kanseri teşhisi konulduğunda, ailenin gelirinin çok düştüğünü ve kendisinin ev almak için biriktirdiği parayı babasının hastalığıyla savaşmak için kullanmak zorunda kaldığını anlattı.
Nancumil, 'Ben gencim, mücadele edebilirim ama babam değil. Artık kemoterapi almıyor ve palyatif bakımda çünkü kanser artık çok ilerlemiş durumda.' dedi.
Emeklilik fonlarının çekilebilmesine ilişkin Nancumil, 'Babam hastalığını öğrendiğinde çok kötü durumdaydı, su bile içemiyordu ancak bu haber ona ilaç gibi geldi. Bunun, bize yardım edecek birini tutmamıza yarayacağını söyledi çünkü babam, hastalanmadan önce evimizin direğiydi.' diye konuştu.
Nancumil, babasının ölmeden önce parasını çekmesini umduğunu belirterek, 'Bu biraz zor ama babam hastalığından sonra edindiği borçları ödemek istiyor, çok borcumuz var. Babam çalışmayı bıraktığında artık geliri kalmamıştı, ona bakmak için ben de çalışmayı bırakmak zorunda kaldım.' ifadelerini kullandı.
- 'Eğer öleceksem, neden birikimlerimi saklamalıyım?'
Emeklilik fonlarının kullanılması yasasını hazırlayan isimlerden Sosyalist Parti Milletvekili Marcos Ilabaca, bu yasa fikrinin ölümcül hastaların bulunduğu bölgelerden edindiği izlenimler üzerine ortaya çıktığını belirtti.
Ilabaca, AA muhabirine 'Ölümcül hastalığa sahip, yardımlarla geçinen, çaresiz insanlar emeklilik fonlarını kullanamıyordu. 'Eğer öleceksem, neden birikimlerimi saklamalıyım?' diyorlardı.' ifadesini kullandı.
- Ölümcül bürokrasi
Yeni yasa, ölümcül kanser hastalarının mart ayında paralarını çekmesine izin veren bir istisnayı kapsamasına rağmen, bu kapsama dahil olamayan ve yaşama süresi kısalan hastalar için geç kalmış olacak.
Mart 2020'de akciğer kanseri teşhisi konulan kocası Carlos Munoz'u Aralık 2020'de kaybeden Pia Cifuentes, birçok ölümcül hastanın yeni yasanın yürürlüğe girmesi gibi bürokratik süreçte parasını çekemeden yaşamını yitirdiğini söyledi.
Cifuentes, hastalığın haberini ilk aldıklarında hayatlarının altüst olduğunu belirterek, 'Biri 7, biri 9 yaşında küçük çocuklarımız var. Böyle bir durumda olacak şeyi kabul etmek istemezsin. Gideceğini biliyorduk ama bu kadar çabuk olacağını hiç düşünmemiştik çünkü yaşama şansı en iyi ihtimalle 5 yıldı.' dedi.
Sadece kocasının ölümüyle değil, hala belirlenmemiş olan hastane yatış masraflarının getirdiği belirsizlikle de mücadele eden Cifuentes, şunları kaydetti:
'Bir mucizeye inanıyorduk. 23 gün klinikte kaldı, ölümünden birkaç saat öncesine kadar bilinci yerindeydi. Onun emeklilik fonu bir fırsattı çünkü o ailesini iyi bir şekilde bırakmak ve kanser tedavisini ödeyecek kaynağa sahip olmak istiyordu. Emeklilik fonundaki birikimi, tedavisini ödemeye, Şili dışında bir seçenek aramaya veya daha kaliteli bir hayata sahip olmamıza yardımcı olabilirdi.'
Kocasından kalan maluliyet aylığı ve birikimleriyle yaşamını sürdüren Cifuentes, 'Bir, iki veya üç ayda değil; şu anda bu paraya ihtiyacı olan çok hasta var. Birçok hasta parasını çekme ümidiyle hayatını kaybedecek. Umarım, çok külfetli bir prosedür olmaz, daha etkili ve hızlı olur.' ifadelerini kullandı.
Yeni yasayla emeklilik fonunda biriken paranın, bir yıllık kirayı, cenaze masraflarını ve ölüm aylığını karşılayan kısmından arta kalanı, hastanın ihtiyacına göre kullanılabilecek.
1 Temmuz itibarıyla yürürlüğe girecek yasadan, bazı hastalar mart ayında yararlanmaya başlayacak.
Nüfusu 19 milyonu aşan Şili'de emeklilik sistemi, ülkede Gayri Safi Yurtiçi Hasılanın yüzde 80'den fazlasını temsil eden Emeklilik Fonu Yöneticileri (AFP) isimli, özel fonlara dayanıyor. Her vatandaş, yasa gereği 6 AFP fonundan birine katkı sağlamak zorunda.
AFP sistemi, 1981'de diktatör Agusto Pinochet rejimi döneminde, mevcut Devlet Başkanı Sebastian Pinera'nın kardeşi Jose Pinera'nın Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı görevi sırasında uygulamaya konuldu.
AFP sisteminde, çeşitli hükümetler tarafından reformlar yapılmasına rağmen, bu sistem, düşük emekli maaşları nedeniyle ülkede sıkça eleştiriliyor. 11 milyon kişiyi etkileyen bu sistem, emeklilerin asıl maaşının yüzde 70'ini almasını ve işçilerin maaşının yüzde 10'unu emeklilik fonuna yatırmasını gerektiriyor.
Şili'de Ekim 2019'da patlak veren, aylarca süren ve 23 kişinin ölümüne, binlerce kişinin de yaralanmasına sebep olan 'sosyal patlama' olarak adlandırılan hükümet karşıtı gösterilerin temel konularından biri AFP sistemiydi.