Küresel Finansal Dürüstlük Örgütü’nün (GFI) hazırladığı ‘Kara para dolaşımı’ raporunda Türkiye’nin yılda ortalama 3,5 milyar dolarlık kara paranın dolaşımına imkân sağladığı ifade edildi. 145 ülkenin incelendiği raporda en yüksek miktarda kara para dolaşımı sağlanan ülkeler listesinde Türkiye 26’ncı sırada yer aldı.
2003 – 2012 yılları arasında toplanan verileri değerlendiren raporda, Türkiye’nin özellikle 2007 yılından itibaren şaibeli para transferlerinde rol oynamaya başladığı gözleniyor.
BBC muhabiri Valeria Perasso, raporun küresel boyutunu ele aldı:
İngiltere hükümeti, başta Londra olmak üzere ülke genelinde lüks konut satışlarıyla gelen ‘şaibeli para’ya dur demek istiyor.
Ancak bu kara para sadece İngiltere’nin değil, tüm dünyanın bir sorunu haline gelmiş durumda.
İngiltere Başbakanı Cameron hükümetin yaklaşımını ‘Londra kara para istemiyor’ sözleriyle özetliyor.
“Londra şaibeli paralarınızı saklayabileceğiniz bir yer değil” diyen Cameron, İngiltere’nin başkentinde lüks konutlar alarak nasıl kazanıldığı belli olmayan paraların ülkeye girişine dur diyeceklerini ifade etti.
Ulusal Suç Ajansı’nın derlediği bilgilere göre, Londra’da konut almak üzere kullanılan finansal kaynakların önemli bir kısmı vergi cennetlerinde kurulu olan paravan şirketler aracılığıyla getiriliyor. Bu sorunun özellikle Londra’daki konut fiyatlarını suni biçimde yükselttiği de kaygılar arasında.
Ancak kara para sorunun küresel boyutu daha da ciddi. Büyük kısmı konut satışlarında kullanılan şaibeli finansal varlıkların kaynağı genelde gelişen ülkeler.
Uzmanlar bu durumun hızlı büyümeye ihtiyaç duyan gelişen ülkelerin finansal varlıklarını kaybettiklerine işaret ediyor.
Konuyla ilgili çalışmalar yürüten uluslararası örgütler, kayıt dışı para miktarının dünya genelinde 1 trilyon dolar eşiğine ulaştığı uyarısını yapıyor.
Elde edilen son verilere göre, 2012 yılı itibariyle uluslararası ‘kirli para’ akımları 991 milyar dolar oldu.
GFI’ya göre gelişen ülkeler de son 10 yılda yaklaşık 6,6 trilyon dolarlık kaynağı kayıt dışı nakit akımlarına kaybetmiş durumda.
Dünya Bankası ve Uluslararası Para Fonu (IMF) istatistiklerini inceleyen GFI, şaibeli para transferlerinin yıllık bazda ortalama yüzde 10 artış gösterdiği sonucuna vardı.
Gelişen ülkelerden kaynağı belirsiz biçimde çıkan paranın 1 trilyon $ seviyesine yaklaşması, bu ülkelere sağlanan kalkınma fonlarının 1 trilyon dolardan az olduğu düşünüldüğünde daha da kritik bir hal alıyor.
Kaynağı belirsiz paraların yolculuğu genellikle gelişen ülkelerde başlıyor.
Ancak gelişen ülkeler arasında da büyük farklılıklar var.
Şaibeli finansal kaynakların çıkış noktası olarak başı Asya ülkeleri çekiyor. Son 10 yılda kayda geçen kaynağı belirsiz paranın yüzde 40’ının çıkış noktası Asya’dan.
Rusya ve Türkiye’yi de içinde barındıran ve ‘Gelişen Avrupa’ olarak sınıflandırılan bölge ise yüzde 21’lik payla ikinci sırada.
Ancak ilk sıralarda yer alan ülkeler her zaman kara para çıkışlarından en kötü etkilenen ülkeler olmayabiliyor.
Uzmanlar ‘kayıp para’ etkisini ölçmek için milli gelire orana bakılması gerektiğini ifade ediyor.
Toplam ‘şaibeli para’ miktarı küresel milli gelirin yüzde 3,9’u seviyesinde.
Sahra Altı Afrika ve Doğu Avrupa ülkelerinde ise bu oran küresel ortalamanın üzerinde. Birleşmiş Milletler şaibeli mali kaynakların bir dizi yasadışı yöntemle elde edildiğini belirtiyor. Bu yöntemler arasında hammadde ticaretinden, kara para aklanmasına, vergi kaçakçılığından, paravan şirketlere kadar uzanabiliyor.
Uyuşturucu ticaretinin ise şaibeli paranın başlıca kaynağı olarak kabul ediliyor.