Endüstriyel dönüşümün tarih içinde geçirdiği yolculuk, insanlığın ilerlemesi ve teknolojinin gelişmesi açısından oldukça önemli. Geride bırakılan her kilometre taşı, üretim süreçlerindeki radikal değişimlere ışık tutarak toplumsal ve ekonomik yapıları değiştirme gücüne sahip. O halde sanayi devriminden bugünün endüstri 4.0 dönemine gelene kadar hangi aşamalar geride kalmış, yakından bakalım.
Sanayi Devrimi İngiltere'de 18. yüzyılda, buhar gücünün keşfiyle başladı. Suyun ve buharın gücü ulaşımda hız kazanmaya yardımcı oldu. Buhar gücü bu dönemde ilk kez endüstriyel süreçlere dahil edildi. Buharlı makineler sayesinde tarım, madencilik, tekstil gibi sektörlerde daha fazla miktarda ürün üretilmeye başlandı.
El işinin yerini makine gücü alınca özellikle demir-çelik ve tekstil sektörlerinde üretim fazlası ortaya çıktı. Bu artmış üretim beraberinde sermaye birikimini getirdi. Böylece sanayisi daha hızlı gelişen İngiltere, Amerika, Almanya, Hollanda ve Fransa gibi ülkeler global ekonomide belirleyici olmaya başladı.
Sanayi Devrimi'nin gelişimi belirli tüccarların girişimleri sonucu şekillendi. Şehirleşme ve fabrikalaşma politikalarının hızlanması, bu alana yatırım yapanların daha fazla ekonomik ve politik güç kazanmasını sağladı. Böylece Orta Çağ'da ticaret yapanlar yeni çağın burjuva sınıfını oluştururken, geri kalanlar işçi sınıfını tanımladı ve sosyalizm kavramı şekillenmeye başladı.
Elektrik daha önce sınırlı alanlarda kullanılıyordu ancak Sanayi Devrimi sonrası daha geniş alanlara ve kentlere yayılmaya başladı. Öncelikle üretim alanlarına ve kamu binalarına sonra belirli konut bölgelerine ulaştı. Bu da üretimi daha kolay ve hızlı hale getirerek son ürün kalitesini artırdı. Bir süre sonra elektrik dağımı standartlaşarak tüm kente dağıldı.
Sanayi Devrimi'nin diğer adı 'Teknoloji Devrimi'dir. Bu dönemde ucuz çelik üretim yöntemi geliştirildi ve bu sayede demir çelik sanayi dünya çapında yükselmeye başladı. Bunun sonucunda altyapılar baştan sona dönüştürüldü ve daha dayanıklı hale getirildi. Yol, köprü, demir yolu projeleri hızlanınca kentler arası mesafe de kısaldı.
Makinelerin gelişmesi ve elektrik kullanımının yaygınlaşması seri üretim sistemlerini hızlandırdı. Böylece üretim sektörünün her kolu daha kısa sürede daha fazla ürün üretmeye başladı. Buna bağlı olarak kalifiye eleman açığı ortaya çıktı ve işçilerin makine kullanımını bilmesi önem kazandı.
20. yüzyılın başlarında otomotiv sektöründe devrim yaşandı. Henry Ford'un geliştirdiği Fordizm sistemi otomobil sektöründe seri üretim sürecini başlattı. Böylece önceden pahalı olan otomobiller ekonomik araçlara dönüşerek herkesin erişebileceği ürünlere dönüştü. Bu dönemden sonra özellikle Amerika'da ulaşım endüstrisi hızlı yükselişini sürdürdü.
Petrokimya endüstrisi 1920'li yıllarda ortaya çıktı, İkinci Dünya Savaşı ile birlikte dünya geneline yayıldı. Bu dönemde, sentetik kauçuk ve plastik gibi yeni malzemeler ortaya çıktı. Bu malzemelerin farklı amaçlarla kullanılabileceğinin anlaşılması ise birçok yeni iş kolunun gelişmesini sağladı.
20. yüzyılın ortalarına doğru elektriğin makinelere aktarılması hızla yaygınlaşmış ve öncelikle ordu ve devlet birimlerinde kullanılan bilgisayarlar ortaya çıkmıştı. Bilgisayarların devreye girmesi, önceden mekanik olan birçok sistemi otomatik hale getirerek üretim hızının daha da artmasını sağladı. Ayrıca birçok iş adımına ekstra kontrol getirerek hata payını düşürdü. Zamanla oda büyüklüğündeki bilgisayarlardan mikro bilgisayarlara geçiş yaşandı.
İnternet öncesinde ARPANET gibi sistemler kullanılıyordu ancak bu ağlar küreselliğe ulaşmamıştı. 1990'larda ortaya çıkan 'world wide web' ilk kez halka açık olan, dolayısıyla iş yerlerinden başlamak üzere evlere kadar giren bir yaygınlığa ulaştı. Bunun sonucunda küreselleşme hızlandı, ülkeler arası sınırlar şeffaflaştı ve üretim ürünleri tüm dünyada hızla yer değiştirmeye başladı.
Bugün her alanda görmeye başladığımız IoT ve Yapay Zeka teknolojileri, endüstriyel alanda öncelikle veri toplamak ve analiz etmek için kullanılmaya başlandı. Bu sayede üreticiler üretim süreçleri, makine performansı ve enerji kullanımı gibi farklı alanlarda daha fazla analiz yaparak sistemlerini güçlendirebildiler. Yapay zeka ise bu verileri işleyerek geleceğe dair öngörülerde bulunmayı sağladı. Bu ikili sistem birlikte kullanılınca verileri daha iyi analiz edilmiş, hassas ve güçlü iş üretim süreçlerinin oluşmasına katkı sağladı.
Robot denilince akla ilk önce insansı robotlar gelse de bu sistemler öncelikle otonom ağlara uyarlandı. İnsansız uçuş birimleri ve sürücüsüz araçlar başta gelmek üzere birçok sistem robotlardan faydalanmaya başladı. AI teknolojisiyle desteklenen bu tür araçlar, üretim alanında insana bağlı hata payını düşürdü. Ayrıca iş gücü maliyetlerini azalttı.
Kimilerine göre içinde bulunduğumuz dönem, Endüstri 4.0 denilen gelecek endüstrisinin başlangıcı. Sanayi Devrimi'nin 4. büyük aşaması olacak bu evrimle birlikte robotların ve bilgisayar sistemlerinin, üretim sektörünü tamamen devralması bekleniyor. Yapay zekanın ve üç boyutlu yazıcıların katkısıyla birlikte akıllı şehir yapılarının gelişmesi, üretimin evlere inmesi de beklentiler arasında. Sonrasında ise insan gücünü fiziksel düzeyden beyin düzeyine sıçratma gibi bir hedef var. Ancak hepsini gelecek gösterecek! ✌️🍀