Evrimsel süreçte vücut kıllarımızın çoğunu kaybetmiş olsak ve beyin bakımından diğer primatlara açık ara fark atmış olsak da hala diğer maymunlarla genlerimizin %97’sinin aynı olduğu bilinen bir gerçek.
Üstelik tek benzerliğimiz de bu değil, hem de hiç değil…
Almanya’da bulunan Leipzig Hayvanat Bahçesi’ndeki bonoboların, yemeklerini yemeyip oynayan yavrularına “hayır” anlamında kafalarını salladığı raporlanmış. Bir başka farklı olaydaysa sürekli ağaca tırmanmaya çalışan yavrusunu defalarca engelleyen bir anne bonobonun en sonunda yavrusunu ayağından çekip yüzüne bakarak yine “hayır” anlamında kafasını salladığı görülmüş.
Bu davranışın tam olarak “Hayır” anlamında yapılıp yapılmadığını tam olarak anlayamıyor olsak bile insanlarda ilk gelişen negatif anlamdaki kafa hareketleriyle bir bağlantının bulunabileceği düşünülmekte. Üstelik aynı kafa hareketi şempanzelerde de gözlemlenmiş. Bir anne şempanzenin sinirli olan bir erkek şempanzeye yaklaşan yavrusunu engelleyip bu hareketi yaptığı raporlanmış.
Ee ne de olsa anne her yerde anne…
Diğer primat türlerinin jestleri insanlarınkine oldukça benzemekte. Yemek istedikleri zaman tek ellerini açıp uzatmaları olsun, dokunmaları olsun, sarılmaları olsun; hepsi adeta bizlerin yaptığı gibi.
İnsanların da konuşmaya başlamadan önce işaret dilinde oldukça ilerlemiş oldukları düşünülüyor.
2011’de İngiltere’deki bir hayvanat bahçesindeki maymunlardan bazılarının rahatsız edilmek istemediklerinde elleri ile gözlerini kapatarak uzanmaları da ilginç jestlerden birine örnek olarak gösterilebilir. Araştırmacılar bu işaretin bu hayvanlar arasında oldukça gelişmiş bir sosyokültürel bağa işaret ettiğini düşünüyor.
Maymunların insanlara en çok benzeyen özelliklerinden biri de gıdıklanırken yüksek sesle gülmek.Bu durumda çıkardıkları sesler insanlarınkilere kıyasla oldukça tiz; ancak gerek yüz ifadeleri olsun, gerekse de ses değişimleri olsun bu gülüşler insanlarınkine çok benziyor.
2009’da gülmenin primatlarda ne kadar benzer olduğunu ortaya çıkarmak amacıyla yapılan ve Current Biology tarafından yayınlanan bir araştırmada genç şempanzeler, orangutanlar, goriller ve bonobolar ile bizlerin bebeklerinin gülüşleri kaydedilmiş. Araştırma sonuçlarına göre gıdıklanma sonucu oluşan gülmeler tüm bu primatlarda bizimkiyle ortak bir kökene sahip.
Tıpkı insanlar gibi maymunların da kalabalık ortamlarda herhangi bir yüzü net olarak seçebildikleri gözlemlenmiş bir gerçek. Yani tıpkı bizim gibi onlar da kalabalık bir ortamda bir arkadaşlarını burnundan veya göz şeklinden tanıyabiliyor.
Ancak bu tanımanın daha çok kendi türleri içerisinde etkin olduğu da ortaya çıkarılmış, ki bu durum insanlarda da tam olarak böyle. Hatta bu etki öyle boyutlarda ki, bırakın diğer canlıları, kendi türümüz içerisindeki farklılıkları bile bazen anlayamayabiliyoruz. Örneğin Uzakdoğulu tüm insanları birbirine benzetmenizin nedeni tam olarak bu etki.
Her ne kadar bizim gibi ayrıldıktan sonra kendini çikolataya vermeseler de bazı maymun türlerinde de buna benzer davranışlar gözlemlenmiş.
Hint şebeği türü üzerinde yapılan ünlü bir deneyde bu konu araştırılmış. Bu tür içerisinde bir hiyerarşi söz konusu, dominant olan ve olmayan iki farklı tür dişi statüsü bulunmakta. İkinci tür ilk türden sürekli baskı görüyor ve eziliyor, stres belirtileri gösteriyor. Bununla beraber dominant olanlara göre çok daha fazla yemek yiyorlar.
Deneyde bu iki statüdeki dişi maymunlara da bol yağlı ve ve karbonhidratlı besinler sunuluyor, dominant olmayan maymunların bu tarz yiyeceklere daha fazla ilgi gösterdiği ve daha fazla yediği gözlemleniyor. Yerkes Ulusal Primat Araştırma Merkezi çalışanı Mark Wilson konuyla ilgili “Bu besinler onları sakinleştiriyor, kendilerini daha iyi hissettiriyor.” diyor.
Üstelik bu kadarla da sınırlı değil, yüksek statüye sahip maymunlar sadece gündüzleri yemek yerken, daha düşük statüdeki maymunlar geceleri de yemek yemeye yatkın oluyorlar.
Şempanzelerin insanlar dışında en kompleks araç gereçleri ürettikleri uzun zamandır bilinen yaygın bir gerçek, ama bu araç gereçler içinde şempanzelerin kendi el emeği olan kismi vibratörlerin de bulunduğu gerçeğinin pek bilindiğini söyleyemeyeceğiz. Şempanzelerle ilgili en çok çalışmaya imza atan bilim insanlarından biri olan Jane Goodall da bu konuyla ilgili gözlemlerini paylaşmıştı, konuyla ilgili daha detaylı bilgi edinmek isteyenler bu bilim insanının çalışmalarına göz atmak isteyebilir, ama bir şempanzenin seks hayatıyla ilgilenmeyi ne kadar istersiniz bilemiyoruz.
Bunlar dışında bazı maymun türlerinin tıpkı insanlar gibi sırf zevk amaçlı seks yaptıkları da düşünülüyor, ki bu özellik hayvanlar aleminde oldukça nadir.
Nedeni genetik mi yoksa sosyolojik mi bilinmese de diğer primat türlerinin de tıpkı erkek çocukların arabalarla, kız çocukların oyuncak bebeklerle oynamaları gibi cinsiyetlerine göre oyuncak seçtiği gözlemlenmiş.
İnsanlardan bahsetmek gerekirse; erkek çocukların sadece erkeklere yönelik oyuncaklara ilgi gösterdiği, kız çocuklarınsa genelde kızlara yönelik oyuncaklarla ilgilense de erkeklere yönelik oyuncaklara da ilgi gösterdiği biliniyor. Yine Hint Şebekleri üzerinde 2008 yılında yapılan deneylerde erkek bireylerin araba, kamyon tarzı oyuncaklara ilgi gösterdiği; dişi bireylerin ise hem peluş oyuncaklara (oyuncak bebeklerin dengi onlar açısından), hem de diğer oyuncaklara ilgi gösterdiği anlaşılmış.
2007’de Proceedings Of The National Academy Science dergisinde yayınlanan bir araştırmada kapuçin maymunları başrolü oynamış. Deneyde bir oyun tasarlanmış, maymunlara küçük küçük taşlar verilmiş ve her taş verişlerinde karşılık olarak salatalık veya sevdikleri bir meyve verilmiş.
Maymunlardan birine taş karşılığı sevdikleri bir meyve verilip, diğerine salatalık verilince maymunun bu duruma tepki gösterdiği ve hareketleriyle memnuniyetsizliğini açıkça belirttiği görülmüş. Bu tür adil olmayan işlere karşı tepki gösterme davranışının gerek insan, gerekse de diğer primat topluluklarında sosyal ilişkileri geliştirmek adına önemli bir davranış olduğu düşünülüyor.