Rus, İngiliz, Alman, Fransız ve Türk Edebiyatından Tiyatro Sahnelerine Uyarlanmış Ölümsüz Eserler

26.10.2022 - 07:33

Edebiyat ve sanat birbirini tamamlayan ve birbirlerine ilham olan alanlardır. Bu sebeple hiç kuşkusuz edebi metinler tiyatro sahnesinde görmekten keyif aldığımız eserlerdir. Dünya'da ve Türkiye'de milyonlarca okura ulaşmış roman, hikaye hatta şiirler sahneleniyor. İşte tüm bu düşüncelerden yola çıkarak bugün de birçok yeni ve eski edebiyat eseri tiyatro sahnesine uyarlanmaya devam ediyor. Sahneye taşınan Rus, İngiliz, Alman ve Fransız eserler gibi Türk edebiyatının çok sevilen eserleri de seyircisinden mahrum bırakılmıyor.

1. Ayışığında Şamata / Haldun Taner

Haldun Taner öykü ve oyun yazarlığımızın en önemli temsilcilerinden biridir. Oyunlarında, toplumsal çelişkileri, toplumda ve bireylerde meydana gelen değişimleri ve uyumsuzlukları mizahi ve ironik bir dille tiyatro sahnesine taşır. 1954 yılında kaleme aldığı “Ay Işığında Çalışkur” adlı öyküyü, 1977 yılında “Ay Işığında Şamata” adıyla oyun olarak yeniden yazmıştır.

2. 72. Koğuş / Orhan Kemal

72. Koğuş, Orhan Kemal’in aynı adlı öyküsünden uyarlanarak sahneye taşınmıştır. Kendisi de bir süre cezaevinde tutuklu bulunan yazar, koğuş arkadaşlarını ve dönemin siyasal yapısını da oyun içerisindeki hikâyeler üzerinden aktarmıştır.

3. Keşanlı Ali Destanı / Haldun Taner

Keşanlı Ali Destanı dilden dile çevrilerek dünyanın pek çok ülkesinde sahnelenmiş; oyuncusu ve seyircisiyle bütünleşmiş; dahası, Türk tiyatrosuna yıllarca öncülük etmiş bir başyapıt. Haldun Taner’in gecekondu ortamında bir kahramanlık mitosunun parodisi dediği, modern epik tiyatronun en güzel örneklerinden biri sayılan oyunda, geleneksel gösteri sanatlarımızın birçok özelliği çağdaş bir yorumla izleyiciye sunuluyor.

4. Susuz Yaz / Necati Cumalı

Susuz Yaz, Necati Cumalı’nın aynı isimle oyunlaştırılmış olan eseridir. Aynı zamanda 1963 yılında Metin Erksan yönetmenliğinde beyaz perdeye de aktarılmıştır. Anlatılan hikâyede susuzluğun yarattığı ve sürekli hale getirdiği çatışma, insani duygular üzerinden irdelenerek aktarılmıştır.

5. Sular Aydınlanıyordu / Nezihe Meriç

Sular Aydınlanıyordu, Nezihe Meriç’in Özsu öyküsünden yola çıkılarak sahneye uyarlanmıştır. Tek kişilik bir oyundur ve aynı zamanda dokuz farklı karaktere sahip kadının bir olay içerisinde yer alışını anlatmaktadır.

6. Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz / Aziz Nesin

Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz, Aziz Nesin’in aynı adla yayınlanan romanından tiyatroya uyarlanmıştır. Anlatılan hikâye, aksayan ve doğru çalışmayan devlet yapısının eleştirisini Yaşar Yaşamaz isimli karakter üzerinden doğrudan ele almaktadır.

7. Yer Demir Gök Bakır / Yaşar Kemal

Yer Demir Gök Bakır, Yaşar Kemal’in aynı adlı romanından tiyatroya uyarlanmıştır. Roman, aynı zamanda 1987 yılında Zülfü Livaneli tarafından beyaz perdeye de aktarılmıştır. Anadolu’da geçen hikâye, yoksulluğun doğurduğu toplumsal sonuçların etrafında gelişerek hurafelere olan bağlılığın sonuçlarını da gözler önüne sermektedir.

8. Kürk Manolu Madonna / Sabahattin Ali

www.artfulliving.com.tr

Sabahattin Ali’nin ölümsüz eseri Kürk Mantolu Madonna sıradan insanların bile destansı bir aşk yaşayabileceğini ortaya koyduğunu söyleyen oyunun yönetmeni Engin Alkan, 'Edebiyatın ve sahnenin ifade dilinin birbirini reddetmeyecek bir uyum ve bütünlük içinde olması gerekiyordu. Genellikle iç monologlardan oluşan metni mümkün mertebe korumak, fakat bu arada sahnenin olmazsa olmazlarını bir ifade biçimine dönüştürebilecek bir matematik üzerinde çalıştım' dedi.

Alkan, esere yönelik olarak, “Sergilediğimiz oyun yakın tarihimizin dokuları eşliğinde, hüzünlü bir aşk hikâyesi üzerinden tüm kalplerle bağ kurmaya çalışıyor” ifadesini kullandı.

9. Anayurt Oteli / Yusuf Atılgan

Yusuf Atılgan'ın eseri Anayurt Oteli, Firuze Engin'in uyarlaması ve Kerem Ayan'ın rejisiyle, Zebercet adıyla, tek kişilik oyun olarak sahnede. Varlığını kendisinin bile sorguladığı ama bir o kadar da yaşam dolu bir taşra adamı olan Zebercet'i onun yaratıcısı Yusuf Atılgan'ın sesinden tanımıştık; şimdiyse Zebercet iç ve dış dünyasını kendi ağzından anlatıyor.

10. Tehlikeli Oyunlar / Oğuz Atay

Tehlikeli Oyunlar, Oğuz Atay'ın aynı adlı romanından uyarlanmış tek kişilik bir performans. Oyun, ana karakter Hikmet Benol'un varoluş mücadelesini konu alıyor. Filozof ya da piyano virtüözü olmak gibi hayatta büyük başarılar yakalamak isteyen Hikmet'in en büyük başarısı, başarısız evliliği olmuştur.

11. 1984 / George Orwell

George Orwell’in distopya türündeki ikonik eseri 1984 tiyatro sahnesinde. Taner Barlas’ın kurguladığı, Rutkay Aziz’in yönettiği ve aynı zamanda rol aldıkları 1984 distopya içinde yaşanan aşkı, karanlığın içinde bile var olabilen aydınlığı anlatıyor.

12. Dünyanın En Güzel Arabistanı / Turgut Uyar

Turgut Uyar’ın aynı isimli şiirinden uyarlanan oyun, Cem Uslu’nun tek kişilik incelikli performansıyla seyirci karşısında. Mirza Metin’in rejisiyle sahnelenen oyun, seyirciyi şiirin kendi kadar ön plana çıkmış karakteri Yekta’nın dünyasına çağırıyor ve izleyicinin kafasında bu zamana kadar yarattığı Yekta’ya yeniden bakması adına şahane bir fırsat sunuyor.

13. Sevgili Arsız Ölüm / Latife Tekin

Hakan Emre Ünal’ın başarılı uyarlamasıyla sahneye taşınan Tiyatro Hemhal’in Dirmit’i, Nezaket Erden’in onlarca kişiyi canlandırdığı güçlü ve ışık saçan oyunculuğu ile son yılların en çok konuşulan oyunlarından biri olmayı başardı. Metnin doğallığı ve sahiciliğine zeval vermeyen oyunda Dirmit kız, kucağında taşıdığı, ‘Kepçe’ adını verdiği çiçeği ve yarattığı hayali dünya ile seyirciye sadeliğin ne kadar güçlü olduğunu gösteriyor.

14. Leyla'nın Evi / Zülfü Livaneli

Tiyatrokare tarafından dokuz yılda yurtiçi ve yurtdışında 1000’den fazla kez sahnelenen oyunun yönetmenliğini Nedim Saban üstleniyor. Leyla’nın Evi oyununda, roman ile temsil arasındaki bağ, birinin diğerine indirgenmesiyle değil, farklı göstergesel ve simgesel dizgeler arasında anlam bütünlüğün sağlaması ile kuruluyor.

15. Alice Harikalar Diyarında / Lewis Caroll

Lewis Carroll tarafından yazılan ve bugüne kadar 174 dile çevrilen Alice Harikalar Diyarında, ‘Alice’ adıyla Serdar Biliş’in yönetmenliğinde sahneleniyor. ‘Alice’ Serenay Sarıkaya, Ezgi Mola, Enis Arıkan, İbrahim Selim ve Şükrü Özyıldız gibi yıldız isimleri bir araya toplayarak son dönemlerin en iddialı müzikali olarak seyirciyle buluşuyor.

16. Satranç / Stefan Zweig

Duende Tiyatro’nun beden üzerinden yeni ifade biçimleri arayan tiyatro anlayışı, ‘Satranç’a sahnede yepyeni bir yorum kazandırıyor. Oyuncu İpek Taşdan, ifadenin kaynağı olarak bedeni merkezileştiren ve bedensel enerjinin özgürleştirilmesine dayanan oyunculuk tekniğini başarıyla sergiliyor.

17. Şeker Potakalı / Jose Mauro De Vasconcelos

José Mauro de Vasconcelos’un başyapıtı Şeker Portakalı, günün birinde acıyı keşfeden küçük bir çocuğun öyküsünü anlatıyor. Filiz Bozok’un uyarlayıp, yönettiği çocuk oyunu ‘Şeker Portakalı’nda Gökhan Soykök, Sevilay Bal gibi isimler oynuyor.

18. Hayvan Çiftliği / George Orwell

George Orwell’ın kaleme aldığı ‘Hayvan Çiftliği’ Yiğit Serdemir yönetmenliğinde Tiyatro D22 ve Altıdan Sonra Tiyatro tarafından sahneye konuyor. Sayısız kere sinemaya ve sahneye uyarlanan ‘Hayvan Çiftliği’nde ürettiklerini çalan, onlara işkence eden, yetmezmiş gibi öldüren insanoğluna başkaldıran çiftik hayvanları, haklarına sahip çıkmaları anlatılır.

19. Dönüşüm / Franz Kafka

tiyatrodergisi.com.tr

Kafka’nın, 1915’te yayımlanan ve bugün hala canlı olan ‘Dönüşüm’ adlı öyküsü Altkat Sanat yorumuyla sahnede. Müge Saut’un yönettiği oyun, hayatın gerçeği ile yüzleşmemizi yeniden hatırlatan ‘Dönüşüm’ü günümüze uyarlıyor. Oyun toplumu, ahlakı, insan davranışlarını, gerçeklerin değişkenliğini derinlemesine ele alıyor.

20. Tutunamayanlar / Oğuz Atay

İntihar eden arkadaşının geçmişini araştıran Turgut Özben, arkadaşının modern hayata neden tutunamadığını öğrenmeye çalışıyor. Ant Aksan’ın yönettiği oyunda Serhat Barış rol alıyor.

21. Korkuyu Beklerken / Oğuz Atay

Oğuz Atay’ın aynı adlı unutulmaz romanından sahneye uyarlanan “Tutunamayanlar” uzun süre roman üzerine çalışan ekip, yaklaşık 6 ay süren yoğun provalar sonrası Ant Aksan’ın rejisi ve Serhat Barış’ın tek kişilik performansıyla seyircisiyle buluşmaya başladı.

Oyun, Turgut Özben’in arkadaşı Selim Işık’ın intiharından sonra geride bıraktığı izleri sürmesiyle girdiği varoluş hesaplaşmasını anlatıyor. Oyun metni Oğuz Atay’ın “Tutunamayanlar” romanından yapılan seçkiler ile yazarın anlatımına sadık kalınarak düzenlendi.

22. Baba ve Piç / Elif Şafak

Elif Şafak’ın Türkiye’de ilk baskısını yaptığı 2006 yılında en çok okunan kitap olan “Baba ve Piç”, aynı yıl İtalya’da sahneye aynı isimle konuldu.

Müslüman-Türk Kazancı ailesiyle Türkiye kökenli Ermeni-Amerikalı Çakmakçıyan ailesinin İstanbul- San Francisco hattında iç içe geçen ve 90 yıla dayanan öykülerini konu edinen yapıt, 1915 yılında yaşanan olayların etrafında iki toplumun ilişkilerini inceliyor.

23. Beyaz Geceler / Dostoyevski

Bu romantik aşk hikayesinin anlatıcısı yirmili yaşlarında, oldukça hayalperest, asosyal biridir. Adını öğrenemediğimiz hayalperest anlatıcı Petersburg'un 'beyaz geceler'inde sokakları arşınlar. İnsanları, binaları dikkatlice gözlemler, bunlar hakkında tespitlerde bulunur. Yine böyle bir gecede Nastenka adında bir genç kızla tanışır. Birbirlerine kendi yaşam öykülerini anlatırlar. Anlatıcı Nastenka'ya giderek tutulduğunu fark eder fakat derin duygularını gizler.

Dostoyevski'nin kaleme aldığı bir aşk hikayesi olan Beyaz Geceler tiyatro sahnesinde izleyiciyle buluşuyor.

24. Franz Kafka / Dava

Dünya edebiyatının en önemli isimlerinden Franz Kafka'nın romanı Dava, Joseph K'nın suçla olan ilişkisi üzerine kuruludur. Bir bankada çalışan Joseph K, bir sabah odasına giren görevlilerden nedenini bilmediği bir şekilde tutuklandığını öğrenir. Gizemli bir mahkeme tarafından bilinmeyen bir suç nedeniyle yargılanacaktır. K, yalnız değildir. Onun gibi pek çokları daha yargılanmakta ve neden yargılandıklarını bilmemektedir. Ancak K, diğerlerinin aksine, olanları sorgulamaya başlayarak bir direnç geliştirir.

25. Piraye'ye Mektuplar / Nazım Hikmet

Cezaevinden Nazım’ın Piraye'ye yazdığı şiirler, bugünlerde tiyatro sahnesinde hayat buluyor. Tiyatro sahnesinde seyirciyle buluşan “Piraye” oyunu Nazım Hikmet’in kaldığı Bursa Cezaevinden yazdığı mektuplardan oluşuyor. Tek perdelik oyunda, oyuncu Murat Çıdamlı sahnede bir destan yazıyor. Nazım’ın Piraye’ye duyduğu aşkı, cezaevi koşullarında şairin ayakta kalma mücadelesini anlatıldığı oyunda büyüleyici bir etki bırakıyor.

26. Yedi Kocalı Hürmüz / Sadık Şendil

Türk mizahının önemli isimlerinden Sadık Şendil tarafından yazılmış eserden senaryolaştırılan Yedi Kocalı Hürmüz, geleneksel ortaoyunu tekniğiyle işlenmiş bir oyundur. Yıllarca tiyatrolarda sahnelenmiş olan Yedi Kocalı Hürmüz, sinemaya da uyarlanmıştır.

27. Notre Damne'in Kamburu / Victor Hugo

Notre Dame’ın Kamburu Hugo’nun Fransa’da krallık döneminin karanlık günlerinden kesitler sunan romanıdır. Romanın tamamlanması yaklaşık 6 ay sürmüştür. Dünya klasiklerinin baş yapıtlardandır.

Oyun, Kumbara Görsel Sanatlar tarafından Türkçe müzikal olarak sahnelenmektedir. Oyunda çirkin ve kambur kilise zangocu Quasimodo ile Fransa’nın ruhani ve dini lideri Claude Frollo’nun ve Kral’a bağlı komutan Phoebus’un semtte yaşayan Çingene Kızı Esmeralda’ya olan aşklarını, zangoç ile papazın ruhlarında oluşan ikilemleri ve tepkileri yer yer romantik yer yer sert çizgileri barındıran danslarıyla göz dolduran bir müzikal.

28. Kontrabas / Patrick Suskind

Alman edebiyatının münzevi yazarı Patrick Süskind’in kitabından uyarlanan ‘Kontrbas’ oyunu 29 yıldır Devlet Tiyatroları’nda sahneleniyor. Metin Belgin’in hem yönetmen hem de oyuncu koltuğunda oturduğu eser bir kontrabas sanatçısının enstrümanıyla olan ilişkisini anlatıyor. Metin Belgin, eserin Süskind’in yaşamından izler taşıdığını belirtiyor.

29. Othello / William Shakespeare

Othello oyunu Shakespeare’in 1600’lü yılların başında yazdığı düşünülen, tragedyadaki üç birlik kuralını yıkan ilk dram oyunu olarak da anılan bir oyundur. Hem trajik hem de komik öğeleri içinde barındırmasıyla ilk olma özelliğine sahiptir. Oyun orijinal metinde 5 perdeyken Nazım Uğur Özüaydın rejisiyle tek perde yaklaşık 1 saate indirilmiştir. Oyunun konusu olarak insanın duyduğuyla hareket etmesinin getirebileceği felaketler için bir örnek sunar.

30. Hamlet / William Shakespeare

Tiyatro eğitimi almak üzere Rusya’ya giden Muhsin Ertuğrul, Türkiye’ye döner ve Darülbedayi’de kaldığı yerden tiyatro yapmaya devam eder. Aldığı eğitimin hakkını vererek; yeni bir dekor, tamamen oyuna özgü dikilmiş kostümler ve farklı bir mizansenle Hamlet’i Türk tiyatro seyircisiyle buluşturur. Kendisinin Hamlet karakterine can verdiği oyunda; dönemin önemli oyuncularından İsmail Galip (Hamlet’in Amcası, Danimarka Kralı Claudius), Şaziye Hanım (Kraliçe Gertrude) ve Bedia Hanım (Hamlet’in sevgilisi Ophelia) kendisine eşlik eden isimler olur. Oyun, Türk tiyatrosunda o güne kadar görülmemiş bir başarıya imza atarak on beş gün boyunca aralıksız kapalı gişe olarak sahnelenir.

31. Saatleri Ayarlama Enstitüsü / Ahmet Hamdi Tanpınar

Özgür Yalım, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın kült romanı “Saatleri Ayarlama Enstitüsü”nü sahneye uyarlamış, 28 Ekim’den bu yana İstanbul Devlet Tiyatrosu tarafından sahnelenmekte. Tanpınar’ın deyişiyle, “Müesseselerdeki ve manevî insandaki ikilik” izleği üzerine kurulan roman, hiç kuşkusuz Türk edebiyatının en güzel eserlerinden. İronik ve derin bir bakışla, zamanın romanın odağına oturtulduğu bir yapıt.

32. Antabus / Seray Şahiner

Tatbikat Sahnesi, çok etkili, çok tanıdık, çok karanlık bir oyunla perdelerini açıyor. Seray Şahiner’in aynı adlı kitabından uyarlanan “Antabus”ta Nihal Yalçın, İstanbul’a göç eden bir ailenin genç kızı Leyla Taşçı’nın yaşadıklarını konu ediyor. Leyla’nın aslında herkesin bildiği, 3. sayfa haberlerinden aşina olduğu hikayesi İlham Yazar’ın yönetmenliğinde sahneye aktarıldı.

33. Teneke / Yaşar Kemal

Türkiye’de çeşitli tiyatrolarda oyun olarak izleyici karşısına çıkan “Teneke”, Yaşar Kemal’in İtalyancaya çevrilmiş olan yapıtları arasında yer alıyor. Yazarın İtalyancaya ilk kez 1997’de Antonella Passaro tarafından, orijinal ismi korunarak çevrilen roman, Fabio Vecchi’nin 2005 yılında tamamladığı uyarlamasıyla bu kez de opera seyircisinin karşısına çıkmış olacak.

34. Yenişehir'de Bir Öğle Vakti / Sevgi Soysal

Sevgi Soysal'ın 1973'te yayınlanan gerçekçi romanı. Yolu Piknik'e düşen, yıkılmak üzere olan kavak ağacının çevresinde bulunan çoklu karakterleri tasvir ederek ilerliyor. Zengininden fakirine, cimrisinden çalışkanına, kültürlüsünden görgüsüzüne kadar çok çeşitli tipleri anlatıyor. Bir bakıma vatandaşın gerçekçi bir portresini çiziyor.

35. Aşk Köpekliktir / Ahmet Ümit

Ahmet Ümit'in ünlü polisiye romanı 'Aşk Köpekliktir' tiyatroya uyarlandı. Almanya'da başlayıp İstanbul'da devam eden öyküde, Alman polisi Stefan, aşık olduğu seri katili Türkiye'ye kadar takip eder. İstanbul'da 'Gezi' adlı bir barda katile ikizi kadar benzeyen Ayşe'yle karşılaşır ve öykü karmaşık bir hal alır. Savaş Özdural tarafından yönetilen oyun Kadıköy Ak'la Kar'a Tiyatrosu'nda izleyiciyle buluşacak.

36. Küçük Prens / Antoine de Saint-Exupery

Mersin Yenişehir Belediyesi Şehir Tiyatrosu, bugüne kadar yüz binlerce insanın başucu kitabı olan “Küçük Prens” kitabını tiyatroya uyarladı. Antoine de Saint-Exupery’in efsane karakteri Küçük Prens’in yolculuğu bundan sonra Yenişehir Şehir Tiyatrosu sahnesinde çocuklarla buluşacak.

37. Üç Silahşörler / Alexandre Dumas

İstanbul Devlet Opera ve Balesi tarafından 'Üç Silahşör' balesi İstanbul'da ilk kez sahnelendi. Alexandre Dumas'nın unutulmaz romanından uyarlanan balenin prömiyeri, 1 Aralık 2018 tarihinde Kadıköy Belediyesi Süreyya Operası Sahnesinde yapıldı.

38. Karamazov Kardeşler / Dostoyevski

Çek yönetmen Petr Zelenka son filmi Karamazovi’de, gerçekle kurmacayı birleştirerek; bizleri de Dostoyevski’nin Karamazov Kardeşler kitabından uyarlanan bir tiyatro oyunu üzerinden gerçek bir trajediye ortak eder. Her şey Prag Dejvice Tiyatrosu’na bağlı bir grup tiyatrocunun oyunlarını sahnelemek için Polonya’nın Krakow şehrindeki bir çelik fabrikasına gitmesiyle başlar. Trajik bir kaza sonucu oğlunu kaybeden fabrikanın idarecisi sahnelenecek oyunun provalarını izlerken, bir süre sonra kendisini Karamazov Kardeşler’in insanı içinde yutan karanlık dünyasında bulur. Oğlunu kaybetmenin verdiği acı ve suçluluk hissi, Karamazov Kardeşler’in sahnelenmesiyle birlikte daha da görünür hale gelir.