Değişen dünya ilişki yaşama biçimimizi de büyük ölçüde değiştirdi ve ortaya 'manipülatör' olarak adlandırabileceğimiz tarafların çıkmasına neden oldu. Çoğu zaman iyi kötü devam eden bir ilişkinin içindeyken karşı tarafı bu şekilde adlandırmak istemesek de gerçekler ne yazık ki bundan çok farklı olabilir.
Bu aşamada, partnerinizin size gaslighting yapıp yapmadığını anlamak için her zaman şu faydalı bilgilere başvurabilirsiniz!
👇👇👇
Özellikle gençler arasında yaygınlaşan ve yılın kelimelerinden olan gaslighting, günümüzde pek çok ilişkide ortaya çıkan bir durum. Anlam olarak ise tarafların birbirine bilinçli veya bilinçsiz şekilde uyguladığı psikolojik baskı ve taciz durumlarını ifade ediyor.
Gasligting; kişiyi kendi algısını, hafızasını, bir diğer deyişle akıl sağlığını sorgulamaya iten oldukça tehlikeli bir yönlendirme biçimi. Karşı tarafın uyguladığı psikolojik baskı nedeniyle kişide kendine karşı şüphe duyma ve öz güven eksikliği gibi sorunlar ortaya çıkarıyor.
Gaslighting'in en tehlikeli özelliği fark edilmesinin fazlasıyla güç olmasıdır. Farklı psikolojik araçlarla kişinin kendi sağlığından şüphe duymasına neden olan gaslighting vakalarının çoğunda ilişki güzellemesi yapılır. Ortaya çıkan inkar ve yalanlama hali nedeniyle baskı uygulanan taraf, ilişkiden gayet memnundur ve onu sorgulamayı aklına bile getirmez.
Gasligting terimi, Gas Light (Gaz Lambası) isimli 1938 yapım bir oyundan geliyor. Bir başka görüş ise terimin 1940'larda yayınlanan ve Ingrid Bergman'ın başrol oynadığı bir filmden geldiği yönünde. Her iki yapım da kötü niyetli bir kocanın, eşini akıl sağlığını yitirdiğine inandırmak için başvurduğu yöntemleri konu ediniyor. Ancak gaz lambasının söndürülmesiyle birlikte gerçekler ortaya çıkıyor.
Gaslighting 3 aşamayı takip ederek gelişiyor. İkili ilişkilerde baskın olan bu durum sırasıyla; idealleştirme, değersizleştirme ve gözden çıkarma şeklinde ilerliyor. Uzmanlara göre uzun süre devam eden durumlar oldukça tehlikeli boyutlara ulaşabiliyor.
İlk aşamada, manipülatör birey karşı tarafı kendine hayran bırakıyor ve birlikteliğin harika olduğu algısı yaratıyor. İkinci ve en zor aşamada, tam tersi bir hamle yaparak karşı tarafı değersiz ve sorunlu biri olduğuna inandırıyor. Son aşamada ise karşı tarafı terk etmeyle tehdit ederek işleri onun için iyice zorlaştırıyor ve bu dikteye maruz kalan kişinin kendisinden sık sık özür dilemesini, çevresinde el pençe divan durmasını sağlıyor.
Gaslighting genellikle otorite sahibi kişinin kendinden rütbe veya yaş olarak daha düşük olan birine baskı uygulamasıyla başlıyor. Ebeveyn-çocuk, patron-işçi gibi ilişkilerde gözlenmekle birlikte, ülkemizde en çok evliliklerde görülüyor. Toplumumuzdaki erkek otoritesi daha yüksek olduğundan çoğunlukla manipüle edilenler ise ne yazık ki kadınlar veya çocuklar oluyor.
Gaslighting genellikle, kişinin ailesi ve arkadaşlarıyla olan ilişkisinin kesilmesiyle başlıyor. Oldukça saf ve temiz duygularla söyleniyor sanılan 'Seni kıskanıyorlar', 'Kötülüğümüzü istiyorlar' gibi cümlelerse ilk aşamaya giriş olarak nitelendiriliyor. Zamanla çevresinden izole olan kişi sadece karşı tarafın dediklerine inanmaya başlayarak gerçeklik algısını ve fikirlerini, kısacası kişiliğini kaybetmiş oluyor.
Gaslighting şüphesi varsa şu cümlelere dikkat!..
Çok hassas ve kırılgansın.
Hiçbir şeyi doğru düzgün beceremiyorsun.
Sana böyle olacağını söylemiştim.
Sen iyi değilsin, tedavi görmelisin.
Her şeyi benden bekleme. / Sen hiçbir şeyi bensiz yapamıyorsun.
Biraz güçlü olsana.
Konuyu çok abarttın.
Bu kadar kötüysem neden benimle birliktesin?
O sözleri sinir harbiyle söyledim!
Sana asla zarar vermem!
Gaslighting tekniğine başvuran kişiler genellikle yakın çevredeki tanıdıklardır. Bu nedenle bu kişiyle araya mesafe koymak zor olur ve doğal olarak manipülasyon seviyesi giderek şiddetlenir. Buradaki ilk adım gaslighting çemberinden çıkarak araya mesafe koymak, bunun için de gereken psikolojik desteği almak. Çünkü genellikle tanıdıktan gelen bir gaslighting'i tek başına itiraf etmek fazlasıyla zor olabilir.
Sorunun en basit çözümü ise ilişki sırasında yitirilen benlik saygısını yeniden kazanmaya bakıyor. Kendi duygularına ve zekasına güvenmek, öz saygının ilk aşamaları olarak devreye giriyor. Sürekli partnerini dinleyen ve onun dediklerine inanan kişi çeşitli kişilik ve duygu durum bozuklukları ile karşılaşabiliyor. Bu durumsa kendi gerçekliğini yitirmesi, tek başına var olamayacağına inanması, aşırı madde ve alkol kullanımı gibi daha tehlikeli süreçlere evriliyor.
Kişi gerçekleri doğrulamak için başkasının fikirlerine ihtiyacı olmadığını anladığında gaslighting durumu da otomatikman ortadan kalkıyor. Çünkü böylece aslında bir süredir kandırıldığını ve duyduklarının gerçek olmadığını da fark ediyor. Bu farkındalık sonrasında kişinin yeniden kendi ayakları üzerinde durması, kendini savunması ve güçlenmesi büyük önem taşıyor.
Gaslighting eylemlerinin fark edilmesiyle birlikte ilişkiyi sonlandırmak en doğru hamle. Karşı tarafın yaptıklarını fark eden ve kendine saygısını yeniden kazanan kişi için alışılan çevrenin dışına çıkmak ayrıca önemli. Bu aşamada uzmanlardan, güvenilen tanıdıklardan veya arkadaş çevresinden destek almak; olan biteni etraflıca anlatmak da faydalı olabiliyor. Ancak en temelde kişinin kendi kendine ayakta kalabileceğine, kimseye ihtiyacı olmadığına inanması ve tabii ki bunun için çabalaması gerekiyor. 👊