Önce 15 Temmuz darbe girişimi, ardından 20 Temmuz Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın OHAL ilanı; kuşkusuz piyasalarda çalkantı yarattı. Peki dün gecenin sonrasında Türkiye ekonomisinde şu saate kadar neler yaşandı, Türk Lirası ve Borsa İstanbul ne durumda; önümüzdeki süreçte ekonomide nasıl bir seyir beklemeliyiz?
Uluslararası kredi ve derecelendirme kuruluşu S&P (Standard And Poors) dün akşam saatlerinde, başarısız darbe girişimi sonrası ülkede siyasi tablonun daha da bölünebileceğini işaret etti ve Türkiye'nin kredi notunu BB+'dan, 'yatırım yapılabilir seviyenin iki basamak altındaki' BB seviyesine çekti.
S&P Türkiye'nin not görünümünü de negatif olarak açıkladı ve bu durumun Türkiye'nin yatırım ortamını, büyümesini ve dış kaynağa bağımlı ekonomisine sermaye akışlarını olumsuz etkileyebileceğini kaydetti.
Dolar/TL, dün gün boyunca darbe girişiminin yarattığı çalkantı, not düşürme ve devlet kurumlarındaki yoğun açığa alınma / görevden uzaklaştırmaların baskısı altındaydı.
Kur, gece yarısına yaklaşırken Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın açıkladığı olağanüstü hal kararıyla 3,0973'e kadar çıktı ve rekor tazeledi.
Sabah saatlerinden itibaren ise bu tırmanış gerilemeye başladı ve 3.05'li seviyelere kadar düştü.
* Görsel: Bloomberg Finance L.P.
Yani Dolar/TL 3.0000 seviyesini aştıktan sonra bu seviye kritik bir destek noktası olarak taban yaptı diyebiliriz. Dolayısıyla kur genel olarak bu seviye üzerinde kalırsa, yeni zirveler görmek mümkün. Uzmanlara göre, 3.1000 seviyesinin aşılması durumunda ise, yükseliş daha da hız kazanabilir.
Darbe girişimi, S&P not indirimi ve OHAL kararı sonrasında güne kayıpla başlayan Borsa İstanbul (BIST) 100 Endeksi'ndeki kayıp % 4'ü gördü. Endeks, günün ilk yarısına ise % 3,57 düşüşle girdi.
Güne düşüşle başlayan endeks, 74 bin 196 puana kadar geriledi ve şu sıralarda 72 bin 59 puandan işlem görüyor.
Tahviller de sert düştü ve bunun sonucunda 10 yıl vadeli tahvillerin faizi Mayıs ayından bu yana en yüksek seviyesine tırmanmış oldu.
Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody's önceki gün yaptığı açıklamada, incelemeye aldığı Türkiye'nin ekonomik büyümesinin darbe girişiminden önemli ölçüde 'etkilenme potansiyeli'ne sahip olduğunun altını çizmiş ve ekonomik büyüme beklentisini de yüzde 3'e düşürmüştü.
Notları incelemeye alınan kurumlar şu şekilde:
Anadolu Efes
Coca-Cola İçecek
Doğuş Holding
Koç Holding
Ordu Yardımlaşma Kurumu (OYAK)
Turkcell
Türkiye Petrol Rafinerileri (Tüpraş)
Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları (Şişecam)
17 Türk bankası (negatif inceleme)
İstanbul ve İzmir BŞB
TOKİ
Moody's Siyasal Riskler Yönetici Direktörü YVes Lemay, bu süreci şöyle açıklıyor:
1. Siyasi risklerin yükselmesini değerlendireceğiz.
2. Ülkenin ekonomik programında ilerleme olup olmayacağına bakacağız.
3. Ekonomisi yoğun şekilde yabancı yatırımcıya dayanan Türkiye'deki politik risklerin uluslararası yatırırımcıların kararlarını aniden olumsuz şekilde değiştirmesinin Türk ekonomisine nasıl etkisi olacağını inceleyeceğiz.
Yani özetle, yatırımcının güveninin temin edilmesi gerekiyor.
Elbette Cumhurbaşkanı Erdoğan'dan bu not düşürmelere tepki geldi. Erdoğan açıklamasında şu ifadeleri kullandı:
'Kararlı bir şekilde yatırımlarımıza nasıl devam edeceğimizi göreceksin. Sizin gücünüz bizim bu yatırımları yapmamamıza yetmez. Bütün bu açıklamalar Türkiye gerçeklerini yansıtmıyor. Farklı bazı adımlar atmaya da yönelirler. Bu süreçte Türkiye, ekonomideki reformlarını kesintisiz sürdürecektir.'
Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşlarının (özellikle Moody's) bu tarz not indirimi ve incelemeleri oldukça önemli bir kriter; çünkü yabancı yatırım fonlarından bazıları en az iki tane yatırım yapılabilir kredi notuna sahip olmayan ülkelere yatırım yapamıyor.
Şimdilik 2 veriye dayanarak bakalım:
ALTIN: Altın fiyatları küresel risk iştahındaki artışla beraber 3 haftanın en düşüğüne geriledi.
PETROL: ABD stoklarının arttığını gösteren veriler sonrası petroldeki artış ise devam ediyor.
Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekçi ise, OHAL sonrası ekonomi ve iş dünyasının olumsuz etkilenmeyeceğine vurgu yaptı ve yapısal reformların devam edeceğini hatta hızlanacağını söyledi:
'Sermaye hareketlerinin kısıtlanması gibi normal işleyişin dışında kalan hiçbir olağandışı uygulamaya gidilmeyecek.'
Bloomberg böyle bir grafik yayınlayarak, darbe girişiminin ardından tutuklama / görevden alınma / açığa alınma ile boşalan kadrolara dikkat çekti; ama şunu da ekledi: 'Bu Türkiye'nin kendi iç işleyişidir ve dışarıdan her müdahale bunu sadece daha kötü bir hale getirir.'
İşsizlik oranları üzerinde darbe girişimi ve bunu takip eden OHAL etkisini ise önümüzdeki 3 ayda gözlemleyerek yorumlamakta fayda var.
Hepimizin anlayabildiği kadarıyla, Türkiye için yeni bir dönem başlıyor ve 3 ayda tüm bu çalkantıların durulacağını söylemek ise şimdilik biraz zor görünüyor...