Türk adetlerinin pek çoğunun Şamanizm kaynaklı olduğunu biliyor muydunuz?
Türk adetlerinin pek çoğunun Şamanizm kaynaklı olduğunu biliyor muydunuz?
Şaman inançlarına göre; 40 gün boyunca lohusa kadınların etrafında kötü ruhlar dolaşırmış. 'Albasması' da denilen bu kötü ruh, anneye ve bebeğe musallat olurmuş. Lohusa kadını ve bebeği korumak için, anne al renginde taç veya kurdele takarlar.
Nişanlanırken de kırmızı kurdelenin tercih edilmesinin nedeni de yine kötü ruhlardan korunmaktır.
Hepimizin bir ritüel haline getirdiği tahtaya vurma adeti, yine Şamanlardan kalma bir gelenek. Kötü ruhların tahtaların ve ağaçların içerisinde yaşadığına inanan Şamanlar, tahtaya vurarak kötü ruhları defettiklerine inanıyorlarmış.
Diğer bir rivayete göre de, kötü olaylardan bahsederken tahtaya vurulmasının sebebi, bahsettiğimiz kötü olayların başımıza gelmemesi için tahtaya vurularak gürültü çıkarılır ve etrafta bulunan kötü ruhları korkutulurmuş.
Şamanlar ölenlerin arkasından 'yuğ töreni' adını verdikleri bir tören gerçekleştirirler. Bu törenlerde de ağıtlar yakılır, ölünün arkasından ağlanırmış. Hatta uzun bir zaman sonra bu bir meslek haline gelmiş ve 'ağlayıcı' adını verdikleri kadınlar para karşılığı cenazelerde ağlar ve ağıtlar yakarlarmış.
Günümüzde bu uygulamanın ölünün şişmemesi için yapıldığı söylense bile, yaygın inanışa göre bu adet Şamanizm'den kalmıştır. Şamanlar ölülerini kötü ruhlardan korumak için üzerine bıçak, kesici alet, metal eşyalar koyarlarmış.
Şamanizm inancında dolunay, şansın ve uğurun habercisidir. Bu zamanda dua edip dilek tutulduğunda ise istenilen şeylerin gerçekleşeceğine inanılır. Günümüzde de dolunay zamanında dilekler dilenir ve dualar edilir.
Hepimiz birisi hapşırdığında mutlaka 'çok yaşa' diyoruz. Hatta tanımadığımız insanlar hapşırdığında bile çoğumuz 'çok yaşa' demek istiyoruz. Peki sebebini hiç merak ettiniz mi?
Bazı rivayetlere göre; Şamanlar, ruhun nefeslerimizde yaşadığına inanır ve hapşırırken ruhun çıkmasını engellemek için 'çok yaşa' derlermiş.
Ailemizden birini kaybettiğimizde, arkasından helvalar kavrulur ve taziyeye gelenlere de yemek verilir. Bu gelenek ise, Şamanların yuğ törenlerinden kalma bir ritüeldir. Şamanizm inancında ölenlerin arkasından yuğ törenleri düzenlenir ve helvalar kavrulur, gelenlere de yemekler verilirmiş.
Yolculuğa çıkan kişinin arkasından su dökmek, çok yaygın bir ritüeldir. Sebebi ise, giden kişinin 'su gibi gidip su gibi gelmesi' içindir. Bu adette Şaman kültürüyle özdeşleştiriliyor. Şamanizm'de su kutsal kabul ediliyor ve suyun yola çıkan kişiyi kötü ruhlardan koruyacağına inanılır.
Türkiye'de bazı bölgelerde uygulanan bu gelenek ile vefat eden kişinin tabutu yaşadığı mahallenin sokaklarında gezdirilir. Şamanların inancına göre; ölen kişi yaşadığı yeri unutsun, evinin yollarını hatırlayamasın ve kafası karışsın diye tabutu gezdirilirmiş. Eğer evinin yolunu unutmazsa, öldükten sonra ruhunun evine geri dönüp orada yaşayanlara musallat olacağını düşünülür.
Ölünün arkasından mezar yaptırmak, İslamiyete ait bir gelenek olmadığı genellikle bilinir. Hatta bazı söylentilere göre, İslam inancında doğada zamanla kaybolacak mezarlar inşa edilirmiş. Kaybolmayacak şekilde mezar inşa etmek ise Şaman geleneklerindendir. Hatta 'Kurgan' adı verilen gösterişli, büyük mezarlar yapılırmış.
Türkiye'de hâlâ yaşayan bu adete göre, yanan ateşe su dökülmezmiş. Eğer ateş su ile söndürülürse, ocağın söneceğine inanılıyor. Yine bu geleneğin Şamanlar'dan kaldığı düşünülüyor.
Yine bir rivayete göre; göçebe yaşam tarzını benimseyen Şamanlar'da, evlenen gençlerin yattığı çadırları kız tarafı yaparmış. Günümüzde de yatak odasının kız tarafının alması ve düzenlemesinin sebebi Şaman adetleriymiş.
Kapı eşiğine basmama adeti, Şamanlara dayandığını söyleniyor. Şamanlar, ölenleri çadırın hemen önüne gömdükleri için çadırın önüne kimse basmazmış. Günümüze kadar ulaşan bu gelenekle, kapının önüne gömülen ölülere olan saygıdan dolayı eşikler yapılmış ve basılması engellenmiş. Tabii ki bunun bir rivayet olduğunu da belirtmemiz gerekiyor.
Anadoluda bazı bölgelerde hâlâ devam ettirilen bu gelenek ile Şamanizm arasında bir bağ olduğu söyleniyor. Şamanlar, kötü ruhları eve yaklaştırmamak ve onları korkutmak için öldürdükleri hayvanların kafalarını evin içine asarlarmış.
Geceleri tırnak kesmek hep sakıncalı bulunur. Tırnak yere düşerse evde kavga çıkacağına, şeytan geleceğine yorulur. Şaman adetlerinde de geceleri tırnak kesilmezmiş. Sebebi ise o dönemde tırnak parçalarıyla büyüler yapılırmış ve gece tırnak kesildiğinde yere düşürüp kaybedilebilirmiş. Büyü yapılmasını engellemek için de geceleri tırnak kesilmezmiş.
Kurşun dökmek, Anadolu'da da sıklıkta uygulanan bir adettir. Pek çok kaynak ise bu adetin Şamanizm'den geldiğini ve adını 'kut dökme' ayininden aldığını söyler. Kurşun dökmenin sebebi de nazar çıkarmak, kötü giden talihi düzeltmek, şans getirmek için yapılır.
Nazar inancının Şamanlık kalıntıları olduğu söyleniyor. Kötü ruhların insanlara kötülük yapmasını engellemek için evlerine ve üzerlerine nazar boncuğu takarlarmış.
Her ne kadar kurban kesmenin İslamiyet'ten geldiği düşünülse bile, kurban kesmek Şamanizm'de çok yaygın bir gelenektir. Özellikle günümüzde yeni bir eşya, mal veya mülk alındığında kurban kesilmesinin sebebi Şamanlık ile bağdaştırılıyor.
Sağ ayağı kullanmak, bazı rivayetlere göre Şamanizm kaynaklıdır. Şaman inancında sol ayak; uğursuzluğun ve şansızlığın simgesidir. Bu yüzden de sol ayakla bir yere girilip çıkılmazmış.
Şamanizm geleneklerinde atalara olan saygıdan türbeler yaptırılır ve sık sık ziyaret edilirmiş. Türbelerde mum yakmak ise bir çeşit kurbansız adak olarak görülür, türbe ziyaretlerinde de bu sebeple mum yakılırmış.
Bi rivayete göre trafikte radar olduğunu karşıdan gelene selektör yapmak da şamanizm inancından gelmeymiş :)))
Ek olarak, küçük bebeklerin çok güzelmiş diye sevilmeyip, çok çirkinmiş bu bebek de diyerek sevilmesinin temelinde, bebeği kötü ruhlardan korumak için ruhları kandırma amacı yatar. Bebeklerin yüzlerine kırmızı bir tülbent ya da yazma örtülmesinin nedeni bebeği al karasından korumaktır. Ocakta kirli, pis şeyler yakılmaz çünkü çok önemlidir, evin kutsalıdır. Ocağı olmayanın yurdu da olmaz. Ocağın batsın, ocağın kurusun beddualarının çıkış noktası budur.
Bunlar doğru. Sallamamışlar.