Bugünlere kolay gelinmedi!
Tarihin pek çok döneminde her kitabın, filmin yahut dizinin belli dominant ideolojileri yıkmak ya da sağlamlaştırmak adına hizmet ettiğini söylesek, pek de haksız sayılmayız. Her şey politiktir; çocuklara yönelik üretilen çizgi filmler dahil!
Şimdi en eski masallardan uyarlanan animasyonların ilk örneklerinden, izlediğimiz son yapımlara kadar bir yolculuğa çıkacağız ve yansıtılan 'ideal' kadın karakterlerin nasıl da değiştiğine şahit olacağız.
Şimdi Pamuk Prenses'in karakter özelliklerine geçmeden önce kendimize tek bir soru sormamız lazım: Pamuk Prenses'in sesini hatırlıyor musunuz? Ya da kurduğu herhangi bir cümleyi? Hayır. Zira Disney tarafından yaratılan ve 80'lere kadar sık sık televizyonlarda gösterime giren bu prenses masalında, ana karakter olan Pamuk Prenses'in neredeyse hiç sesi yoktu!
Oysa ses önemlidir; ses, düşüncelerdir. Aklımızdır.
'Pasif' kelimesinin sözlük anlamıydı adeta. Korkaktı, kurbandı, girdiği evde güzelliği ve temizlik yapıyor oluşu sebebiyle kabul görüyordu. Bir kadın tarafından tuzağa düşürülüp, rızası dışında bir erkek tarafından kurtarılıyordu. Fakat halinden memnundu, çünkü 'evlenmek' bir genç kızın tek hayaliydi.
Masal boyunca sadece bir kere özgür iradesiyle seçim yaptı; o da prensle tanışmak için baloya gitmek oldu. Elbette bunun pek de övülecek bir tarafı yok fakat tarih açısından bakarsak, Pamuk Prenses'e kıyasla daha isyankar ve en azından arzularının farkında-peşinde bir kız olduğunu söyleyebiliriz.
Gördüğü erkeğin ünvanına değil, görüntüsüne aşık oluyor, isyan edip evden kaçıyor, tehlikeli işlere karışıyor... Önceki prenseslere oranla oldukça başarılı, değil mi?
Fakat aynı zamanda sırf evlenmek için vatanından, ailesinden hatta sesinden vazgeçiyordu. Aşık olduğu erkeğe uyum sağlayabilmek için bir cadı ile anlaşma yaparak, sesini kaybetmeyi göze alıyordu. Bu filmde de 'evliliğin ve aşkın bir kadın için dünyadaki en önemli şey' olduğu mesajı vardı. Ah salak Ariel, ah!
Emsalsiz ve ilkti. Büyük heyecan yarattı. Böyle bir kadın karaktere o kadar özlem duyuyorduk ki; He-Man'in yan karakteri olmasını dahi kafaya takmadık. Hey gidi!
Fakat elbette ki o da bir erkeğin peşine takılıyordu. Hem de yalan söyleyen, gerçekleri gizleyen bir erkeğin peşine... Ama neyse ki en azından eğleniyorlardı!
Prenses Yasemin ilk beyaz olmayan karakterdi aynı zamanda. Evleneceği kişiyi kendisi seçiyordu. Ufaktan Disney bile hareketleniyordu. Bunlar hep minik heyecanlar işte!
Pocahontas için önemli olan doğa ana, kabilesi ve vatanıydı. Zeki, bağımsız ve beyaz erkekten çok daha derin bir algıya sahip bir prensesti.
Evlenmiyordu! Bakın bu devrimdir! İlk defa bir prenses, hayatının 'tam' olması için evlenme gereği duymadı.
Resmen aklımızı aldı! 'Kadınlar güçlüdür!' diye bağıracak bilinçte henüz olmasak da, kanepelerin üzerinde zıplayarak az 'Zeynacılık' oynamadık!
Prenseslikse prenseslik, savaşçılıksa savaşçılık! Tek kelimeyle muazzam kadın karakterlerdi. Erkeklere bağımlı olmadan dünyayı kurtarıyorlardı. Pek çok kız çocuğuna ilham verdiler. Onlarla dayanışmanın gücünü, kız kardeşliğin önemini, arzularımızın ayıp şeyler olmadığını öğrendik.
Özlüyoruz!
Lakin Disney bu; prenses savaştı savaşmasına ama... Erkek kılığına girerek! Zira bir kadının savaşması hem hikayenin geçtiği toplum açısından, hem de Disney formatı açısından gerçek dışıydı. Sonunda Mulan Çin'i kurtardı. Disney de yarı-güçlü bir kadın karakter yaratmış oldu.
Hitap ettiği yaş kitlesi de daha genişti. Her ne kadar küçük çocukları hedef alsa da her yaştan insan tarafından izlendi. Farklı karakterde kız çocuklarının tek ortak yanı süper güçlü olmalarıydı.
Katara ve Toph'un o güçlü halleri, Azula'nın güç hırsı, Toprak İmparatorluğunun savaşçı kadınları... Efsanevi bir dizi olarak geçti ve zihinlerde o muhteşem kadın karakterleri bıraktı.
Bunları izleyerek büyümüş çocuklar çok şanslı!
Geç olsun, güç olmasın demişler.
Rapunzel evlenmek istemeyen, aklından bile geçirmeyen bir prensesti. Tek arzusu özgür olmak ve gezmekti. Kendini savunabilecek kadar güçlü, bilmediği yerlere gidecek kadar da cesurdu. Sevdiği erkekle arasındaki ilişki de tam anlamıyla eşitti!
Filmin sonunda da Kraliçe oldu ve ülkesini sonsuza dek tek başına yönetti. Oylar Rapunzel'e!
Bu prenses değil evlenmeyi düşünmemek, evliliğe karşı bir direniş yürütüyordu.
Aynı zamanda Disney'in ilk 'aşırı güzel' tasvir edilmemiş prensesiydi. Tombiş yanakları, dağınık saçları ve sade giysileri Disney için büyük bir adım sayılabilirdi. Merida 'evlenmek istemiyorum' diyordu açık açık! Evlenmedi de nitekim!
İktidar sahibi olmaktan ve kendi gücünden korkan bir kadının, kız kardeşi ile bulduğu şifa! Disney'de ilk kez kurulan 'yeni tanıştığın bir adamla evlenemezsin, hemen güvenemezsin' cümlesi!
Geleceğin güçlü, bağımsız ve cesur kadınlarına temel hazırlayan bu film, kısa sürede pek çok kız çocuğunun favorisi oldu.
Artık bizden daha sağlıklı, özgür ve güçlü nesiller yetişeceğine eminiz. Zamane kız çocuklarının zihninde medyanın dayattığı engeller, duvarlar, zincirler olmayacak!
Kadınlar güçlüdür!
Tiana yoksa bu liste amacına ulaşamamış. Hem ilk tam siyahi karakter hem de en çalışkan karakter. Kendi hayalleri peşinde koşan ve prensle evlenmesine rağmen "oh artık zenginim oturayım bari" demeden hayallerini gerçekleştirmeye devam eden biri. İçeriğin ayrıca bakış açısı yanlış bence, evlenmek negatif bir şeymiş gibi. Aile kurmak toplumun temelini inşa eder, bunun sağlıklı şekilde gerçekleşmesi için de aşık olduğun kişiyle evlenmenin nesi yanlış? Yıkılması amaçlanan düşünce başkasına bağımlı hissetme fikridir, bu değil.
#14 te kız çocuklarına şu da öğretiliyor aslında beyaz atlı bir prens yerine geyiği olan sıradan bir buz kırıcısına da aşık olabileceğimiz hatta onun bizi daha fazla mutlu edebileceği. Bu ara yeni dönem çizgi filmlerinde de çalışan baba ev de oturan kadın figürü yıkılmaya çalışıyor Gumbol ve Clarence gibi.
Prenses Mononoke der ve giderim