Yer çekiminin olmadığı ortamda cisimlerin havada asılı kalacağını herkes bilir hatta birçok kişi bu hissi tatmanın hayali bile kurar. Bu genellemeden yola çıkarak Uluslararası Uzay İstasyonu'ndaki astronotların havada asılı kalmalarının nedeninin de yine yer çekimi olduğunu düşünebilirsiniz. Öyleyse yanılıyorsunuz. Nasıl mı? Gelin açıklayalım.
Bu soruyu duyduğunuzda hemen 'Tabii ki Dünya'nın yer çekiminden uzakta oldukları için.' diye düşünebilirsiniz. Aslında bu cevap yanlış. 'Nasıl olur?' dediğinizi duyar gibiyiz. Şöyle ki Uluslararası Uzay İstasyonu; düşünülenin aksine Dünya'dan pek de uzakta değil, hatta teknik olarak uzayda bile sayılmaz. Uzay İstasyonu'nun Dünya'ya olan uzaklığı yaklaşık 400 kilometre. Bu mesafe de onun aslında termosferin içinde yer aldığı anlamına geliyor. Dolayısıyla Uzay İstasyonu, Dünya'nın yer çekimine bizden sadece %10 daha az maruz kalıyor.
Serbest bir şekilde düşen cisimler yer çekimini hissedemez. Uzay İstasyonu'ndaki cisimler ve astronotlar da bu yüzden havada asılı kalıyor.
Uzay İstasyonu'nun Dünya'ya çarpmamasını sağlayan çok önemli bir faktör var: Hız. Uluslararası Uzay İstasyonu; Dünya'nın çevresinde her gün 15 defa, saatte 27.580 kilometre hızla dönüyor. Yani tam olarak bir mermiden 10 kat daha hızlı. İstasyon, dikey olarak Dünya'ya düşerken kendini yatay olarak Dünya'nın dışına itiyor. Bu sayede her bir turda düşeceği yeri kaçırıyor.
NASA, Roscosmos, JAXA, ESA ve CSA uzay ajanslarının katkılarıyla 1998 yılında kurulan Uluslararası Uzay İstasyonu; uzaydaki insan yapımı en büyük cisim. Kafanızda daha kolay canlanması için bir futbol sahası kadar olduğunu söyleyebiliriz. Uluslararası Uzay İstasyonu'nu oluşturan yapılar, ABD ve Rusya'nın roket ve uzay mekikleri sayesinde yukarı çıkarıldı. Bu devasa yapıda, bilim insanları uzayla ilgili çalışmalar yapıyor.
Neden mi? Çünkü uzayda yaşamak insan sağlığını olumsuz yönde etkiliyor. Uluslararası Uzay İstasyonu'nda yer çekimi olmadığı için astronotlar kemik yoğunluklarını kaybediyorlar. Ayrıca bu yer çekimsiz ortam, onların kaslarının günden güne zayıflamasına da neden oluyor. Bu yüzden Uluslararası Uzay İstasyonu'nda çalışan bilim insanları ve astronotlar düzenli olarak yoğun bir egzersiz programı uyguluyorlar.
İstasyon, Dünya yörüngesindeki turunu sadece 1,5 saatte tamamladığı için oradaki astronotlar bir 1 günde 16 kez Güneş'in doğuşuna şahit olabiliyorlar. Ancak bu durum romantik manzaralar yaratmaktan ziyade uyku bozukluğuna yol açıyor. Bu yüzden istasyonda yaşayanlar, özel olarak üretilmiş dar kabinlerde ve duvara bağlı uyku tulumlarında uyuyorlar.
Rus kozmonot Mikhael Kornienko ve Amerikalı astronot Scott Kelly, istasyonda en uzun süre kalma rekorunu kıran isimler. Uzay boşluğunda uzun süre kalmanın etkilerinin araştırıldığı bir çalışma kapsamında istasyonda tam 340 gün geçirdiler.
ABD, Rusya, Japonya, Avrupa ve Kanada'nın bir araya gelerek yatırım yaptığı Uluslararası Uzay İstasyonu'nun toplam maliyeti 2010 yılında 150 milyar dolara ulaştı. Akıl alır gibi değil, değil mi?
Uluslararası Uzay İstasyonu çalışanları, zamanlarının çoğunu bilimsel deneyler yaparak geçiriyorlar. Yer çekiminin olmadığı ortamda bitkilerin nasıl yetiştirilebileceği ve mikroorganizmaların uzayda hayatta kalma süreleri araştırılıyor. Uzayın DNA ve üreme konularındaki etkileri de inceleniyor. Tahmin edeceğiniz üzere bilim insanları ve astronotlar, bu çalışmalar sayesinde uzayda yaşamın olup olmadığını anlamaya çalışıyorlar.
İstasyon modülleri yeterince eski olduğu için bu yapı bir süre sonra kullanılamayacak hâle gelecek. Eski modüllere rağmen istasyonun uzayda kalma süresi birkaç kez uzatılsa da NASA, istasyonu en geç 2031 yılında yörüngeden çıkaracağını ve Pasifik Okyanusu'na düşüreceğini açıkladı. Bu da yaklaşık 10 yıl sonra gökyüzündeki o parlak noktayı artık göremeyeceğimiz anlamına geliyor.