Merhabalar. Rus salatasını eminim hepiniz seviyorsunuzdur. Ama çocukluktan beri onunla ilgili hep bir isim karmaşası olduğunu da fark etmişsinizdir. Rus salatası mı yoksa Amerikan salatası mı diye seslenmemiz gerektiği hep karmaşık bir hâl almıştır. Ama bu yazıda bunun cevabını veriyorum.
İyi okumalar diliyorum.
Bezelye, mısır, patates, havuç ve tabii ki mayonezden yapılan ve özellikle gün sofralarının vazgeçilmezi olan bir salata var ki adını herkes karıştırıyor. Kimi 'Rus salatası' derken kimi de ona 'Amerikan salatası' demeyi tercih ediyor. Hatta bu konuda tartışanlar bile olmuyor değil. Ama doğrusu ne ola ki?
Çoğumuzun Amerikan salatası olarak bildiğimiz bu lezzet aslında Rus salatasıdır. Türkiye'ye 19. yüzyılda gelse de yaygınlaşması sonra olmuştur. 1917 yılında Rusya'da Ekim Devrimi olduğunda pek çok Beyaz Rus göçmen ülkelerini terk ederek başka ülkelere sığındılar. Göçmen Beyaz Rusların bir kısmı da İstanbul'a geldi. Böylece Rus salatası da Türk mutfağında yerini almış oldu.
Soğuk Savaş yıllarındaysa bu salataya Rus salatası demek bazılarınca 'komünizm sempatizanlığı' sayılmaktaydı. Hatta 12 Eylül askeri darbesinin ardından bizzat Kenan Evren, lokantaların menüsündeki Rus salatası ifadesinin Amerikan salatası olarak değiştirilmesini talep etmişti.
1946 yılında Missouri gemisi İstanbul’a geldiğinde eğlence yaşamımızda “ala Amerikan” denilen bir çağ başlamış oldu. Amerikan askerlerinin Türkiye'ye geldiği zaman İstiklal Caddesi'nde Atlantik ve Pasifik adlarında iki restoran işleten Niko ve Aleko kardeşler, dükkanlarının camına 'Amerikan salatası bulunur' yazdı. Bu da giderek salatanın isminin değişmesine neden oldu.
Rus salatasının 'Amerikan' mutfağına geçmesi sadece Soğuk Savaş ya da Amerikan askerlerinin etkilediği bir şey olmamıştır. 1940'lı yılların sonunda ve özellikle 1950'lerde dönemin iktidarı Demokrat Parti, bu salatayı kastan Amerikan salatasına dönüştürmek istemiştir. Dönemin şartlarına bakıldığında komünizm gelecek diye demiryolu yapımını durduran, komünistler çoğalacak diye Rus yazarların okunmasına karşı çıkan DP, halk sever diye Rus salatasına da el atmıştır.
Geçmiş yıllarda Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Milli Eğitim Bakanlığı görevlerini yapan Hüseyin Çelik de Soğuk Savaş Dönemi’nde Rus salatasının adını Amerikan salatası olarak değiştirmeyen esnafların hapse atıldığını ve hatta ısrarla Rus salatası yazmaya devam eden esnafların dükkanlarının kapatıldığından bahsetmişti.
Bu kasti yapılanları Soğuk Savaş'ın yarattığı ortam ve kültürel hegemonya kurma çabası ile açıklayabiliriz. Ancak karşı taraftan bakıldığında bu salataya Amerikan demenin saçmalığı da görünmektedir. Çünkü o dönem Türkiye'de lokantada yemek yiyen herhangi bir ABD'li Rus salatasına Amerikan salatası dendiğini duyunca olayı garipsemiştir. Bu da oldukça doğaldır ama işte dönemin şartları!
Rus salatası aslında1860'lı yıllarda Moskova'daki Hermitage Restaurant'ın baş aşçısı olan Belçika asıllı Rus Lucien Olivier tarafından icat edildi. Kısa zamanda restoranın en sevilen yemeği haline gelen Rus salatasının tarifi Olivier tarafından ölene kadar saklandı. Ancak daha sonra pek çok dünya ülkesine yayıldı. Bugün Rus salatasına Almanlar ve Ruslar hâlâ Olivier salatası diyor.
Günümüzde bu isim tartışmasını hâlâ yapsak da tarihinden biliyoruz ki o bir Rus salatasıdır. Üzerindeki Amerikan egemenliği kalkmış ve layık olduğu ismi almıştır. Ama bundan sonra ben ona Olivier salatası diyeceğim derseniz de sorun yok. Ee sonuçta onun mucidinin adı. Aman yeni bir tartışma başlatmayalım da.
Malzemeler:
3 tane orta boy patates
2 tane havuç
1 su bardağı bezelye (ister dondurulmuş kullanın isterseniz konserve)
6 - 7 tane kornişon salatalık turşusu
5 yemek kaşığı mayonez
5 yemek kaşığı yoğurt
1 tatlı kaşığı tuz
Yarım çay kaşığı karabiber
Rus Salatası Nasıl Yapılır?
1. İlk olarak sebzelerin kabuklarını soyarak küçük küçük küp şeklinde doğrayın.
2. Patates geç pişeceği için haşlamaya ilk olarak ondan başlayın. İsterseniz patatesleri kabukları ile haşlayıp daha sonra soyup doğrayabilirsiniz.
3. Bezelye ve havuçları da haşlayın. Haşlanan sebzelerin suyunu süzün ve soğumaya bırakın.
4. Tüm sebzeleri bir kaseye alın. Üzerine küçük küpler halinde doğranan kornişon turşuları da ekleyin ve sebzeleri harmanlayın.
5. Küçük bir kasede yoğurt, mayonez, tuz ve karabiberi iyice karıştırın. Bu karışımı sebzelerin üzerine ekleyerek salatanızı hazır hale getirebilirsiniz.
Bravo! Nasıl olduysa doğru bilgi. Rusya'da rus veya amerikan salatası diye bir şey yok. "Olivye" derseniz bu salatayı verirler. Çeşitleri var... Salamlı, sade, tavuklu, balıklı vs gibi. Soğuk topraklarda patates, havuç gibi toprak altı sebzeler yetişmesi daha kolaydır. Bu sebeple içerisinde bu türden sebzeler daha çok olur. Rusya'da bazı yemeklerde yine sert mevsim meyveleri kullanılır (elma, erik, vişne gibi...)
Meczup kesimin aptalca komünizm saplantısı yüzünden yapılan hamleler, ülkede gericiliğin tekrar kök salmasına neden oldu. Ülkedeki bir takım sivri zekalılar da devrim yapılırken komünizm gelecek diye demiryolu yapımını durduran kafadan tavsiye alınmadığını dile getirerek devrim karşıtlığı yapıyor!
Rus salatasının içinde yoğurt olmaz, hardal koymamak büyük eksiklik, içine jülyen doğranmış salam ve sosis koyarsanız adı "italyan salatası" olur.