İnsanlar geçmişten günümüze kadar barınmak için çeşitli yollar aramışlardır. Gerek çalı ve ağaç dallarından yapılan barınaklar, gerekse ihtişamlarından dudak uçuklatan kaleler. Tabii teknoloji ve mühendislik bu denli gelişmemişken insanlar barınma, ibadet ve mezarları gibi pek çok yapıyı kayaları oyarak dağlara inşa ediyorlardı. Bu yazımızda kayalar oyularak inşa edilen yapıların en görkemli örneklerine göz atacağız!
Petra, Ürdün'ün güneyinde yer almaktadır. Kayalara oyulmuş en ünlü antik kentlerden birisidir. Bu antik kent, bir zamanlar Nebati Krallığı'nın başkentiydi. Arabistan, Mısır ve Suriye'nin arasında bulunduğu için o dönemde özellikle tütsü ticareti için önde gelen lokasyonlardan biriydi. M.S 1. yüzyılda yaklaşık olarak 20.000 kişinin yaşadığı düşünülen Petra Antik Kenti'nde kiliseler, tapınaklar, rezervuarlar ve amfi tiyatro bulunmaktadır.
Unesco Dünya Mirası Listesi'nde yer alan Petra, Indiana Jones: Son Macera filmine de ev sahipliği yapmıştır.
Slovenya'daki Predjama Kalesi, günümüzden 800 yıl önce bir uçurumun ortasına inşa edildi. Kuşatmalara karşı dayanıklı şekilde tasarlanan kale, aynı zamanda dünyanın en büyük mağara kalesidir. Düşmanların ulaşamaması için uçurumun ortasına inşa edilen Predjama Kalesi'nde işgal ihtimaline karşı düzinelerce gizli geçit bulunmaktadır.
Ellora, M.Ö. 600 ile 1000 yılları arasında inşa edildi. İçinde tam tamına 34 manastır ve 1 tapınak bulunduran bu mağaralar, oldukça ihtişamlı. Hinduizm, Budizm ve Jainizm’e adanan manastırlar, Hindistan’daki farklı dinlere mensup kişilerin hoşgörü içinde bir arada yaşamalarını sembolize ediyor.
UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde Ellora Mağaraları, Hindistan'ın manevi, sosyal ve kültürel tarihine ışık tutması açısından da büyük önem taşıyor.
Likya Mezarları, Fethiye'de 4. yüzyılda inşa edilmiştir. Efsanelere göre Likyalılar, kanatlı ve büyülü yaratıkların ölüleri öbür dünyaya taşıdığına inanıyorlardı. Bu yüzden mümkün olduğu kadar yükseğe bu mezarları inşa ettiler.
Mezarın görünümü oldukça estetik ve görkemli olmasına rağmen, cesetlerin saklanması için kayalara oyulan odalar nispeten sade ve küçük bir şekilde tasarlanmış.
Ajanta Mağaraları, M.Ö. 2. yüzyıl ile M.S. 650 yılları arasında inşa edilmiştir. 30 tane Budist mağara anıtından oluşan yapının içinde Buda'nın hayatını anlatan resim ve heykeller bulunmaktadır. Antik Hint ve Budist sanatının en güzel ve görkemli örneklerinden biri olarak örnek gösterilebilir.
UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer almakta olan Ajanta Mağaraları, yakın bir tarihe kadar tüccarlar ve keşişler tarafından dinlenmek için kullanılıyordu.
Çin'deki Logmen Mağaraları'nın inşaatı, İmparator Xiaowen (MS 471- 499) döneminde başladı ve yaklaşık 400 yıl sürdü. Longmen Mağarları bir kilometre uzunluğunda olmakla beraber 1300'den fazla mağara, 97.000 Buda heykeli ve bu heykellerin bulunduğu 2.345 odadan oluşuyor.
UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne 2000 yılında alınan Longmen Mağaraları, Çin'in taş ve heykel sanatının en üst örneklerinden biridir.
Kral Gebre Meskel Lalibela (1181- 1221) tarafından Etiyopya'nın Amhara bölgesine inşa edilen Lalibela Kiliseleri, 4 tanesi kayaya oyularak 7 tanesi ise düz zeminde yer alacak şekilde inşa edilmiştir. Ortodoks Hristiyanlar için çok değerli bir yer olan Lalibela Kiliseleri, günümüzde dini bayramlar ve namazlar için ziyaret edilebilmektedir.
Colorado ABD'de yer alan Cliff Palace, 13. yüzyılda inşa edilmiştir. 1888 yılında Richard Wetherill ve Charlie Mason tarafından keşfedilen bu yapı, restorasyon çalışmalarının ardından halkın ziyaretine açılmıştır.
İtalya'nın güneyinde yer alan Matera, günümüzden yaklaşık 9000 yıl önce inşa edilmiştir. Tarih boyunca sürekli işgale uğrasa da arkadan gelen kuşaklar evleri, kiliseleri ve mezarları kayaların içine inşa etmeye devam ettiler.
1993 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne dahil edilmiştir.
Kropfenstein Kalesi'nin yapım yılı ve yapım nedeni hala bilinmiyor. Fakat araştırmacılar bu kalenin 13. ve 15. yüzyıllar arasında kullanıldığını düşünüyorlar. Kaleye ulaşmak için kalenin doğu tarafından kayaya oyulmuş patika bir yol kullanılıyor.
Gümüşgün Manastırı (Niğde), Kapadokya, Hasuni Mağararaları (Diyarbakır)'ı da ülkemizden ekleyelim.