Zaman zaman birçoğumuzun kafasında belirir 'şehirden kaçıp gitme' düşüncesi... Ama nasıl? Nerede kalınır, nasıl geçinilir, ne kadar bütçe gerekir?
Bir rehbere mi ihtiyacınız var, işte 'şehirden göçmek isteyenler için bir rehber denemesi'!
Kaynak: İçimden sohbetler
Gördüğüm kadarıyla gerçekten de çok fazla insan başka bir hayatın hayalini kuruyor; çoğunluk, türlü nedenle bunun için adım atmaya cesaret edemezken, sayıları gittikçe artan bir azınlık ise yeni hayatına doğru yelken açıyor.
Bu yazıyı yazma fikri uzun zamandır aklımda idi, şimdiye kısmet oldu. Aslında şimdiye kadar yazdıklarımın büyük kısmında buradaki hayatın ne kadar keyifli, kolay, ucuz vs. olduğunu belirtegeliyorum ama tamamen buna odaklanacak bir yazı yazmak ve bu adımı atmak isteyenlerin, bir nebze olsun önlerini görmelerini sağlamak ve onlara cesaret sunmak istedim.
Köydeki hayatımdan genel olarak çok memnun olduğum ve diğer şehir göçgünlerinin de birçoğunun (hatta galiba hepsinin yahu!) aynı şekilde memnun olduklarını gördüğüm için, yazı büyük oranda 'hadi ne duruyorsunuz!' hali alabilir; bunla birlikte buradaki yaşamın zorluklarından da bahsetmeye çalışacağım.
Bu arada eklemek isterim ki hayalini kurduğum hayatta (umarım birkaç sene sonra) büyükçe bir topluluk olarak yaşıyoruz ve ihtiyaçlarımızın çok büyük bir kısmını kendi çeşitliliğimiz içinde gideriyoruz. Fakat ben bu yazıyı, kırsala ilk adımını atacak, bu hayata dair pek bilgisi olmayan, belki pek parası da olmayan 2-4 kişilik gruplara yönelik yazıyorum. Yani burada ayakta kalmak için güçlü bir dayanağı olmayanlar için bile aslında durumun pek o kadar zor olmadığının anlaşılmasını istiyorum.
En sıcak başlık olan ekonomi ile başladıktan sonra, -varlığı ve yokluğuyla- sosyal ve kültürel hayattan, adaptasyon sürecinden, bu yolda atılabilecek muhtemel adımlardan bahsedeceğim.
Masraflar En yakıcı konu ekonomi, değil mi? Adım atmak isteyip de buna cesaret edemeyenlerin büyük çoğunluğu, paraya dair korkuları nedeniyle (ve belki bazen bunu bahane ederek) yola çıkamıyor.
Gerek bir süre sıkı bir şekilde takip ettiğimizden dolayı bildiğim kendi bütçemiz, gerekse diğer bazı yeni köylü arkadaşlarımızın bütçelerinden ortaya çıkan şu ki iki kişinin bir köyde -veya çok popüler ve çok pahalı olmayan bir sahil kasabasında- yaşarken yaptığı harcamalar 1.000 TL ve altında kalıyor. Yani kişi başı 500 TL ve altı ile kiranızı ödeyebiliyor, gıdanızı temin edebiliyor, faturalarınızı ödeyebiliyorsunuz. (Yani biz yapıyoruz, siz de yapabilirsiniz.)
Bu 500 TL'nin ortalama 50-150 TL'si kiraya, 80-100 TL'si ev ve telefon faturalarına, beslenme alışkanlıklarına göre, 150-250 TL'si ise gıdaya gidiyor. Kışın buna bir miktar ısınma giderleri ekleniyor, yıla vurduğumuzda muhtemelen ayda 50 TL ve altı diyebiliriz. (hepsi kişi başı)
Bu arada gıda kalemine hiç düşünmeden para harcadığımızı paylaşmak isterim. Peynirin en iyisini, yumurtanın köy olanını (piyasa yumurtasına 30 kuruş vermek yerine köy yumurtasına -mevsimine göre- 1 TL'ye kadar verebiliyoruz ve her gün yiyor, gık demiyoruz), unun ve bakliyatın ekolojik olanını (bu alışverişleri çoğunlukla ekolojik çiftliklerden yapıyor, kuru fasulye için 8 yerine 18 TL, nohut için 5 yerine 10 TL, un için 2 yerine 5-6 TL ödüyoruz mesela) tüketiyor, sebze meyve ihtiyaçlarımızı ise pazardan (becerebildiğimiz ve bulabildiğimiz kadar köylü ve ilaçsız üretim yapan teyze ve amcalardan) gideriyoruz. Ayrıca evimizden ne ceviz eksik oluyor ne de tahin. Yani bu kadar rahat harcarken ve güzel-sağlıklı beslenirken gıda için harcadığımız para budur. Bu arada şu an için hiçbirimiz vejetaryen değiliz, çok sık olmasa da balık, et vs. de yiyoruz.
Çizmeye çalıştığım tabloda kıyafet alımı yok (sanıyorum ki bu yazıyı okuyan hemen herkesin, en mutevazi yaşayanların bile çoğunun, hayatlarının sonuna kadar giyecek kıyafeti vardır; yoksa bile takastan vs.den bu işi masrafsız veya belki çok düşük masraflarla halletmek mümkün. Hadi diyelim ayda ortalama 10-20 TL civarı...
Beklenmedik, hesap edilmedik masraflar da ayda 10-40 TL falan olsun.
Benim hesaplarda sigara,tütün vs. yok, alkol nadiren tüketiyoruz. Bunları tüketmeye devam edeceğinizi düşünüyorsanız hesaba katmakta fayda olabilir, zira çok yüksek meblağlı kalemler oluyorlar. (Kullandığım gıda, su, elektrik, her şey dahil günde 10 TL, gayet kaliteli bir hayat sürmem için yeterli oluyor; buna iki bira eklemek istersem bi' 11 TL'yi daha gözden çıkarmam gerekiyor. Masraflar iki katına çıkıverdi!) Gerçi bizim, ya da kendi adıma konuşmak gerekirse benim, eskisinden çok daha az alkol alıyor olma nedenim maddi durumdan ziyade artık buna ihtiyaç duymamam. Doğanın içinde, sakin, yavaş, keyifli, kaliteli bir hayat yaşarken kafam her daim güzel olduğu için alkolden destek almaya ihtiyaç duymuyorum uzun süredir. Şehirdeyken öyle değildi, haftanın ortalama 4-5 günü bir-iki bi'şey içerdim.
Aynı şekilde elektronik vs. alma ihtiyacı olabilir ama hesaplarımda buna yer vermedim. Bu tip ihtiyaçlarınızı paylaşım ekonomisi çerçevesinde arkadaşlarınızdan ve hatta hiç tanımadığınız insanlardan karşılayabileceğinizi sanıyorum. Bunu yapmadığınız takdirde bir miktar bütçe de bunun için koymak gerekebilir. Yalnız şu anda bu konudaki harcamalarınız nasıl bilmiyorum ama buraya geldiğinizde yılda iki kere telefon değiştirmeyi, ayfon altı vs. peşinde koşmayacağınızı varsayıyorum. Koşacaksanız, yine hesaba katın tabii.
Bütün bunları okurken belki dikkat ettiniz, herhangi bir tarımsal üretim yapmadığımız ya da çok az yapabildiğimiz durumda masraflar bu şekilde çıkıyor. Bir de önce sebzemizi, zamanla bakliyat, meyve vs.mizi de yetiştirmemizin, başta tavuk olmak üzere diğer hayvanlara bakabilecek olmamızın da muhtemel olduğunu hesaba katarsak, özellikle gıda kaleminde zamanla düşüş olacaktır. Ben burada, hiç gıda üretimi yapmadığımız koşulların fotoğrafını çekmeye çalışıyorum.
Bu yazıyı okuyacak kesimin bir kısmının böyle bir derdi bile yok aslında. Şehirde sadece bir evi olup sözgelimi 1.500 - 2.000 TL kira geliri elde edebilecek olanlar, dört kişinin hiçbir şey yapmadan yaşamasını sağlayabilir veya tek başına -kelimenin tam anlamıyla- krallar gibi yaşayabilir mesela. (Bu da sistemin getirdiği çok acayip bir durum tabii. Sadece ve sadece bir evin olduğunda, bu kadarına yeterli olma durumu yani.) Ya da evi falan yok da ailesinin -ve bazı örneklerde- arkadaşlarının desteğini arkasına alabiliyor (Bu şekilde geçimini sağlamanın pek çok kişi için kabul edilemez olduğunu biliyorum tabii ama evet, bu da seçeneklerden biri olabilir; en azından geçiş sürecinde...).
Bu tip 'şans'ları olmayanların bazılarının 'altın bilezikleri' var ve bir şekilde, gittikleri her yerde üç-beş kuruş kazanabiliyorlar. Haftada bir-iki hasta bakan bir diş hekimi, ayda birkaç hafif dosya üzerinde çalışan avukat, bir barda çalıp söyleyen müzisyen, bulunduğu yerden 'uzaktan' çalışıp para kazanabilen bilişim teknolojicileri, çevirmenler, çok zorlanmadan harçlıklarını çıkarabiliyorlar.
Ama -bende olmadığı gibi- sizde bunlar yoksa ve benim gibi iktisat mezunu falansanız (bkz. ne iş olsa yaparım abi) ve -yine benim gibi- buradaki hayata dair herhangi bir bilgi, beceri, deneyiminiz yoksa bile, gittiğiniz yerlerde hasatta falan çalışarak bile çıkarabilirsiniz ihtiyacınız olan parayı. Günde ortalama 50 TL kazansanız, ayda 10 gün çalışmanız temel ihtiyaçlarınızı karşılamanız için yeterli olacaktır. Sadece hasat değil, yaşadığınız yer turizm bölgesi ise yaz aylarınızı feda edebilir ve üç ayda kazandığınız ile bir yıl geçinebilirsiniz. O da olmadıysa yine ayda 10-12 gününüzü, belki daha azını vererek deşifre yaparsınız (bilmeyenler için: bazı toplantı, konferans veya benzeri çalışmaların ses kayıtlarını yazıya dökerek), o parayı yine kazanırsınız. Daha da bir sürü seçenek yaratabilirsiniz elbette.
Yani diyeceğim o ki derdiniz, bizim gibi, temel ihtiyaçlarınızı karşılamak ise bunu her türlü yaparsınız, korkacak hiçbir şey yok. Fazlasında gözünüz varsa (ki en doğal hakkınızdır), bunu siz değerlendirin. Ben sadece, buradaki hayata dair herhangi bir bilgi, beceri, yetenek, tecrübesi; ayrıca kenarda parası pulu olmayanların bile çok zorlanmadan hayatlarını idame ettirebileceklerini anlatıyorum.
Bu konuda herkese uyacak bir yol haritası çizmek mümkün de değil, gerekli de. Ama her şeye en baştan başlarken, sizden öncekilerin tecrübelerinden faydalanmamak için de bir neden yok herhalde, değil mi?
- Kendinizi güvende hissetmek için -mümkünse- bir yıl ücretsiz izin alın, bir yıllık deneme sürecinden sonra hala bu hayatı istiyorsanız (ki muhtemelen isteyeceksiniz) istifa edin.
Değilse ve çok istiyorsanız hemen istifa edin.
Zaten çalışmıyorsanız, en kolayı... ((:
- Hiç birikmiş parası olmayanlar veya para durumundan bağımsız, ne yapacaklarını, nereden başlayacaklarını bilmeyenler için harika bir yol var: ekolojik çiftliklerde gönüllü olarak bulunmak. Buğday Derneği'nin TaTuTa projesindeki ekolojik çiftliklerden gözünüze kestirdiklerinizde takılarak -kısa ya da uzun- bir süre için, nerdeyse sıfır masrafla yaşayabilirsiniz. Ki olay sıfır masrafla yaşamanın çok ötesinde. Bu süreçte, kırsal hayata dair tecrübe edinebilir, gerçekten ne yapmak istediğinizi yaşadıkça ve gördükçe fark edebilir, tarımsal uygulamalara dair çok kıymetli bilgiler edinebilir ve tüm bunları sosyal bir şekilde, başkalarıyla paylaşarak yaşayabilirsiniz. Gönüllülerin, yani hepimizin desteğine çok ihtiyaç duyan çiftlikler için de çok önemli bir destek sunar, sağlıklı ve besleyici besinlerle beslenmenin tadını çıkarabilirsiniz. Bence başlangıç için harika duraklar bu çiftlikler! Bu arada TaTuTa ağına bağlı olmayan ama gönüllü kabul eden başka oluşumlar, çiftlikler, girişimler de var; belki onlardan birine konuk olabilirsiniz. Ve hatta yurtdışında da bu sistem -çok daha gelişmiş ve oturmuş bir şekilde- varlığını sürdürmekte. Dünyanın hemen her yerinde WWOOF ağlarından gözünüze kestirdiğiniz bir çiftlikte çok büyük tecrübeler edinebilirsiniz. Size düşen, sadece ulaşım masraflarınızı karşılamak.
- Cebinizde çok fazla paranız varsa bile, bir arazi, ev vs. alarak başlamamanızı ısrarla tavsiye ederim. Özellikle de şu anda yaşamak istediğiniz(i düşündüğünüz) hayatı daha önce deneyimlemediyseniz... Bu yazıda da elimden geldiğince değinmeye çalıştığım üzere işin çok farklı boyutları var: Sosyal hayat, yerel halkla ilişkiler, belki farklı bir iklimde yaşama ve diğer birçok konuda ne istediğinizi anlamak için bir süre bu hayatı deneyimlemeniz gerekebilir. Hemen hiçbir şey şehirden göründüğü gibi değil. Hem kim bilir, belki de uzaktan çok güzel görünen bu hayatı deneyimlediğinizde size göre olmadığını anlayacaksınız (Gerçi bunun pek örneğini görmedim ama belli mi olur). İşte bu nedenle, bir yer satın almaktan ziyade, ekolojik çiftlikleri veya diğer alternatif şekillerde yaşayanları ziyaret etmenizi öneririm.
Bu tip ziyaretler size çekici gelmiyorsa da yaşamak istediğiniz hayata kiralık bir evde başlamanız harika olacaktır. Bir ya da iki yıllık bir deneme, birçok konudaki beklentinizi, isteğinizi değiştirecek, geliştirecektir. Kendinize bu zamanı vermenizi çok sağlıklı buluyorum.
- Çiftlik ziyaretleri, kiralık ev gibi konularla bu hayata ısındıktan ve ne yapmak istediğiniz az çok netleştikten sonra, işte o zaman maddi durumunuz da elveriyorsa bir yer satın almayı değerlendirmenizi öneririm. Ya da en kötü bu şekilde devam edersiniz.
Şehirden köye veya ufak bir kasabaya gelince, sosyal ve kültürel hayat konusunda epey farklılık yaşayacağınızı söylemeliyim. Bu farklılıkların bir kısmı dezavantaj gibi görünmekle ve kısmen öyle olmakla birlikte bunların büyük bir kısmını avantaja çevirmek elimizde.
-Kötü haber; nereye giderseniz gidin, şehirdeki kadar fazla insanı bir arada bulamayacaksınız, en azından şu an için. İyi haber ise şehirdeki kadar fazla insanı bir arada bulmayacaksınız :)) Ayrıca gideceğiniz köy veya kasabada büyük bir ihtimalle sizler gibi şehir göçgünleri olacak. Ya da seçim yaparken bu tip yerleri tercih edebilirsiniz. Bazılarınız farkında olmayabilir ama bizim azınlık, yavaş yavaş azınlık olmaktan çıkıyor. Özellikle Ege'nin her güzel beldesinde zaten bizim gibi bir sürü insan var, da artık köylerin bile birçoğunda neo-köylüler bulunmakta. Yani muhtemelen yalnız kalmayacaksınız.
Bunla birlikte, bu hayata adım atar atmaz göreceksiniz ki birçok dostunuz, arkadaşınız, aileniz sizi ziyarete gelecek. Hatta bir yerden sonra sosyallikten yorulma ihtimaliniz bile var (bizde zaman zaman öyle oluyor).
İşin en güzel kısmı da gerek gelen gidenle, gerek yaşamaya başladığınız yerdeki diğer göçgünlerle ve hatta köylülerle olan ilişkiniz çok daha doyurucu olacak. Şehirdeki koştur koştur buluşmaların, gürültülü yerlerde geçirilen birkaç saatin yerini, çok daha kaliteli zamanlar alacak. Hatta şunu da eklemeliyim ki şaşırabilirsiniz ama zamansal olarak da şehirdeyken görüşebildiğimizden daha fazla görüşüyoruz birçok arkadaşlarımızla. Hem niteliksel hem niceliksel olarak daha iyi durumda hissediyorum kendimi, eskiye nazaran.
Ha yine de... Bazen çok sevdiğin insan(lar)ı pat diye görmek istediğinde göremeyebiliyor ve bunu yapamayabiliyorum, bunu inkar edecek değilim. Ama artılar eksilerden çok daha fazla.
- Kötü haber, her istediğinizde sinemaya, tiyatroya, konsere gidemeyeceksiniz. İyi haber ise, öncelikle buradaki sakin ve huzurlu hayatta, bu tip etkinliklere olan ihtiyaç bir nebze olsun azalıyor. Zaten doğada her daim harika gösteriler mevcut ve onla ilişkilendikçe bu gösterinin tadını daha fazla çıkarıyorum.
Bunla birlikte, köye yerleşmek demek buraya prangayla bağlanmak demek değil elbette. İstediğim an şehre gidebiliyor, kültürel ve sosyal hayatın tadını çıkarabiliyorum. Özellikle -mesela- festival zamanları İstanbul'a, İzmir'e gidip bir-iki hafta içinde bir sürü film, tiyatro, konser izleyip özgürce bunların tadını çıkarmak mümkün. Şehirde yaşarkenkinden çok daha fazlasının tadını çıkarma şansınız var yani. Ama dostları görme hikayesinde olduğu gibi, istediğin anda gerçekleşmeyebiliyor bu ama olsun varsın.
- Tam zamanlı bir işte çalışmamanın en güzel yanı, herhalde, özgürlük. Üstteki maddeler de hep özgürlük hali ile ilintili zaten ama buna ayrı bir başlık açmak istedim. Birileri kerpiçten bir ev mi yapıyor, fırla yardım et; birileri harika atölyeler mi düzenliyor, koş; tohum festivali mi var, eko bilmemne buluşması mı... İstediğin her birine katılma şansı! İzin alma derdi yok, hesap verme sorunu yok! Gerçekten de bundan daha büyük bir nimet düşünemiyorum.
Bu arada şunu önermek istiyorum: Her nereye gidiyorsanız gidin, bence iki kişi (genelde, çift olarak) yerine 3-4 kişi gidin. Büyük bir evi ortak tutun ya da aynı yerden iki ev tutun vs. Hem sosyal ihtiyaçlar açısından geçişi kolaylaştıracaktır hem de toprakla, hayvanla falan uğraşmaya niyetiniz varsa hareket serbestinizden fazla bir şey kaybetmezsiniz. Mesela dört kişiyseniz; iki, hatta üç kişi bile yollarda olduğunda arkada kalan kişi işlerin yürümesini sağlayabilir. Bu, özgürlük halini de her daim yaşamanızı sağlayacaktır.
Bu, birçokları için önemli bir konu, biliyorum; bu nedenle başlığı açıyorum ama uzun uzun yazmayacağım. Zira, bu sizin hayatınız. Aileme ne derim, arkadaşlarıma bu kararı nasıl açıklarım gibi şeylere takılırsanız yazık olur. Önemli olan, ruhunuzun ne yapmak istediği. Ruhunuz ne yöne doğru uçmak, kanatlanmak istiyor? Lütfen bunu yapın ve diğer şeyleri bahane ederek kendinizi bundan mahrum bırakmayın.
Daha doğal, daha gerçek bir hayat seçtiğiniz takdirde, kuvvetle muhtemel şu ankinden çok daha sağlıklı olacaksınız. Muhtemelen pek hasta olmayacaksınız (bizde grip, şu-bu, hiç gündeme gelmiyor). Ama yine de devletin sağlık güvecesinden uzak kalmak istemiyorsanız, genel sağlık sigortası uygulaması (GSS) ile sağlık sigortanızı devam ettirebilir, her türlü sağlık ocağı, devlet hastanesi ve anlaşmalı özel hastanelerden aynı şekilde faydalanabilirsiniz. Üstelik çalışmayan ve resmi bir geliri olmayanlar için aylık ödenmesi gereken prim -yazı ile- sıfır TL. Ayrıca evli olmayan kadınların GSS'ye başvurmalarına bile gerek kalmıyor, babalarından sigortalı oluyorlar (devlet tarafından ikinci sınıf görülmek kırk yılda bir iyi bir şeye de yol açabiliyor).
Çocuğum olmadığı için bu konuda ahkam kesmem ne kadar doğru bilmiyorum ama 'bahane'lerin en güçlüsü gibime geliyor... Çocuk bakmanın, okutmanın pahalı bir şey olması da sistemin getirdiği bir ezber değil de ne! 'Alınması gereken' şeylerin çoğunun alınmasına hiç gerek olmadığını düşünüyorum, bu bir. İkincisi, özellikle çocuk kıyafetleri ve eşyalarında harika bir dayanışma var ve çocuğuna tek bir kıyafet almadan onu büyüten arkadaşlarım var. Talep ettiğiniz ve açık olduğunuz takdirde, oradan buradan kıyafet ve diğer eşyalar yağacaktır. 'Benim çocuğum ille de sıfır kilometre şeyler giysin, kullansın.' diyorsanız, orası sizin tercihiniz.
Okuma çağındaki çocuklar köy, kasaba okullarına gidebilir bence. Arkadaşlarımız çocuklarını o şekilde okutuyorlar ve şehirdekinden geri kaldıklarını pek sanmıyorum.
Gerçi mümkünse çocukları milli eğitimden tamamen uzak tutmak gerektiğini düşünüyorum zaten ama o başka bir konu.
Hiç sorun değil, geri dönersin olur biter.
Zaten şunu belirteyim ki bu gerçekten de çok düşük bir ihtimal. Buradaki hayatın dinginliğine, sakinliğine ve özgürlüğe bir kere alıştıktan sonra tekrar şehrin debdebesine ve beyaz yakaya dönüş yapan pek insan tanımıyorum.
Ha, bu düşük ihtimal yine de mevcut tabii ki. İstediğinin veya ihtiyacın olanın bu olduğuna karar verirsen, eski hayatına dönmemek için bir neden yok. Aldığımız hiçbir kararın bizi sonsuza kadar bağlamasına gerek de yok. Belki iş bulma süreçleri bir miktar zor olabilir vs. ama mutlaka tekrar başlayacak bir yol bulursun.
Ama aklın buralardayken, sadece güvenlik (!) hissi ile oralarda kalıyorsan, gel, bunu kendine yapma. Bi' dene...
Bildiğin -ya da bilmediğin- üzere 2012 Temmuz'undan bu yana, bilerek ve isteyerek çalışmıyorum. Yani klasik anlamda 'çalışmak'tan bahsediyorum tabii. Zira aslında hiç olmadığım kadar üretim halindeyim, ayrıca -yeri gelmişken- son derece keyifli ve afiyetteyim. Bu üretim sürecinde ortaya çıkan şeylerin çoğu bugünün piyasasında 'para eden' şeyler değil ama bu, onların kıymetini azaltmıyor, içim ferah. Kendim ve diğerleri için daha güzel bir yaşam düşü, bu konuya kafa ve kalp yorma, yazıp çizme, bi'takım uygulamalar yapma ve buna kendini adama ne zaman para etmiş ki...
Yok yok, katiyen şikayetçi değilim bu durumdan, hatta bunun için ayrıca şükran doluyum. Cidden! Hayatımı sürdürürken az miktarda da olsa (ayda birkaç yüz tl) paraya gereksinim duyuyorum ve yaptıklarım, bu parayı çoğu zaman 'doğrudan' getirmiyor. Hep bi'takım dolambaçlı yollar... Neyse ki bu yolları da seviyorum. ((:
Diyeceğim o ki eğer yukarıdaki veya diğer bir yazım -veya belki de bir eylemim- bir yerlerine dokunduysa; seni mutlu ettiyse, düşündürdüyse, sana ilham verdiyse ve içinde benim için bir şeyler yapmak üzere harekete geçme isteği duymana yol açtıysa, bunun sonucunda da bana para veya başka bir armağan iletmek istersen: emreertegun@gmail.com adresinden bana ulaşır mısın?