Seçimlerde Oy Kullanmak İçin Yapılması Gerekenler ve Afet Bölgesinde Seçim

Geçtiğimiz günlerde sosyal medyada ve haber sitelerinde önümüzdeki milletvekili ve cumhurbaşkanı seçimlerinde oy kullanabilmek için en geç seçim tarihinden üç ay önce ikametgah adresinin belirlenmesi/ güncellenmesi gerektiği şeklinde yanlış bir haber yayıldı. Özellikle deprem bölgesinden farklı bölgelere göç etmiş veya geçici olarak geçiş yapmış insanlar ile üniversite öğrencilerilerini ilgilendirdiği ifade edilen bu düzenleme hakkında biraz bilgi verecek olursak;

Öncelikle böyle bir düzenleme mevcut ancak bu düzenleme mahalli idare seçimleriyle yani “yerel seçim”lerle ilgili bir hüküm içeriyor. Hatalı olan kısım bu düzenlemenin genel seçimleri de kapsadığı yönündeki haberler idi. Belediye başkanı, il genel meclisi ve belediye meclisi için oy kullanılan seçimler için geçerli olan bu düzenleme 2024’te gündeme gelecek. 

Önümüzdeki genel seçimde oy kullanabilmek için ikametgah adresinde yapılabilecek değişiklikler için ise bu düzenleme geçerli olmayıp 17 Mart 2023 saat 23.59’a kadar kayıtlı olduğu adres dışında oy kullanmak isteyen deprem mağduru, öğrenci vb. kişilerin adres değişiklikleri nüfus müdürlükleri, nüfusmatikler ve e-Devlet üzerinden yapılabilmekteydi.

Hukuki dünyada “şahsa sıkı sıkıya bağlı” bir hak olan  ve şahsın veli vasi vb. ile kullanma olanağının bulunmadığı seçme ve seçilme hakkı, oy verme iradesi demokrasinin başat unsuru olup hukuk devletinin zorunlu ögelerindendir. Demokrasiyi haiz yönetim sistemlerinde oy kullanmak tüm vatandaşların hakkıdır ve Anayasamızın da vaz ettiği hüküm 18 yaşını doldurmuş olan her Türk vatandaşının oy kullanabileceği şeklindedir. Ancak bittabi oy kullanması mümkün olmayan da belirli bir küme mevcuttur. Bu kümede kimlerin olduğuna, oy kullanması mümkün olmayan kişilerin kimler olduğuna bakacak olursak bu kişileri şöyle sıralayabiliriz:

-18 yaşını doldurmayan kişiler,

-Mahkemenin kesin hükmüyle hakkında kısıtlılığa karar verilmiş kişiler,

-Silah altındaki kıta çavuşları, onbaşılar ve erler (bu kişiler izin alsa dahi statü olarak silah altında iseler yine oy kullanamayacaklardır),

-Askeri okullarda eğitim görmekte olan öğrenciler,

-Ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlüler oy kullanamamaktadır (hükümlüler hakkında hapis cezası verilmiş ve tutuklanmış kişilerdir, bir güvenlik tedbiri olan tutukluluk, hükümlülük halinden farklı olup tutuklu kişiler bu kapsama girmemektedir).

Burada en sık karşılaşılan soru uzmançavuşların ve diğer askerlerin oy kullanıp kullanamayacağıdır. Silah altında olan hiçbir asker oy kullanamayacağı için uzmançavuşlar da eğer silah altında iseler oy kullanamayacaklardır.