Panama‘da çıkarılan yasa ile deniz kaplumbağalarının yaşama ve sağlıklı bir ortamda özgürce bulunma hakları garanti altına alındı. Yasa, deniz kaplumbağalarının sağlıklı bir çevrede bulunma hakkını tanıyacak ve vatandaşlar bu durumu yasal olarak savunabilecek.
Deri sırtlı deniz kaplumbağalarını korumaya yönelik çalışmalar yürüten ve mevzuat için baskı yapan bir grubun kurucusu Callie Veelenturf, 'Yasa, her Panama vatandaşının deniz kaplumbağalarının sesi olmasına ve onları yasal olarak savunmasına izin verecek. Hükümetleri, şirketleri ve vatandaşları deniz kaplumbağalarının haklarının ihlal edilmesinden yasal olarak sorumlu tutabileceğiz' diyor.
Gazete Pencere'nin Euronews‘ten aktardığı habere göre, Uzmanlar, Panama hükümetinin attığı bu adımın, diğer ülkelerde de tehdit altındaki türleri korumak için benzer adımlar atılmasını sağlayacak bir evrimin parçası olacağını umuyor.
Yasanın ardındaki düşünce daha geniş kitlelere yayılsa da yayılmasa da, deri sırtlı deniz kaplumbağaları ve şahin gagalı deniz kaplumbağaları için dünyanın en önemli yuvalama noktalarından bazılarına sahip olan Panama’nın deniz kaplumbağaları için kritik öneme sahip. Ülkede bir plaj alanında yılda yaklaşık 3 bin şahin gagalı kaplumbağa yuvası bulunuyor.
Yasa deniz kaplumbağalarının iklim krizi, tesadüfi avlanma, kıyı gelişimi ve düzensiz turizm gibi fiziksel hasara veya sağlık sorunlarına neden olan kirlilikten ve diğer insan etkilerden arınmış bir çevre hakkını tanıyor.
ABD’nin Oregon eyaletinden klinik hukuk profesörü ve Portland‘daki Lewis ve Clark Hukuk Okulu’ndaki Hayvanlar ve Çevre için Küresel Hukuk İttifakı direktörü Erica Lyman, 'İklim krizine yönelik hiçbir adım atmayı öngörmeyen yasalar, yok olan türler ve iklim değişikliğine karşı koruma sağlamak için yeterince eyleme geçmiyor. Bu yasa, umut verici yeni bir girişim' ifadelerini kullanıyor.
Lyman, vahşi yaşamı koruma yasalarının genellikle insanlara yönelik bazı algılanan faydalar nedeniyle çıkarıldığını, ancak Panama’da çıkarılan yasanın deniz kaplumbağalarının ihtiyaçlarını ve bu ihtiyaçlara erişimleri için insanlarının davranışlarını kısıtlamaları gerektiğini dikkate aldığını ifade ediyor.
2022’de Ekvador‘un en yüksek mahkemesi, vahşi hayvanların anayasal doğa hakları hükümleri uyarınca hak sahibi olduğuna karar verdi. Şahsi bir evde tutulan bir maymun ile ilgili olan dava, Panama’daki doğal yaşam savunucularını harekete geçirdi.
Lyman, Ekvador’daki bu yasanın, doğa tanımının vahşi hayvanları bölgeye veya yere bağlı olmadan bireysel olarak da içerecek şekilde geliştirilmesinde önemli bir adım olduğunu söylüyor.
2020’de Pakistan’daki bir mahkeme, bir filin ‘hayvanat bahçesi’ndeki esaretine ilişkin bir davada, hayvanların tanınması gereken doğal haklara sahip olduğuna karar verdi. Bu karar, dini doktrinlerden de yararlanarak insanlığın vahşi hayvanlara karşı davranışlarına sert bir eleştiri getirdi.
Eğilim, hayvanlarla da sınırlı kalmıyor. Minnesota‘daki Ojibwe kabilesinin Beyaz Toprak Grubu, yabani pirince yasal haklar tanıyan bir yasayı kabul etti. Pirinç, 2020’de bir petrol boru hattını durdurmak isteyen bir kabile mahkemesi davasında davacı rolündeydi. Dava, yargı gerekçesiyle reddedildi.
2022’de İspanya‘da Avrupa’nın en büyük tuzlu su lagünü olan Mar Menor‘a kişi statüsü verildi.
Panama’daki yasa, uzun süredir vahşi hayvanların var olma ve gelişme haklarını yasal olarak tanıyan ve bu hakların ihlal edilmesi durumunda dava açılmasına izin veren sözde doğa haklarına sahip olması gerektiğini savunan insanlar için zafer niteliği taşıyor.
Hayvan Yasal Savunma Fonu yönetici avukatı Christopher Berry, hayvanların yasal haklara sahip olduğunun kabul edilmesinin mahkemede bu hakların ve koruma çalışmalarının savunulmasına imkan sağlaması açısından bu tür yasalara ihtiyaç olduğunu söylüyor.
Berry, hayvanların hakları ihlallerinde başvurulabilecek bu tür yasaların “yeterince dikkat çekmeyen, gerçekten inanılmaz derecede önemli bir hayvan hukuku konusu” olduğunu belirtiyor.
Berry, şunları kaydetti:
'Bu hayvanların bize faydası olsa da olmasa da var olmaya hakları var. Bize birçok yönden fayda sağlıyorlar. Ama sağlamasalar bile var olmaya hakları var. Ve bir ulusun bu duruşu aldığını görmek iç rahatlatıcı.'
Adamlar kaplumbağaların sağlıklı yaşaması için yasa çıkartıyor. Biz de ise kadın cinayetlerini durdurmak için adım atılmıyor. Koftiden yasa var ama, ölen kadını suçlayıp, kötü söz söylediğini iddia edip, takım elbise giyip, mahkemeye "saygılı" davranıp, iyi hal indirimi alabiliyorlar. Panaama'daki kaplumbağalar, ülkemin kadınlarının erişmeye çalıştığı değerdeler.
Panama der geçersin.. Bizde insan haklarına saygı yokki çevre hakları olsun.