Para, hayatımızda önemli bir yere sahiptir. Beynimizi bile etkiler! Finansal kararlar alırken sadece elimizdeki sayılarla ilgilenmeyiz. Aynı zamanda duygular, korkular ve motivasyon devreye girer. Bunlar da beynimizin çeşitli bölgelerinin tetiklenmesi ile olur!
Para ile ilgili süreçlerde beynin hangi bölgelerinin aktif olduğunu ve nasıl çalıştıklarını merak ediyor musunuz? Gelin, birlikte beynimizin içine girelim!
Para ile ilgili kararlar verirken beynimizin prefrontal korteks bölgesi aktif olur! Mantıklı bir şekilde düşünmemizi, plan yapmamızı ve problem çözmemizi sağlayan bir bölgeden bahsediyoruz. Mesele bütçeleme yapacaksınız ya da yatırım için karar alacaksınız, bu bölge yoğun olarak çalışır! Risk ve fayda analizlerini yapar, gelecekte neler olacağını gözden geçirir. Tüm bunların yanında bir de dürtüsel hareketleri de kontrol eder!
Bu bölüm dengeli çalışmalı ki para ile ilgili aldığımız kararlar sağlıklı olsun... Eğer bu bölge zarar görürse finansal olarak karar alma yeteneği kaybedilebilir. Tüm duyguların dengelenmesi için de çok önemlidir. Bu yüzden para yönetimindeki yetenekler bu bölgeye sıkı sıkıya bağlı!
Nedir nucleus accumbens? Ödül merkezi! Haz ve tatmin duygusu ile ilişkilenen bir bölgeden bahsediyoruz. Beklenmedik kazançlar elde ettiğinizde ya da alışveriş yaptığınızda bu bölge aktif olarak çalışır. Para günümüzde bir motivasyon kaynağı olduğu için nucleus accumbens ile yakından ilişkilidir. Maddi ödüller karşısında duyulan heyecan ve tatmin genel olarak bu bölge tarafından sağlanır.
Fakat bu bölümün aşırı aktif olması iyi değil... Gereksiz risk alma ve bilinçsiz bir şekilde tüketme gibi problemleri beraberinde getirebilir. Bu yüzden dürtüsel davranışlardan uzak durulması gerekir! Finansal ilerlemelerin duygusal yönünü şekillendiren nucleus accumbens, mantıktan kopmamalı.
Yine duygusal işlemlerle uğraşan bir yer ile karşınızdayız! Para ile ilgili konularda korku ve kaygıyı bize aşılayan bir yer. Maddi kayıp yaşandığı zaman ya da riski ile karşılaşıldığında bu bölge tetiklenir. Borç korkusu, yatırımların tedirginliği... Bunların hepsi amigdala ile ilişkilidir. Kısacası tehdit algısından bahsediyoruz!
Ama olumsuz bir şey gibi düşünmeyin... Gereksiz risk almanızı önler ve temkinli davranmamızı sağlar. Amigdala sayesinde oluşan finansal korkular aslında sizi mantıklı kararlar almaya itiyor. Duygularınızı dengede tutmanıza yardımcı olur.
Para ile ilgili tecrübeleriniz bir kenara atılmaz. Hippokampus sayesinde hepsini hatırlayabilir ve bir şeyler öğrenebilirsiniz. Hem kısa hem de uzun süreli hafıza süreçlerini yöneten bir yerden bahsediyoruz! Geçmişte yaşadığınız maddi hataları ve başarıları biriktirir. Bunun yanında finansal bir bilgi öğrendiğinizde ve uygulamaya koymak istediğinizde hemen devreye girer!
Bilgileri işleyerek alışkanlıkları düzenleyen hippokampus sayesinde pata ile ilgili eğitimleriniz işlevsel olabilir. Finansal deneyimlerinizden ders çıkartarak kendinizi geliştirebilirsiniz! Öğrenme ve hatırlama finansal başarı için önemli bir yerdedir.
İçsel durumunuzu fark etmek için var olan insuladan bahsedeceğiz! Yatırım yaparken ya da harcama esnasında bir iç sıkıntısı yaşanabilir. Bu his insuladan gelir. Finansal olarak karar alırken yine devreye duygular girer. Bedeninizde bu duyguları hissedebilirsiniz ya da belirtileri görebilirsiniz. İşte insulanın görevi bu!
Riskleri doğru bir şekilde algılamanızı ve bilinçli bir şekilde hareket etmenizi sağlar. Para yönetimi yaparken hissettiklerimiz insulanın etkileri sayesinde oluşur. Böylece daha sağlıklı bir şekilde adım atılabilir. Yanı duygu ve mantık arasında bir köprüdür!
Ödül ve ceza beklentilerimizi oluşturan bir bölge ile sizlerleyiz! Hangi seçeneğin daha karlı ya da az riskli olacağını analiz ettiğiniz zaman bu bölge aktif olur. Mesela alışveriş sırasında iki farklı ürün arasında kaldınız. Maliyetlerini, faydalarını karşılaştırmak istediniz. Orbitofrontal korteksin işi! Aynı zamanda hem sosyal hem de etik kararlar verirken de aktif olur.
Hasar gördüğü zaman risk yönetimi konusunda problemler yaşanabilir. Ani kararlar alınabilir... Para kazanma ve harcama noktasında dengeli olabilmeniz ve en iyi tercihi yapabilmeniz bu bölgeye bağlıdır.