Osmanlı Tarihinin Şekillenmesinde Önemli Bir Yere Sahip Olan 19 Gizem Dolu Şahsiyet

Yaklaşık 600 yıl boyunca hüküm sürmüş olan Osmanlı İmparatorluğunun tarihi de en az kendi ömrü kadar uzun ve karmaşıktır. Şüphesiz ki bu uzun tarihin içinde birçok mühim şahsiyet vardır. Bu şahsiyetler arasında en başta padişahlar ve sadrazamlar akla gelmektedir. Biz burada Osmanlı Tarihinde önemli rol oynadığını düşündüğümüz 19 şahsiyeti derledik. Hayatları hakkında uzun bilgiler vermek yerine, ilgisini çekenlerin ayrıca araştırmaları için şahısların sadece önemlerine ve ilginç yanlarına değindik.

1. Osman Bey

Hanedanın kurucu üyesi olmasının yanı sıra, kendi döneminden günümüze bir kaynak gelmediği için hakkındaki bilgileri ancak döneminden 100 yıl sonra yazılanlardan öğreniyoruz. Osman Bey efsanevi bir şekilde anlatıldığı için gerçek kişiliği ve yaptığı icraatlar halen gizemini korumaktadır.

2. Şeyh Edebali

Osman Bey'in hocası kabul edilen ve Osmanlı Hanedanlığının kuruluşunda etkin bir rol oynayan, hakkında çok az şey bildiğimiz bir isim.

3. Mikhael Kosses-Köse Mihal

Bizans hizmetindeki bir komutan iken, Müslümanlığı seçerek Osman Bey'in silah arkadaşları arasına katılan, gizemli ve enteresan bir şahsiyet.

4. I.Murad

Hüdavendigar yani şehit adıyla da anılan I.Murad, başta Yeniçeri Ocağını kurması bakımından, diğer yandan yaptığı fetihlerle sınırları genişletmesi yönüyle önemli bir padişahtır. En enteresan yanı ise I.Murad'ın şehit edilmesidir. 1389 yılında Kosova Muharebesi sonrasında alanı gezerken o sırada yaralı olan bir Sırp askeri tarafından öldürülmüştür. Padişahın ölümü farklı kaynaklarda farklı şekillerde anlatılır.

5. Musa Çelebi

I.Bayezid'in oğlu olan Şehzade Musa Çelebi, Ankara Savaşından sonra Emir Timur'un himayeleriyle Bursa'da sultanlık yapıyor. Timur ile olan ilişkisi ve Osmanlı'nın Fetret Devrinde oynadığı rol bakımından Musa Çelebi, gerçekten bilinmesi gereken bir şahsiyet.

6. III.Vlad

Vlad Tepeş ya da daha çok bilinen adıyla Kazıklı Voyvoda, Osmanlı Tarihi içerisindeki en gizemli şahsiyetlerden birisidir. Vlad'ın babası zamanında onu rehin olarak Osmanlı'ya vermişti. Bu sebeple Vlad Anadolu'da Tokat çevresinde büyüdü. Sonrasında Osmanlı'nın desteğiyle Eflak Voyvodası oldu. Fakat Vlad çok enteresan sapkınlıkları olan bir kişiydi. İnsanları kazığa geçirerek eziyet ediyordu. Bu zalimlikler halk arasında daha da abartılarak anlatılıyor ve Vlad ölümsüz bir vampir ilan ediliyordu. Dönemin padişahı Fatih Sultan Mehmet buna bir son vermek istedi. Birtakım mücadeleler sonucunda 1476 yılında Vlad'ın kesik başı Fatih'in ayaklarının önüne getirildi ve bu olaylara son verildi.

7. Tursun Bey

Fatih Sultan Mehmet döneminin büyük tarihçilerinden birisidir. Yazdıkları, bugün halen Fatih Devrinin en önemli kaynakları arasında kabul edilir. İstanbul'un Fethinden tutun, Fatih Sultan Mehmet'in faaliyetlerine kadar birçok bilgiyi Tursun Bey sayesinde öğrenmekteyiz.

8. Mihail Kritovulos

Yine Fatih Sultan Mehmet devrinin önemli tarihçilerinden birisi de Kritovulos'tur. İstanbul'un Fethini ve II.Mehmet'i başka bir pencereden göstermesi açısından yazdıkları çok önemlidir. Aynı zamanda Fatih Sultan Mehmet'in Antik Yunan tarihine ve kültürüne olan ilgisini de yine Kritovulos'un yazdıkları sayesinde biliyoruz.

9. Uzun Hasan

Uzun Hasan Akkoyunluların hükümdarlığını yapmış, Fatih Sultan Mehmed'in bir dönem en tehlikeli düşmanı olmuş birisidir. Bunun yanı sıra Timur İmparatorluğuna karşı kazandığı zaferler de bulunmaktadır. Orta Asya ve Anadolu arasındaki mühim konumu bakımından Uzun Hasan'ın hayatı ve faaliyetleri ilginçtir.

10. Pargalı İbrahim Paşa

Kanuni Sultan Süleyman'a 1523-36 yılları arasında sadrazamlık yapmış, enteresan ve gizemli bir isimdir. Hayatı, faaliyetleri ve ölümü ilgi çekici hadiseler barındırır.

11. Evliya Çelebi

Osmanlı topraklarının gezerek gözlemlerini kaleme aldığı Seyahatname adlı eseriyle tanınır. Osmanlı Tarihindeki en büyük alimlerden birisi olarak kabul edilir. Bunun yanında yazdıkları bir o kadar enteresandır. Öyle ki eserinde, havada cinlerle obur tayfasının savaş ettiğine şahit olmasından tutun, padişahın yanına bir vezirin nasıl girdiğine kadar birçok bilgiyi bulunmaktadır.

12. Kemankeş Kara Mustafa Paşa

IV.Murad ve Deli namıyla anılan I.İbrahim'e sadrazamlık yapmış olan devlet adamıdır. Osmanlı'nın gizemli padişahlarından olan I.İbrahim devrindeki, en önemli isimlerden birisidir. Daha sonra birtakım kışkırtmaların ve kendi faaliyetlerinin de etkisiyle padişah tarafından idam ettirilmiştir.

13. Cinci Hüseyin Hoca

I.İbrahim saltanatında padişahın rahatsızlıklarını tedavi eden, mistik ve doğa üstü işlerle uğraşan gizemli birisidir. Osmanlı'nın Grigori Rasputin'i olarak anılmaktadır.

Hakkındaki detaylı incelememiz için ayrıca bakınız: Bir Dönem Sarayı Karıştıran Gizemli Bir Adam: Osmanlı'nın Rasputin'i 'Cinci Hüseyin Hoca'

14. Sabetay Sevi

Kendisi mesih ilan eden 17. yüzyılın en gizemli şahıslarından birisidir. Osmanlı ilk başta faaliyetlerini dikkate almadıysa da Sabetay Sevi kendini mesih ilan ettikten sonra, Osmanlı topraklarını kafasına göre birilerine dağıtmaya kalkınca Devlet-i Aliyye duruma müdahale etti ve Sabetay Sevi'yi tutukladılar. Daha sonra Sabetay Sevi, beklenmedik bir şekilde Müslümanlığı kabul etti. Özetle Sabetay Sevi, hayatı ve faaliyetleriyle dikkat çekici gizemlerle dolu bir şahsiyet olarak karşımıza çıkmaktadır.

Detaylı bilgi için ayrıca bakınız: Kendini Mesih İlan Ederek 17. Yüzyıl Osmanlı Tarihine Damga Vurmuş Gizemli Bir Şahsiyet: Sabetay Sevi

15. Defterdar Sarı Mehmed Paşa

Genç yaşta katip olarak girdiği Defterdarlıkta her türlü işi yaparak kendisini eğitmiş ve yükselerek en sonunda Defterdar olmuş, yıllarca Osmanlı hazinesini kontrol etmiştir. Birkaç sefer görevinden alınıp tekrar makamına gelmiştir. Sonrasında birtakım suçlamalarla Kavala Kalesine hapsedilmiş ve 1717 yılında burada hayatını kaybetti. Kendisinin yazmış olduğu 'Devlet Adamlarına Öğütler' adlı eseri eski Başbakanlarımızdan Bülent Ecevit'in yanından ayırmadığı kitaplardan birisiydi.

16. Alemdar Mustafa Paşa

Yeniçeri Ocağını lağveden ıslahatçı padişah II.Mahmud'un tahta geçmesine vesile olmuştur. Hayatı kadar ölümü de enteresandır, çıkan bir Yeniçeri isyanında, teslim olmak yerine oturduğu konağı havaya uçurarak hayatını kaybetmiştir.

Hakkında detaylı bilgi için ayrıca bakınız: II. Mahmut'u Tahta Geçiren, Osmanlı'nın En Gizemli Sadrazamlarından Birisi: Alemdar Mustafa Paşa

17. Ahmet Cevdet Paşa

19.yüzyıl Osmanlı tarihçiliğinin ve edebiyatçılığının en önemli temsilcilerinden birisidir. 1774-1825 arasını anlatan Tarih-i Cevdet adlı 12 ciltlik eseri en önemli kitaplarından birisidir. Günümüzde halen Ahmet Cevdet Paşa'nın yazdığı eserler önemini yitirmeden kullanılmaktadır.

18. Koca Mustafa Reşit Paşa

1839 yılında Gülhane Parkında Tanzimat Fermanını okuyan isimdir. Sultan Abdülmecit devrinde sadrazamlık görevinde bulunmuştur. Tanzimat Döneminin mimarları arasında sayılır.

19. Abdurrahman Şeref Bey

Son Osmanlı Vekayi'Nüvisi yani resmi tarihçisidir. Kendisinin de bitirdiği Galatasaray Lisesinde bir dönem müdürlük yapmıştır. 1909-1922 arasında Osmanlı Vekayi'Nüvisliği görevinde bulundu. Sultan V.Mehmet Reşat'ın tarihe verdiği önemle kurulan Tarih-i Osmani Encümeni'nin başkanlığını üstlenmiştir. Kurtuluş Savaşı sonrasında milletvekilliğinde bulunmuş ve 1925 yılında vefat etmiştir.

KAYNAKLAR

Tursun Bey-Tarih-i Ebü'l-Feth haz.Mertol Tulum, Kubbealtı Neşriyat, İstanbul 1977
Abdurrahman Şeref Bey-Son Vak'anüvis Abdurrahman Şeref Bey Tarihi, TTK, Ankara 1996
Kritovulos-Kritovulos Tarihi çev.Ari Çokona, Heyamola Yayınları, İstanbul 2012
Mehmet Neşri-Kitab-ı Cihan-nüma Cilt I-II, TTK, Ankara 2014

ARAŞTIRMALAR

İsmail Hakkı Uzunçarşılı-Meşhur Rumeli Ayanlarından Tirsinikli İsmail, Yıllık Oğlu Süleyman Ağalar Ve Alemdar Mustafa Paşa, TTK, İstanbul 1942
Erhan Afyoncu-Sahte Mesih, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2013
Halil İnalcık-Devlet-i Aliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar Cilt II, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2014
Erhan Afyoncu-Sorularla Osmanlı İmparatorluğu, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2014
Necdet Sakaoğlu-Bu Mülkün Sultanları, Oğlak Yayıncılık, İstanbul 2015
İlber Ortaylı-Türklerin Tarihi II, Timaş Yayınları, İstanbul 2016

ANSİKLOPEDİ MADDELERİ

Abdülkadir Özcan, İslam Ansiklopedisi, Abdurrahman Şeref, CI, syf. 175, TDV 1988
Mertol Tulum, İslam Ansiklopedisi, Dursun Bey, CX, syf. 6-7, TDV 1994
Abdülkadir Özcan, İslam Ansiklopedisi, Defterdar Sarı Mehmed Paşa, CIX, syf. 98-100, TDV 1994
Abdülkadir Özcan, İslam Ansiklopedisi, Hüseyin Efendi-Cinci Hoca, CXVIII, syf.541-43, TDV 1998
Doğan Yavaş, İslam Ansiklopedisi, Orhan Gazi Türbesi, CXXXIII, syf. 467-68, TDV 2007