Petrol fiyatlarında yükseliş ekonomilerde zincirleme etki yaratıyor! Dünyanın enflasyonu hatırladığı son dönemde Türkiye'nin negatif ayrışması her gün artan akaryakıt fiyatları ile bir sarmal halin dönüşünce uzmanlara sorduk: Ne olacak bu petrolün hali?
Ekonomistler ve emtia uzmanlarının bu konuda umudu Rusya-Ukrayna ateşkesi olsa da ateşkesle kısa vadede sorun çözülmeyecek gibi! Kötü senaryoyu ise düşünmek bile istemiyoruz!
Dün günü 112,93 seviyesinde tamamlayan Brent petrolün varil fiyatı, bugün saat 10.50 itibarıyla kapanışa göre yüzde 6,04 artışla 119,76 dolara yükseldi. Aynı dakikalarda Batı Teksas türü (WTI) ham petrolün varili 116,50 dolardan alıcı buldu.
Böylece, Brent petrolün varil fiyatı Mayıs 2012'den, WTI ham petrolün varil fiyatı ise Eylül 2008'den bu yana en yüksek seviyelerini gördü.
Rusya'nın Ukrayna'nın doğusundaki Donbas'a özel askeri operasyon başlattığını duyurduğu 24 Şubat'ta 98,08 dolardan açılan Brent petrolün varil fiyatı, son bir haftada ise yüzde 22,10 artış kaydetmiş oldu.
Fiyatlardaki yükselişte, Batı ülkelerinin Rusya'ya yönelik yaptırımları ve Rusya'dan gelecek olası karşı yaptırımların arz tedarikini sekteye uğratacağı endişeleri etkili oldu.
Ekonomist Güldem Atabay, Onedio olarak petrolü sorduğumuzda dünkü değerlendirmelerine de atıfta bulunarak; şu an içinde bulunduğumuz fiyatlamaların savaş hali olduğunu belirtti. Rusya'nın dünya enerji piyasalarında önemli bir yeri olduğunu da hatırlatan Atabay, 2008 finansal krizi patladığında gelinen 147 zirvesinin hedefte olma ihtimaline de dikkat çekti. Atabya şunları söyledi:
200 dolar değil ama 150 dolar hedefte gibi görünüyor. Rusya, Ukrayna'dan çekilse bile Ukrayna'nın içeride ne ile baş başa kalacağı ayrıca Rusya'ya uygulanan yaptırımların ne olacağı da soru işaretleri olarak önümüzde duruyor. Türkiye için sıkıntılar ise ithal bağımlı bir ülke olması, dünyadaki enflasyonist ortam, iç ekonomi politikalarındaki farklı dinamikler ile bu enerji fiyatları büyük sorunlar yaratacak.
Enflasyondaki baskı artacak, o TL'ye baskı yapacak, TL Hazine'nin KKM yükünü artıracak, enflasyonu engellemek için Hazine'nin gelirlerinin azalması ise bütçe açığını artacak, turizmden gelecek döviz girdisi bu savaş ile azalacak gibi gibi bir çok zorlu etap bizi bekliyor!
Stratejist Cüneyt Paksoy teknik analiz tarafında güçlü isimlerden, Onedio okurları için şunları söyledi:
Teknik tarafta 80-100 bandı petrolde çok önemli. Bunun dışındaki fiyatlamalar dünyada kimseyi mutlu etmez. Hele ki ABD enflasyonla boğuşurken, petrol fiyatları ABD halkı için çok önemlidir, Biden seçimi de kazanamaz. Teknik seviyelerde 116 dolar kritikti buralardan daha yukarı çıkar mı? Çıkabilir ama 100 dolara gerilemek zorunda OPEC de bu dengeleri korumak üzere hareket eder. Ateşkes ve İran konuları çözümlenirse dünya da petrol de rahatlar. Aksi halde yükselişler stagflasyona gebe ki bu olursa da tepetaklak bu fiyatlar düşer ama talep olmayacağı için düşer.
Emtia Piyasaları Uzmanı Zafer Ergezen de Onedio için yaptığı değerlendirmede, enerji piyasasında zaten sorunların olduğunu OPEC arzında sıkıntının büyük olduğunu ve üzerine bir de savaşın çıktığını anlattı. Rusya, petrol tarafında büyük bir oyuncu olarak fazlasıyla etkileyici görünüyor. 115-120 dolar arasındaki son günlerdeki fiyatlamanın zaten panik fiyatlaması olduğunu belirten Ergezen, en kötü senaryonun 147 zirvesi olduğunu ki oraların bir 3. dünya savaşına denk etkiler oluşturacağını belirtti. Petrol fiyatlarındaki bu yükselişin dünyayı sudden stop ve stagflasyona sürüklediğine de dikkat çekti!
Rusya'nın sadece petrolde değil kömür, doğal gaz, buğday, nikel, alüminyum gibi bir çok emtiada da büyük bir üretici ve ihracatçı olduğunu da hatırlatan Ergezen, tüm bunların elektrik üretimlerinde yeniden sorun yaşamak demek olabileceğine dikkat çekerken, maliyet artışlarının üretimi durdurabileceğini belirtti.
Son olarak ateşkes gelse de asıl kilidin yaptırımlar ile çözüleceğini de ekledi!
Uluslararası sermaye akımlarındaki keskin geri dönüş, ani durma (sudden stop) olarak adlandırılır. Ani duruş/durmada üretim ve tüketimdeki düşüşler ve varlık fiyatlarındaki düzeltmeler ile döviz krizi, bankacılık krizi veya her ikisi de duruma eşlik edebilir.
Bir ekonomide enflasyon ve işsizliğin bir arada yaşanması durumu olup, 1970’li yıllarda petrol fiyatlarında yaşanan artış ile birlikte ekonomik koşulların kötüleştiği endüstrileşmiş ülkelerde gözlenmiştir.
Ekonomist Oğuz Demir benzin fiyatlarına gelecek zammı yaklaşık bir oranla bir gün öncesinden açıklıyor. Onedio'ya yaptığı açıklamada dün, bugün için de yeni bir zammı öngörmüştü.
Petroldeki yükseliş bu şekilde sürerse enflasyon, TL, kur sarmalı derken her gün yeni zamlarla karşılamamız kaçınılmaz gözüküyor! Bugün akaryakıtta 80 kuruş ile 1 lira aralığında bir zam beklenirken, önümüzdeki günlerde bu artış devam edebilir!
Bu şekilde artan fiyatlarla halkın bütçesinin fazlasıyla etkilenecek olduğu ortadayken, Demir, akaryakıt istasyonlarındaki sorunları da hatırlatarak yakında bu artışların zararları artırarak bir çok istasyonun kapanmasıyla sonuçlanabileceğine de dikkat çekti. 'Benzin alacak yer bulamayabiliriz' diye de uyardı!
ALB Yatırım Araştırma Müdürü Emre Çayırlı'nın yayınladığı değerlendirmede ise fiyat analizi şu şekilde yapılıyor:
Petrol fiyatları Perşembe günü rallisini sürdürdü. Brent ham petrol vadeli işlemleri Ağustos 2013′ten bu yana en yüksek seviye olan 116.83$’a yükseldi. ABD West Texas Intermediate ham petrolü, varil başına 113.31$ ile 11 yılın en yüksek seviyesine ulaştı. Brent petrol Rusya-Ukrayna çatışmasının ardından 116 doları aştı. Avrupa Birliği, Birleşik Krallık, Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada, Rusya'ya yaptırım üstüne yaptırım uyguluyor. Rusya merkez bankasının yurtdışında sahip olabileceği tüm yabancı varlıkları da hedef alan yaptırımlar, Rusya'dan gelen fiziksel ham petrol akışlarını etkilemeye başladı.
Rusya'nın Avrupa'ya sevk ettiği petrol ve doğalgaz arzında kesinti olacağı korkusuyla birlikte AB ve ABD'nin petrol akışına yaptırım uygulayacağı beklentisiyle petrol fiyatları hareket etmeye devam ediyor. Bunun birlikte Rusya’nın, Avrupa'nın doğal gaz ihtiyacının yaklaşık yüzde 40'ını ve termal kömürünün yüzde 60'ını sağlıyor olması da denklemi zorlaştırıyor.
OPEC+, Mart ayında günlük 400.000 varil üretim artışını sürdürmeye karar verdiler. Diğer yandan Amerika Birleşik Devletleri ve Japonya'yı içeren Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) üyeleri, varil başına 100 doları aşan fiyatlardaki keskin artışı bastırmak için rezervlerinden 60 milyon varil ham petrol çıkarmayı kabul etti. Kanada bu hafta Rus petrol ithalatını sembolik bir hamleyle yasakladı.
Tüm bunlar, petrol fiyatlarına önemli bir yukarı yönlü ivme kazandırdı ve tansiyonun yükselmesi halinde petrol fiyatlar daha da yükselebilir.
Enerjiye yaptırım uygulanmasa bile Rus ham petrolünü boykot etmeye başlamasıyla petrol varil başına 116 doların üzerine çıktı. Avrupa doğalgazı, %60'a varan artışla yeni bir rekor kırdı ve Avrupa’da endüstriyel elektrik kesintileri olasılığını bir kez daha yükseltti. İlerleyen süreçte anlaşmazlığın devam etmesi ana ham madde elektrik ve petrol olan endüstriler üzerinde baskı oluşturabilir.
Bu kapsamda Avrupa’da yaşananlar son derece önemli olacak. Polonya, Litvanya ve Çek Cumhuriyeti'ndeki rafinerileri için beş ek tanker satın almak için Aramco ile anlaştı. Deniz aşırı petrol sevkiyatı devam etmesi karşın süreçte uzaması durumunda petrol arz ve talep dengesinde bozulma devam edebilir.
Çin'in üst düzey hükümet yetkilileri, Ukrayna-Rusya savaşından kaynaklanan aksamalara ilişkin endişelerin yol açtığı enerji ve emtia arz güvenliğine öncelik verilmesi yönünde emirler yayınladı. Bu kapsamda önümüzdeki süreçte yaşanacak gelişmelerde petrol fiyatındaki hareketlilik yön tayin edecektir.
Japonya Hükümet Sözcüsü Hirokazu Matsuno, yüksek petrol fiyatlarına karşı bir tedbirler paketi hazırlayacaklarını söyledi.
Kabine toplantısı sonrası konuşan Matsuno, petrol fiyatlarında yükselişin ele alındığı toplantıda, konuyla ilgili bakanların yarın bir araya gelmelerinin ve alınacak tedbirleri değerlendirmelerinin kararlaştırıldığını ifade etti.
Matsuno, alınacak tedbirler arasında sert fiyat değişimlerinin etkilerini hafifletmeye yönelik uygulamanın genişletilmesinin de yer alacağını vurguladı.
Avrupa'da derinliği en fazla olan Hollanda merkezli sanal doğal gaz ticaret noktası TTF'de işlem gören nisan vadeli kontratların fiyatı dün megavatsaat başına 165,5 eurodan kapanmıştı.
Bugün megavatsaat başına 180 eurodan açılan kontratların fiyatı, dünkü kapanışa kıyasla yaklaşık yüzde 20 yükselerek Türkiye saatiyle 11.30'da megavatsaat başına 198,5 euroya çıktı.
Böylece Avrupa'da doğal gaz fiyatları son iki yılın rekor seviyesine ulaştı.
Fiyatlar, Rusya-Ukrayna savaşının doğal gaz arzında kesintiye yol açacağı endişesiyle yükseliyor. Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik bombalama ve füze saldırılarından dolayı doğal gaz altyapısının zarar görmesi ve gaz akışının kesintiye uğrayabileceği endişeleri fiyatları artırıyor.
Savaşın devam etmesi durumunda petrol ve doğal gaz ihracatına yaptırımlar getirilebileceği ihtimali de fiyatları etkiliyor.
AB ülkeleri, mevcut durumda doğal gaz ihtiyacının yüzde 40'ını Rusya'dan tedarik ediyor.