Sayıştay 11 İşçinin Yanarak Can Verdiği Faciadaki İhmalleri Ortaya Çıkardı

Karayolları Bölge Müdürlüğü ile ilgili 2020 yılı denetim raporlarını hazırlayan Sayıştay, 24 Eylül 2020 günü Trabzon-Aşkale Yolu (Kop Dağı Tünelli Geçişi) inşaatında meydana gelen ve 11 işçinin yanarak hayatını kaybettiği patlamaya neden olan ihmalleri de ortaya çıkardı. Raporda, 2016 yılında tünelde gaz sıkışması olduğu tespit edilerek yüklenici firmanın uyarıldığını, alınması gereken tedbirlerin bildirildiği belirtildi.

Trabzon-Aşkale Yolu ve tünel ihalesi 2011 yılında yapıldı. İhaleyi alan firma 2012'de dönemin Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım'ın attığı temel ile çalışmaya başladı. Yol yapımı devam ederken 24 Eylül 2020 günü tünelde gaz sıkışması sonucu patlama oldu.

Meydana gelen patlamada 11 işçi yanarak can verirken, 10 işçi de yaralandı. Yetkililer kazanın tünelde meydana gelen gaz sıkışmasından dolayı meydana geldiğini açıkladı.

Sözcü'den İsmail Akduman'ın haberine göre, Karayolları Genel Müdürlüğü hakkında 2020 yılına dair rapor düzenleyen Sayıştay, “Sözleşmeden kaynaklanan taahhütlerini mevzuat ve sözleşme hükümlerine uygun olarak yerine getirmeyen yüklenicilere kanun ve sözleşmelerde öngörülen yaptırımların Uygulanmaması” başlığı altında bu kazaya yer verdi.

Raporda, yer alan bilgilere göre Karayolları 12. Bölge Müdürlüğü, 22.08.2016 tarihinde Genel Müdürlük Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığına yazı yazarak, tünel yapımı sırasında gaz çıkışı ile karşılaşıldığını ve çalışmaların iş güvenliğinden dolayı durdurulduğu belirtilerek, gaz çıkışının engellenerek çalışmaların devam ettirilebilmesi için teferruatlı çalışmanın yapılması istedi.

Bunun üzerine, Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı tarafından hazırlanan raporda alınan gaz örneklerinde CH4 (metan) ve CO (karbonmonoksit) gazlarının tehlikeli oranlarda olduğu tespit edilerek alınması gereken tedbirleri sıralandı. Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı şu önerilerde bulundu:

• Gaz ölçümü tehlike sınırında alarm veren otomatik bir sistemle sürekli olarak yapılmalıdır.

• Tehlike sınırında tünel içerisine elektriği kesecek devre kesici sistemi kurulmalıdır.

• Aynanın ilerisindeki CH4 ve CO gazlarının varlığının önceden tespiti ve tahliyesi amacıyla kontrol ve rahatlatma sondajları yapılması gerekmektedir.

Ayrıca, havalandırma ve tahliye sondajları konusunda uzman kişi veya kurumlardan görüş alınarak uygulama projesinin yapılmasının uygun olacağı ifade edildi. Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı tarafından hazırlanan rapor 17 Kasım 2016 tarihinde yüklenici firmaya gönderildi.

Sayıştay raporunda, firmaya uyarı yapıldığı ancak bu uyarıları dikkate almayan firmanın 9 ay sonra tekrar ikaz edildiği vurgulanarak, şu ifadelere yer verildi:

“Bu Rapor üzerine yüklenicinin gerekli tedbirleri alıp almadığına dair bir belge bulunmadığı gibi, İdarece de bu yönde bir kontrol ve tespit yapılmamıştır. Ancak, Raporun yükleniciye tebliğ tarihinden dokuz ay sonra, 11.09.2017 tarihinde, Bölge Müdürlüğünce yükleniciye hitaben yazılan yazıda, fan tüpünün çok geride ve kapalı olduğu fotoğraflanarak belgelendirilmiş; tünelde havalandırmanın yetersiz olduğu, yanıcı ve patlayıcı gazların varlığının unutulmaması ve havalandırmanın daimi, yeterli seviyede olması gerektiği bildirilmiştir.

Tedbirlerin yüklenici tarafından yerine getirilip getirilmediği ve tünelde durdurulan çalışmalara ne şekilde devam edildiğine ilişkin bir belge bulunmamaktadır. Bununla birlikte, Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığınca hazırlanan rapordan 9 ay sonra Bölge Müdürlüğünce yüklenicinin aynı hususta yazılı olarak uyarılmasından, bu 9 aylık sürede raporda belirtilen tedbirlerin alınmadığı anlaşılmaktadır.”

Sayıştay raporlarında yer alan bilgilere göre, patlamadan sonra Genel Müdürlük müfettişi tarafından işin soruşturulması için görevlendirilen bilirkişilerce bir rapor hazırlandı. Raporda; “Tünel içerisinde otomatik alarm veren gaz ölçüm sistemi yapılmadığı, manuel ölçüm cihazı kullanıldığı ve cihazın kalibrasyonunun yaptırılmadığı, Her vardiya başlangıcında ve bitişinde yapılması gereken gaz ölçümlerinin yapılmadığı, Tünel içerisinde tehlike sınırında elektriği kesecek devre kesici sistemin kurulmadığı, Tünel havalandırma sistemleri sağlıklı bir şekilde çalışmadığından zararlı gazların tahliyesinin yapılamadığı, İş güvenliği uzmanlarının ‘tespit ve öneri defterine’ yazdığı eksileri tebliğ etmesine rağmen, işveren ve işveren vekilinin imzadan imtina ettiği ve eksikleri gidermediği” bulgularına yer verildi.

Müfettişler, elde edilen bulgulara göre işin yüklenicisi ve alt yüklenicisi şirketleri aslî kusurlu buldu.

Sayıştay denetçilerinin bulgularına cevap veren Karayolları Genel Müdürlüğü, ilginç bir savunma yaptı. Kamu idaresi tarafından Sayıştay’a verile cevapta, “Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığınca hazırlanan raporda bahsedilen gaz çıkışının Erzurum – Bayburt istikametine doğru sol tüpte meydana geldiği, kazanın ise yaklaşım tünelinde gerçekleştiği, aynı şartlarda olmadıkları için sözleşmenin feshedilmesine gerek duyulmadığı, kazanın meydana geldiği esnada 2018 yılından beri herhangi çalışmanın yapılmadığı, su boşaltma işleminin devam ettiği, tünel kesitinin tamamının su ile dolu olmasından dolayı herhangi bir gaz ölçüm cihazı ve elektrik kesici devre sistemi kurulamadığı” belirtildi.

Raporda idarenin cevabına karşılık olarak, “Aynı iş kapsamında yapılan tünelin farklı kesiminde kazanın meydana gelmiş olması, yüklenici hakkında mevzuat ve sözleşmede yazılı yaptırımların uygulanmasına engel teşkil etmemektedir. Ayrıca, kaza öncesi alınması gereken tedbirlerin yüklenici tarafından yerine getirilip getirilmediğine ilişkin herhangi bir belge İdare tarafından hala sunulamamıştır. Diğer taraftan, Bilirkişi Raporunda belirtilen eksiklikler gaz ölçüm cihazı ve elektrik kesici devre sistemi yokluğundan ibaret değildir” denildi.