Hafızalarımızdan silinmesini istediğimiz, 'bit artık' diye isyan ettiğimiz 2020 sonunda bitti! David Lynch'in yazıp yönettiği kıyamet filmini andıran bir dönemi çoğumuz dijital platformları tüketerek geçirdik. Seyretmediğimiz film ve dizi bırakmadık ama bazı diziler de bizi bırakmadı. Netflix'in dünya çapında beğeni kazanan The Queen's Gambit dizisi bunların başında yer alıyor. Biz de 2020'nın en iyi yapımı olarak nitelendirilen The Queen's Gambit dizisini mercek altına aldık.
23 Ekim tarihinde vizyona girmesiyle The Queen's Gambit, 92 ülkede 'Top 10' listesine girmeyi başardı. Yayınlandığı 63 ülkede liste başı olma şerefine nail olan dizi, Beth Harmon isimli bir satranç oyuncusunun hikayesini anlatıyor. Büyüleyici olduğu kadar heyecan verici bu drama, satranç oynamayı bilen bilmeyen herkesin merakını cezbetmeyi başardı. Dizinin finalinde tüm izleyicilerin aklında aynı soru vardı: Beth Harmon gerçek mi? The Queen's Gambit kimin hayat hikayesini anlatıyor?
Alışılagelmiş kalıpların dışındaki zekası ile gönlümüzü fetheden Beth Harmon, kurgusal bir karakter. Bu başarılı Netflix yapımı adını ve hikayesini Walter Tevis'in 1983 tarihli romanından alıyor. Beth Harmon teknik olarak kurgusal bir karakter olsa da gerçek satranç ustalarından izler taşıyor. Kendisi de bir satranç oyuncusu olan Tevis, karakteri yaratırken Bobby Fischer, Boris Spassky ve Anatoly Karpov gibi ustalardan esinlendiğini belirtmiş. Satranç uzmanı Dylan Loeb MccLain ise New York Times gazetesinde yayınlanan yazısında Beth Harmon karakterinin Bobby Fischer'a ile benzerliğine dikkat çekmiş.
Satranç uzmanı Dylan Loeb Mcclain, dizinin Bobby Fischer'in kariyerinin zirvesine denk gelen 10 yıllık dönemini kapsadığına işaret ediyor. 14 yaşında ABD şampiyonluğunu elde eden Fischer, 1958-1968 yılları arasında en parlak dönemini yaşamış. Beth de tıpkı Fischer gibi çok küçük yaşta satranç dehasını keşfediyor. Bir başka dikkat çeken benzerlik ise hem Fischer hem de Beth'in hep beyaz ile oynaması.
Fischer'in döneminde satrançta Rus ustalar ortalığı kasıp kavuruyordu. Fischer, 13 yaşında itibaren turnuvalarda Amerikan ustalarını yendikçe Rusların dikkatini çekmeye başlamış. Dizide de Rusların Beth Harmon'un oyun stilini takibe aldığını görüyoruz. Fischer, turnuvaların ilk oyunlarında Sovyet büyük ustalara hep yenilmiş. Dizide de Beth ilk oyunlarda hep kaybediyor. Üstelik tıpkı Fischer gibi Beth Harmon karakteri de Rusya'da yapılacak turnuva öncesi Rusça öğreniyor. Beth Harmon turnuvalarında tıpkı Fischer gibi hep Sicilya Savunması ile yüzleşiyor.
The Queen's Gambit'in son bölümü, 1972 yılında Bobby Fischer ile Boris Spassky arasındaki o ünlü son turnuvaya dayanıyor. Satranç tarihinin en ikonik jestlerinden biri olan Spassky'nin Fischer'a yenildiğinde ayağa kalkarak rakibini alkışlaması, dizide de gösterilmiş. Dizide Beth Harmon büyük usta Borgov'u yendiğinde Borgov, rakibini son derece sıcak ve samimi bir biçimde tebrik ediyor.
Beth'de tıpkı Bobby Fischer gibi babasız büyümüş bir çocuk. Üstelik her ikisi de anneleri tarafından yalnız bırakılıyor. Beth, kendisini evlat edinen Alma'nın ölümüyle tek başına yaşamaya başlıyor. Fischer ise annesinin onu yalnız bırakması nedeniyle 16 yaşından itibaren tek başına yaşamak zorunda kalıyor.
Bobby Fischer'in annesi satranç turnuvalarının maddi getirisini fark edince Fischer'i küçük yaşından itibaren o turnuva senin bu turnuva benim gezdirmeye başlamış. Dizide de Beth'i evlat edinen Alma, para kazandırdığı için Beth'in satranç serüvenine destek oluyor.
Fischer, zamanla çocuk dahi imajını parlatarak adeta bir pop yıldızına dönüşmüş. Dizinin başlangıcında çirkinliğinin altı çizilen Beth, ergenlik sonrasında bir değişim geçirerek kuğuya dönüşmese de oldukça değişerek güzel bir genç kadın haline geliyor.
Dizinin başlangıcından itibaren Beth, uyuşturucu ve alkolle mücadele ediyor. Karakterin bu mücadelesi, kitabın yazarı Walter Tevis tarafından kendi çocukluğunda kullandığı ağır ilaç tedavisi ile bağdaştırılmış. Ancak Beth'in tuhaf zekası, Bobby Fischer'ın akıl hastalığını da çağrıştırıyor.
Dizinin yayınlanmasının ardından 'Satranç nasıl oynanır?' web aramaları tavan yaparken, izleyiciler dizinin adının anlamını da merak etti. Türkçeye 'Kraliçe'nin Gambiti' olarak hatalı bir biçimde çevrilebilen The Queen's Gambit, aslında bir satranç terimi. Satranç terminolojisinde Queen Türkçe'de vezir, King ise Şah olarak kullanılıyor. Dolayısıyla diziye adını veren satranç açılışı Türkçede Vezir Gambiti olarak biliniyor.
Hepimiz müsabakaları anlatan basketbol ya da futbol gibi spor temalı filmleri severiz. Çünkü bu filmlerde bağıran taraftarlar, koşuşturan oyuncular ve kaçırılan toplarla heyecanı iliklerimize kadar hissedebiliriz. Dizinin alameti farikası işte tam da burada devreye giriyor. Dizi, son derece sessiz bir ortamda geçen satranç müsabakalarını minimal ancak etkileyici tekniklerle seyirciye sunuyor. Saat sesiyle hamlelerin sesini birleştirmek ve oyuncuların yüz ifadelerinin yakın çekimi, heyecanı hissetmemizi sağlıyor. Tempoyu arttıran şaşırtıcı 'hızlı satranç' sahneleri ise dizinin dinamosu olmuş.
The Independent gazetesinde yayınlanan bir habere göre, Heath Ledger ölümünden önce romanın film uyarlamasını çekmeyi çok istemiş. Ledger'in projesini paylaştığı senarist Allan Shiach, 1992 yılında kitabın film haklarını satın almış. İkili, ünlü oyuncunun ölümünden önce bir taslak hazırlamış olsa da roman ancak 2020 yılında ekrana uyarlanabildi.
İki süper gücün satranç turnuvalarındaki çekişmesini klişeye boğmadan anlatan dizi, salt satranç üzerine kurulu değil. Dizinin olay örgüsü, erkek egemen bir alanda mücadele eden genç bir kadın etrafında dönüyor. Soğuk Savaş döneminde zorlu bir geçmişe sahip genç bir kadının, rakiplerini tek tek yenerek saygılarını kazanışına da şahitlik ediyoruz.
The Queen's Gambit aşırıya kaçmayan karakter derinlikleri ve ilişkiler ağı ile oldukça gerçekçi bir atmosfere sahip. Netflix'in tüm dönem dizilerinde yakaladığı başarıyı, The Queen's Gambit dizisinde de görmemiz mümkün. Dekorlardan kıyafetlere, saç şekillerinden parlak renkli mobilyalara kadar her şey 60'lı yılları yansıtıyor.
The Queen's Gambit, 7 bölümlük bir 'mini seri' olarak gösterime girmişti. Dizinin açık uçlu finali seyircide 2. sezon beklentisi yarattı. Ancak dizinin yapımcısı Netflix tarafından doğrulanan bir ikinci sezon bilgisi yok. Yine de dizi tanrılarından ümit kesilmez. Belki de Beth Harmon yeni bir maceraya hazırlanıyor olabilir.
Ama ironi şu ki Bobby Fischer tam bir kadın düşmanıdır.
Dizinin danışmanlığını Garry Kasparov yapmış bu arada. Eklemeyi unuttunuz herhal. Oynanan oyunların hepsi bizzat tarihte yer alan ve Kasparov tarafından seçilmiş oyunlar.