Türkiye siyaseti artık tek bilinmeyenli denklem değil.
İşte 7 Haziran seçimlerinin ertesinde bizleri bekleyen sorular ve senaryolar...
Türkiye siyaseti artık tek bilinmeyenli denklem değil.
İşte 7 Haziran seçimlerinin ertesinde bizleri bekleyen sorular ve senaryolar...
Cumhurbaşkanı ancak milletvekili olan bir kişiyi hükümeti kurmakla görevlendirebiliyor. Bir kişinin milletvekili olması da Meclis'te yemin etmesi şart. Bunun için de YSK'nın (Yüksek Seçim Kurulu) kesin sonuçları açıklaması gerek.
Haftaya Pazartesi veya en geç Çarşamba günü YSK kesin sonuçları açıklayacak. İki üç gün boyunca milletvekilleri TBMM'de kurulan kayıt masalarında mazbatalarını alacaklar.
Mazbata alma işlemi tamamlandıktan sonra Meclis, en yaşlı üye olan CHP milletvekili Deniz Baykal'ın başkanlığında toplanacak. Milletvekilleri bu oturumda yemin edecekler. Yemin ettikleri anda da milletvekili olacaklar.
Yemin töreninin tamamlanmasını takip eden 5 gün boyunca ara verilecek. Adaylar başvurularını yapacaklar ve Meclis Başkanı ile Başkanlık Divanı seçilecek. Bu, tahminen 2 Temmuz tarihinde olacak.
Eğer CHP, MHP ve HDP uzlaşırlarsa üçüncü oylamada Meclis Başkanı'nı belirleyecekler. Eğer uzlaşamazsa dördüncü ve son turda AKP adayı Meclis Başkanı olacak.
Ak Parti'nin muhtemel Meclis Başkanlığı adayı Nabi Avcı olacak.
Başkan seçimi gizli oyla yapılır.
İlk iki oylamada üye tamsayısının üçte ikisi (367) ve üçüncü oylamada üye tamsayısının salt çoğunluğu (276) aranır.
Üçüncü oylamada salt çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamada en çok oy alan iki aday için dördüncü oylama yapılır;
dördüncü oylamada en fazla oy alan üye, Başkan seçilmiş olur. Başkan seçimi aday gösterme süresinin bitiminden itibaren beş gün içinde tamamlanır.
Anayasanın 116. Maddesi bu konuda çok açık. Önce milletvekilleri yemin edecekler. Sonra Meclis Başkanlık Divanı kurulacak. Dolayısıyla yasama organı işlemeye başlayacak. Meclis Başkanlık Divanı kurulmasından itibaren 45 gün içinde hükümet kurulamazsa, Cumhurbaşkanı seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. Ama bu kararı vermek zorunda değil. Ve bu süre Meclis Başkanlık Divanı’nın teşekkülünden itibaren işleyecek.
Çok karıştırılan bir konu... Yürütme organları ayrı, Yasama ayrı... Hükümet veya Azınlık Hükümeti yürütme organları. Meclis ise Yasama organı. Yani Meclis hükümetin kurulmasını, koalisyonu veya Azınlık Hükümetini beklemeden yasama faaliyetlerine başlayacak.
CHP, MHP ve HDP koalisyon kurmasalar bile Meclis'teki çoğunluklarını kullanarak pek yasa çıkarabilir, değiştirebilir, yürürlükten kaldırabilir.
Burada önemli olan nokta Yasa ve Anayasa farkı.
Yasa değişiklikleri için 276 sayısı yeterken Anayasa değişiklikleri için en az 330 şartı aranıyor.
Peki bu ne demek?
Muhalefet partileri anlaşabilirse Türkiye'de biber gazı kullanımını yasaklayabilir, Cumhurbaşkanlığı'nın bütçesini azaltabilir hatta Saray'ı ODTÜ'ye bağlayabilir. Kısacası, anayasaya aykırı olmayan her türlü değişikliği yapabilir.
Burada önemli olan seçim sistemi ile (sözgelimi seçim barajının kaldırılması veya indirilmesi) ile ilgili değişikliklerin bir yıl sonra uygulamaya geçmesi.
Cumhurbaşkanı Meclis tarafından kabul edilen yeniden görüşülmek üzere yasaları Meclis'e geri gönderebilir. Ama Meclis yasayı aynı şekilde kabul ederse kanun resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girer.
Cumhurbaşkanı bu hakkını bir silah gibi kullanırsa çok eleştirdiği ve Milli İrade karşıtı, sistem tıkayıcısı gibi ifadeler kullandığı Ahmet Necdet Sezer durumuna düşebilir.
Teamüle göre Meclis'te en çok milletvekiline sahip Ak Parti'nin Genel Başkanı Ahmet Davutoğlu'nun Cumhurbaşkanı tarafından hükümeti kurmakla görevlendirilmesi gerek.
Muhtemelen diyoruz, çünkü bu anayasal zorunluluk değil. Teamüllen (geleneğe göre) yapılan uygulama. Cumhurbaşkanı hükümeti kim kurabilecekse onu görevlendirmekle mükellef. Yani mesela CHP - MHP - HDP 'biz anlaştık' derse, üzerinde hem fikir oldukları kişi direkt hükümeti kurma görevini alabilir.
Kurulacak hükümetin Güven Oyu alması için 550 milletvekilinden 276'sının oyunu almasına bağlı.
Görevi alacak kişi teamüllen mecliste grubu olan, barajı aşan tüm partileri ziyaret edecek ve koalisyon kurulup kurulamayacağına dair nabız yoklayacak.
Koalisyon teklif edilen parti eğer bu teklifi prensip olarak reddetmezse gündeminde iki mesele olacak:
- Mutabakat: Teklifi alan parti Koalisyon için olmazsa olmaz prensiplerini, ön koşullarını, dayatacak. Mesela MHP için bu koşul 'Barış Süreci' adı altında sürdürülen görüşmelerin noktalanması olabilir.
- Pazarlık: Koalisyon teklif edilen parti hangi bakanlıkları istediğini belirleyecek. Ak Parti buna karşı bir teklifte bulunacak ve her iki taraf da anlaşana kadar bu görüşmeler sürecek.
Bu aşama sert Bakanlık pazarlığı aşaması... Gücü (İçişleri, Adalet, Maliye vb.) ve kaynağı (Ulaştırma, Ekonomi, Kamu Bankalarından Sorumlu Başbakan Yardımcılığı vb.) elinde tutan bakanlıklar kıymetli oluyor
Eğer verilen sözlerin arkasında kalınırsa tek ihtimal dışarıdan destek üzerine kurulu olacak Azınlık Hükümeti...
Eğer hiçbir parti Ak Parti ile koalisyon kurmak üzere anlaşamazsa ikinci seçenek: Azınlık Hükümeti.
Azınlık Hükümeti, hükümeti kurmakla görevlendirilen partiye kabinede/hükümette yer almadan dışarıdan destek veren bir destekçi partinin olması durumuna verilen isim.
Bu seçenek CHP, MHP veya HDP'den en az birinin Ak Parti hükümetine dışarıdan destek vermek üzere Ahmet Davutoğlu'yla anlaşmasıyla mümkün.
Ancak bu durumda destekçi parti çok büyük imtiyazlara, daha doğrusu keyfiyete, sahip oluyor. Hükümette olmadığı için hiçbir sorumluluğu ve yetkisi olmayan destekçi parti istediği an bu desteğini çekip hükümeti düşürebilecek güce sahip oluyor.
Eğer hükümet kurulabilirse, kurulacak 63. Hükümet’in Bakanlar Kurulu listesi Genel Kurul’da okunacak. Bakanlar Kurulu Meclis’e sunulduktan sonra, Başbakan hükümet programını en geç 1 hafta içinde Meclis’te okuyacak.
Bundan 2 tam gün sonra program üzerinde görüşmeler, 1 tam gün sonra da güven oylaması yapılacak.
Hızlı bir takvimin işlemesi halinde temmuzun ilk haftasında ya da Ramazan Bayramı’na kadar hükümet kurma çalışmalarının sona ereceği ve hükümetin işbaşı yapacağı öngörülüyor. Ancak gecikmeler yaşanması halinde süreç Temmuz ayı sonuna da uzayabilir.
Eğer tüm çabalar başarısız olursa hükümeti kurmakla görevlendirilen Ahmet Davutoğlu görevi Cumhurbaşkanlığı'na iade edecek.
Teamülen en çok vekile sahip olan partiden başlayan bu süreç sırasıyla Kemal Kılıçdaroğlu, Devlet Bahçeli ve HDP eş başkanlarına verecek... Yukarıdaki tüm süreç bu görevi alanlar için de geçerli olacak ve aynen tekrar edilecek.
Cumhurbaşkanı tarafından hükümeti kurmakla görevlendirilen kişinin hazırladığı liste Cumhurbaşkanı'ndan onaylanır ama Meclis'te güven oyu alamazsa 45 günlük süre yeniden işlemeye başlıyor... Bu güven oyu alamayan hükümet yeni hükümet kurulana kadar göreve devam ediyor.
45 günün sonunda Cumhurbaşkanı'nın erken seçim kararı alma yetkisi var. Ama bu bir zorunluluk mu? Hayır.
Eğer koalisyonsuz, desteksiz, güven oyu alamamış bir hükümet görevde olursa hiçbir yasa teklifini Meclis'ten geçiremeyeceği için pratikte eli kolu bağlı olan bir hükümet olacak. Bu da sistem tıkanıklığı olduğu için bu şartta erken seçim zorunlu.
Her şeyden önce Cumhurbaşkanı Erdoğan anayasal hakkını kullanarak Bakanlar Kurulu toplantılarını yönetebilir, sazı böyle eline alabilir. Başbakanı yönlendirerek Meclis'i kanun geçirmek veya iptal etmemek için zorlayabilir. Ancak bu beraberinde pek çok sorun getirecek yıpratıcı bir süreç olur.
Diğer bir ihtimal ise hükümetin kurulamaması durumunda erken seçim kararı alıp Cumhurbaşkanlığı'ndan ayrılması, Ak Parti'nin başına geçmesi ve seçime girmesi.
Peki bu sürede seçmen yaşanacak belirsizliğin ve yönetimsizliğin faturasını kime keser?
Bu aşamada Cumhurbaşkanlığı seçimi ile Genel seçim bir arada yapılarak halkın hem Cumhurbaşkanı hem de Başbakan seçmesi mi sağlanacak?
Erdoğan Ak Parti Genel Başkanı olarak seçimlere girerse Başkanlık sisteminin önünü açabilecek 330 milletvekilli (Referandum) alabilir mi?
HDP'nin barajı aştığı durumda Ak Parti'nin 330 milletvekiline ulaşması çok ama çok zor görünüyor.