Işıklar kapanır. Telefon saate bakılır. Gün bitmiş görünür ama zihin hâlâ ayaktadır. Gündüz ertelenen düşünceler gece yatağa taşınır. Küçük anlar, söylenmeyen cümleler, bastırılan duygular art arda gelir. Psikolojiye göre gece düşüncelerinin artması zihinsel yorgunluktan çok daha derin nedenlere dayanır. İşte geceleri zihnin susmamasının arka planı...
Günlük hayat sırasında pek çok duygu bilinçli şekilde yutulur. Toplantıda söz kesildiğinde tepki verilmez. Yakın ilişkilerde rahatsız eden durumlar görmezden gelinir. Aile içinde sınır koyma isteği ertelenir. Sosyal ortamlarda kırgınlıklar gülümsemeyle kapatılır. Zihin, gündüz saatlerinde düzeni korumak adına duygusal yükleri askıya alır.
Gece saatlerinde dikkat dağıtıcı unsurlar ortadan kalkar. Telefon sessizdir, çevre karanlıktır, sosyal roller askıya alınır. Bastırılan düşünceler zihinde tekrar tekrar oynatılmaya başlar. Psikologların sıkça vurguladığı noktaya göre gündüz işlenmeyen duygular gece kendine alan bulur. Zihin, tamamlanmamış duygusal dosyaları kapatmaya çalışır.
Psikiyatrist Colin A. Espie ve uyku araştırmalarıyla tanınan Dr. Michael Grandner, gece geç saatlerde prefrontal korteksin yavaşladığını, duygusal merkezlerin daha baskın hale geldiğini belirtiyor. Mantık, planlama ve denetimle ilişkili bölgeler güç kaybederken kaygı ve korkuyla bağlantılı alanlar daha aktif çalışır.
Bu durum, 'Mind After Midnight' hipotezi kapsamında ele alınıyor. Dr. Jason Tubbs, Fabian-Xosé Fernandez, Grandner, Perlis ve Klerman tarafından 2022 yılında tanımlanan yaklaşıma göre gece yarısından sonra süren uyanıklık; olumsuz duyguların artması, dürtü kontrolünün zayıflaması ve düşünce döngülerinin yoğunlaşmasıyla ilişkilendiriliyor. Zihinsel yorgunluk arttıkça duygusal filtreler devre dışı kalıyor.
Sürekli açık ekranlar, sınırsız içerik akışı ve geç saatlere uzayan sosyal etkileşimler biyolojik ritmi zorluyor. Araştırmalar, gece yarısından sonra uyanık kalan kişilerde olumsuz duygu yoğunluğunun arttığını gösteriyor. Tubbs ve çalışma arkadaşları, gece saatlerinde riskli davranış eğiliminin yükseldiğini; yoğun yeme isteği, dürtüsel kararlar ve karamsar düşüncelerin daha sık görüldüğünü aktarıyor.
Beyin, gece saatlerinde dinlenme ve onarım sürecine geçmek isterken uyanıklık devam ettiğinde zihinsel denge bozuluyor. Gün boyunca taşınan stres yükü, sessiz saatlerde kontrolsüz şekilde açığa çıkıyor.
Psikoloji literatüründe gece düşüncelerinin artması; bastırma, yorgunluk ve biyolojik ritim bozulmasının ortak sonucu olarak değerlendiriliyor.