'Sadece 9 lira 99 kuruş.'
Çoğunuzun “1 kuruş Türkiye’de hâlâ var mı yahu?” dediğini duyar gibiyiz. Çünkü piyasada 1 kuruş görmek neredeyse imkansız. Bu nedenle 1 kuruş madeni paraların tedavülde olmadığını düşünenlerin olması da çok normal.
‘Madem öyle, nerede bu 1 kuruşlar?’ diyebilirsiniz. Gıdadan giyime, teknolojiden ev tekstiline her alanda, bakın bazen tenezzül etmediğimiz, bazense 'yok' diye bize verilmeyen 1 kuruşlarla nasıl bir kayıt dışı ekonomi dönmekte:
Piyasaya ilk olarak çıktığı 1 Ocak 2009’dan 2014 yılı sonuna kadar 130,9 milyon adet 1 kuruş piyasaya sürülmüş. O tarihten bu yana da sürekli basılmaya devam ediyor.
Bununla beraber şu an piyasada 1 milyar 447 milyon 864 bin 750 adet de 5 kuruş bulunuyor. Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Konfederasyonu (TESK) Genel Başkanı Bendevi Palandöken'in verdiği bilgiler bu şekilde.
Perakende işletmelerin bir çoğunda nakit alışverişlerde para üstü olarak kuruşlar verilmiyor.
Galerinin bundan sonrasında kısaca 'marketler' diyelim ama aslında marketten kastımız her türlü perakende mağazası ve marketi; sadece gıda gibi algılanmasın.
Diyelim ki ürünün etiket fiyatı 1.99 TL, haliyle 2 TL ödeme yapmış oluruz.
Veya bir diğer senaryo, ürünün bedeli 1.71 TL olsun, bu durumda da muhtemelen 1.75 TL ödeme yaparız, eğer kredi kartı kullanmıyorsak.
Etiketlerde gözüken kuruşlu fiyatlar iş kasaya geldiğinde yukarı yönlü eğilim ile yuvarlanır ve genellikle de bizlere 5 ya da 10'un katı olan en yakın rakam söylenir.
Biz de zaten, genelde o arada kalan birkaç kuruşluk farka pek dikkat etmeyiz.
Nakit paranın üstü olarak kalan kuruşlar kayda girmediği için, tüm mağaza ve şubelerden yılda milyonlarca liralık vergisiz kazanç elde ediliyor.
Her kasadan günde 500 kişi geçsin.
Her geçen 1 kuruşunu bırakmış olsun.
Bir kasada 5, 12 kasada 60 TL kalır.
Ayda 1.800, yılda 21 bin 600 TL.
Bu marketin 13 şubesi olsun.
Yılda 280 bin 800 TL.
Sadece tek market ve 1 kuruş için hesapladık. Türkiye geneline yayılmış perakende ağını siz düşünün; üstelik de geri alınmayan 5-10 kuruşları saymazsak.
İşte burada şöyle bir iddia söz konusu:
Bir kuruşun madeni değeri 3 kuruş civarında. Bu nedenle ne kadar basılırsa basılsın, 1 kuruşlar birileri tarafından toplanıyor, eritiliyor ve satılıyor. Bu yüzden de 208 milyon adet bulunması gereken 1 kuruşları bu kadar nadir görebiliyoruz. İddialar bu yönde.
Tabii ki de olamaz çünkü bu net bir biçimde tüketici haklarının ihlalidir. Kasanızda 1 kuruş bulunduramıyorsanız 2,49 TL diye fiyat da koyamazsınız; bu kadar basit. Bunun tedbirini alıp tedarik etmek işletmenin görevidir.
Para üstü olarak kuruş kaldığında kimimiz istemeye utanıyor, kimimiz de önemsemiyor ve istemiyor. Hatta en başta dediğimiz gibi, kiminin ise öyle bir paranın tedavülde olduğundan dahi haberi yok.
Kuruş vatandaş tarafından ne yazık ki pek itibar görmüyor ama; bilinçli davranıp para üstlerinde kuruşları istemeyi öğrenmemiz lazım doğrusu.
Bu kaybettiğimiz tutarların birilerine haksız kazanç olarak dönmesi ise daha da can sıkıcı kuşkusuz. Sözün özü, üstü kalmasın.
En son Hollanda'da bir yerdeydik kadına 2 Euro verdim çıktım baktım arkamdan biri koşuyor 1 Cent unuttunuz diye,şoktaydım...
1 kuruşların verildiğine sadece Migros'ta şahit oldum. Üstelik 5 kr para üstüne ellerinde olmadığı için 5 tane 1 kr vermişlerdi. 1 kuruşu ne kadar görmediysem artık o beș tanesini de farklı ülkelerin bozuk paralarını biriktirdiğim kumbarama attım. O da bizim ülkeyi temsil ediyor, ender parça.
Bırak bize vermemelerini, biz daha piyasada "1 Kuruş" olduğunu bilmiyorduk.. Ayrıca %99.9'u Müslüman olan bir ülkeye yakışmayacak bir hareket daha.