Mucit olmak kulağa inanılmaz bir kariyer planı gibi gelse de icatlarınızın sonradan nelere alet edildiğini görmek içinizde birtakım 'keşke'lerin doğmasına sebep olabilir. Bu icatlar da mucitlerinin aynı bu şekilde hissetmesine, hatta buluşlarından pişmanlık duymalarına sebep olmuş. İşte, bu insanlara 'Keşke yapmasaydım!' dedirten 10 icat...
Sayısız ölüme ve sınırsız tahribata sebep olan bir şey icat eden birinin 'Keşke bu fikri kendime saklasaydım' demesini hepimiz anlayabiliriz. J. Robert Oppenheimer da tam olarak böyle hissetmiş olmalı. Manhattan Projesi'nin en başından beri bir parçası olarak nükleer silahları geliştiren ekibin lideri sayılan Oppenheimer 'atom bombasının babası' olarak da biliniyor. Kendisi katı bir solcu olmasına rağmen dönemin Albert Einstein ve Leo Szilard gibi diğer bilim adamlarıyla hemfikir olduğu ve atom bombasını Nazilerden önce Amerika'nın bulması gerektiğini düşündüğü için projeye katıldı.
Bu heves Temmuz 1945'te atomik bir patlamaya ilk defa tanıklık ettiğinde yerini endişeye bıraktı. Sebep olduğu yıkımı gördüğündeyse Hint felsefesinden 'Ben şimdi, dünyaların yok edicisi, Ölüm oldum' sözlerini söyledi. Ekim 1945'te projeyi bıraktığında da ellerinin kana battığını düşünüyordu.
Hepimiz ilk başarılı uçağın Wright kardeşler tarafından icat edildiğini biliriz. Fakat daha az bilinen şey ise kardeşlerden Orville Wright'ın sonraki yıllarda hissedeceği pişmanlıktır. Kardeşler, havadan ağır ve motorlu olmasına rağmen ilk sürekli uçuşu 17 Aralık 1903 tarihinde gerçekleştiren Wright Flyer'ı tasarladı ve üretti. Havacılığa olan ilgileri onlar küçükken babalarının onlara hediye ettiği bir oyuncak pervaneyle başladı. Alman mucit Otto Lilienthal'ın planörü düşünce hayatını kaybetmesiyle onun kaldığı yerden devam etmeye karar verdiler.
Orville kardeşinden 30 yıl daha uzun yaşadı. Bu süre içinde icatlarının savaşta bomba taşımak ve bırakmak için kullanıldığına tanıklık etti. Barış ve yakınlık getireceğini umdukları uçağın 1. ve 2. Dünya Savaşları'nda birer silah olarak kullanıldığını gördü. Verdiği röportajda icadıyla ilgili bölük fikirlerini; bir yandan icatlarının iyilik için ne kadar fazla potansiyele sahip olduğunu, öte yandan savaşta acı ve yıkım getirmek için kullanılmasının onu ne kadar üzdüğünü dile getirdi.
Mark Zuckerberg, şimdiye kadar Facebook'la ilgili bir pişmanlık dile getirmedi, ama bunun sebebi herkesin robota benzettiği Mark Zuckerberg'i yapan insanların, onu programlarken pişmanlığı eklemeyi unutmuş olması olabilir. Böyle diyoruz, çünkü Facebook'un var olmasında katkısı olan diğer insanlar pişmanlıklarından defalarca söz ettiler. Bu insanlardan biri de Facebook'un ilk günlerinden beri çalışan Sean Parker.
Parker, Facebook'un başarısının arkasındaki sebebin beğen tuşu sayesinde insan psikolojisinin zayıflığından faydalanması olduğunu söyledi. İnsanların sitede paylaştığı fikirlerin, esprilerin, fotoğrafların başkaları tarafından beğenilmesi ya da doğrulanmasının insanlar üzerindeki etkilerinin ve sonuç olarak sitenin sebep olduğu bağımlılığın tesadüf olmadığını söyledi. Sosyal medyanın dünyayı nasıl tükettiğini yakından gören Parker, artık bu kanallara karşı biraz şüpheci.
Herkes Pop-Up reklamlardan nefret ederken bu fikri bulan kişinin, yani Ethan Zuckerman'ın de icadından pişman olmaması mümkün değil. Bu berbat fikir Zuckerman'ın aklına 1990'larda geldi. O sıralarda 'Tripod.com' diye bir sitede programcı ve tasarımcı olarak çalışıyordu. Büyük bir araba firmasının reklamlarının uygunsuz sitelerde çıkması nedeniyle şikayetçi olması Zuckerman'a reklamların yeni pencerelerde 'pop' diye belirmesi ve böylece reklam verenlerin uygunsuz içeriklerle ilişkilendirilmesinin önüne geçilmesi fikri geldi ve bunu sağlayan kodu yazdı.
Söylediğine göre baştaki niyeti iyiydi. Her gün milyonlarca internet kullanıcısını rahatsız eden bu tür reklamlarla başa çıkmanın en etkili yoluysa Zuckerman'a göre internette kesin olarak mahremiyet sağlayan paralı hizmetlere başvurmak. Bu konuda özür dilemek için biraz geç olsa da en azından bir videonun ortasında belirmediğine sevinebiliriz(!).
Ne zaman annemize bir hediye vermeyi ya da hazırlamayı unutsak bu günün icat edilmiş olmasından rahatsız oluruz. Emin olun kimse, Anneler Günü'nün Amerikan versiyonunu icat eden Anna Jarvis kadar şikayetçi olamaz. Jarvis, Anneler Günü'nü 1908 yılında annesinin İç Savaş sonrası uzlaşmayı desteklemek için 'Annelerin Dostluk Günü' fikrinden ilham alarak ortaya çıkardı. Bu fikir hızla bütün Amerika'ya yalnızca beş yıl içinde yayıldı ve 1914 yılında resmi bir gün haline geldi.
Fikrinin ulusal olarak kabul edilmesi hoşuna gitse de bunun ne anlama geldiğini anlaması uzun sürmedi. Bu kadar yaygın olarak kutlanan bir gün şirketleri bundan faydalanması anlamına geliyordu. 1920 yılına gelmeden Jarvis Anneler Günü'ne düşman oldu ve insanlara bugüne özel hediyeler veya kartlar almamasını söyledi.
Günün ismini izinsiz olarak kullanan şahıs ve şirketlere meydan okudu ve mahkemeye taşıdı. 1948'de bir sağlık evinde öldüğünde beş kuruş parası yoktu.
Dinamit, belki de başka bir şeyle anılmayı tercih edecek olan Albert Nobel tarafından icat edildi. 1833 yılında Stockholm'da doğan Albert patlayıcılara karşı ilgisini mucit babasından aldı. Babası tarafından Paris'e gönderildiğinde nitrogliserinin mucidi ve İtalyan bir kimyacı olan Ascanio Sobrero'yla tanıştı. Son derece patlayıcı olan bu maddeden etkilenen genç Nobel, kullanılabilir olması için onu muhafaza edecek bir yöntem gerektiğini düşündü. Bunu son derece patlayıcı olan nitrogliserini bir tür kille karıştırarak sağladı ve dinamitin patentini 1867'de aldı.
Kendisi dinamitin madencilik endüstrisinde kullanılmasını hedeflemiş olsa da savaşlardaki kullanımını görünce arkadaşı Bertha Von Suttner'a dinamitin silah olarak kullanılması yerine en azından caydırıcı olmasını tercih edebileceğini söyledi. Mucit için asıl kırılma noktasıysa kardeşi Ludvig'in 1888'deki ölümü oldu. Ölenin Albert olduğunu düşünen bir Fransız gazetesi yayınladığı ölüm ilanında ondan 'Ölüm Tüccarı' olarak söz etti. Günümüzde Nobel Barış Ödülü'nün var olma sebeplerinden biri de bu.
Birinin şöhretinin arkasında antivirüs kavramını yaratmış olması, bir kambur balinayla seks yaptığını iddia etmesi ve bir cinayet zanlısı olması varsa ilkinin çok fazla pişmanlığa sebep olacağını beklemezsiniz, ama John McAfee çok da beklendik bir kişiliğe sahip değil. 73 yaşındaki McAfee o kadar özgürlükçü biri ki onun yanında bütün özgürlükçüler Mike Pence kalıyor.
Bu olay ilk antivirüs yazılımı olan McAfee'nin satışlarında bir patlamaya sebep oldu ama virüsten etkilenen bilgisayarların sayısı hiç de McAfee'nin ilan ettiği gibi olmadı. Bu durum McAfee'nin kendi şirketini 1994 yılında 100 milyonluk dolarlık bir hesaplaşmanın ardından terk etmesiyle sonuçlandı.
Bu programı kullanmayanlar arasında programın yaratıcısı olan ve yazılımı 'Dünya üzerindeki en kötü yazılım' olarak nitelendiren John McAfee de var. Hatta kendisi artık bu yazılımla bir ilişkisi kalmadığı için halinden memnun.
İcat edilenler silah olunca mucitlerin icatlarıyla ilgili pişmanlık taşımaması elde değil, 1980'lerde FBI için yasaya uymayanlar üzerinde kullanılabilecek, son derece yoğun bir biber gazı geliştirmesi için işe alınan Kamran Loghman da bu isimlerden biri. Loghman ürettiği şeyin insanlar üzerinde kullanılacağını başından beri biliyordu, yani pişman olmamalı değil mi? Görünüşe göre Loghman aynı şekilde düşünmüyor.
Bu konudaki rahatsızlığının sebebiyse şiddet gösteren ve tutuklanmaya direnen insanlar yerine barışçıl eylem yapan insanların üzerinde kullanılmasıydı. Loghman biber gazının yanı sıra polis kuvvetleriyle birlikte onun nasıl ve hangi koşullarda kullanılması gerektiğini belirleyen bir kılavuz da hazırlamıştı. Bu tür kullanım o kılavuzun kesinlikle dışındaydı.
Eğer pişman olduğunuz bir şey yaptıysanız umarız o da 'blink tag' kadar önemsiz bir şeydir. İnternette birkaç yıl boyunca varlığını sürdüren 'blink tag'i görmeyen ya da hatırlamayanlar için kısaca anlatalım, bu standart dışı bir HTML elemanıydı ve uygulandığı metnin yavaşça yanıp sönmesine sebep oluyordu. Mucidi Lou Montulli 2009'da yazdığı bir blog gönderisinde bu fikrin nereden çıktığını anlattı.
İş arkadaşlarına Lynx'in yalnızca yanıp sönen bir metni destekleyebileceği ve daha fazlasını kaldıramayacağı konusunda şakalar yapıyordu. Tabii bunu söylediği sırada biraz içkiliymiş ve bu fikri hayata geçiren o sırada orada bulunan başka bir mühendis olmuş. İnternetteki en tuhaf icatlardan biri olan bu özelliği daha da ilginç kılan şey Amerikan hükumetinin 'blink tag'i zararsız bulması ama epilepsi krizlerine sebep olabileceğini düşünmesi. 'Blink tag' 2013'de demode olmuş olsa da Montulli'nin 'Ben sarhoştum ve zaten yapan da başkasıydı.' açıklaması hep bizlerle kalacak.
Biz de çevreye bu kadar zararlı bir şey icat etseydik biz de bundan pişmanlık duyardık. Bu sefer de söz konusu kişi tek kullanımlık plastik kahve kapsülü fikrini 1990'larda geliştiren John Sylvan. Bu milyarlık fikrin sıkıntısı üretimde kullanılan plastiklerin doğada çözünmeye ve geri dönüşüme elverişsiz olması ve her kapsülün atık haline gelmesi.
Sadece ofislerde kullanılır diye düşündüğü kapsüller her üç evden birinde kullanılıyor. Yine de bu konseptin pratikliği ve kahvenin bağımlılık yapıcı doğası göz önünde tutulduğunda asıl sonucun neden bu şekilde olduğunu anlamak zor değil.
Her türlü icat boktan insanların elinde bir silaha, bir çarpıklığa dönüşebiliyor. İcatları bu hale getiren insanların yok olması dileğiyle :(