Ekşi Sözlük yazarlarından banyodayken celme takan sabun, öğrenildiğinde ufku iki katına çıkaran şeyler başlığı altında paylaştığı Osmanlı hakkında çeşitli kaynaklardan derlediği ilginç bilgilerle o yıllara ışık tutmak istemiş. Biz de onun izniyle bu bilgileri size aktarıyoruz.
11 yaşına kadar çocuklar ağırlıklı olarak İlmihal ve Hesap (Temel Matematik) görüyor. Okullarda falaka alışılmış bir ceza. Eğitim öğretimde 'Sarıklı' diye tarif edilen medreseli hocalar hakim.
Atlı Tramvay - Şişhane / Beyoğlu
Karşı, bugünkü Beyoğlu için Müslüman halk arasında kullanılan tabir. Karşı zengin ve Frenk (batılı), sur içi Müslüman, Hristiyan tek tük. Sur dışı ise ekseriyetle Rum ve Ermeni.
İstanbul'da bir kahvehane - 1870'ler
Çok eşlilik yaygın değil ama var. Gündüzler işte, akşamlar da evdeki yemeğin ardından kahvehanede geçiyor. Kadınlar bu esnada akşam gezmelerine çıkıyor; saat kavramı duyulmamış. Zaman ayarlamaları namaz vaktine göre ayarlanıyor, yatsıdan sonra tek bir yerde ışık yanmıyor.
1903, Beyoğlu
Bazı sokakların Türkçe ismi bile yok. Fes, istambuli gibi Frenk addedilen kıyafetler Karşı'da satılıyor, eğlence hayatı da burada.
Ticaret, borsa işleri onlarda; şalvar, yemeni, çarık işleri Müslümanlarda; balıkçılık ekseriyetle Rumlarda, kuyumculuk ve hekimlik gibi işler gayrimüslimlerde ve aktar & baharat işleri de 'Acem' diye bilinen Azeri Türklerde.
İlginç ama gerçek. Harbiye mezunu subaylar bu kabadayılar sayesinde sindiriliyor. Bu yöntemle orduda padişaha karşı olası bir hareketin önlenmesi hedeflenmiş.
Polisin mahalle kabadayılarıyla anlaşmış olduğu görülüyor. Sokaklar tenhayken peydah olan bu kabadayılar işe giden Müslümanlardan haraç topluyor. Müslüman halk çözümü kolayca bulmuş; sokağa parasız çıkmak. Fakat kabadayıların cezası da ağır oluyor; sokağa 20 kuruştan az parayla çıkanın boğazı kesiliyor...
Padişahın yüzünü görmek isteyenler cuma günü Yıldız Sarayı önündeki kalabalığı yarmalı, veya yasaklı Fransız ansiklopedilerinden birini bularak 'Abdulhamid Le Sultan Rouge' (Kızıl Sultan Abdülhamid) sayfasını bulmalı.
Kemer, karga, burun gibi kelimeler de yasaklı; zira padişahın burnunu anımsatacak kelimeler 'tehlikeli'.
Osmanlı, Müslüman, Arnavut, Çerkes, Rum, Ermeni ve Yahudi kimliği var; 'Türk' kelimesi hiçbir yerde geçirilmiyor.
Basın özgürlüğü olmadığı için birçok söylenti halk arasında rağbet görüyor.
Gitmeyenler falakaya yatırılıyor, günde beş defa namaza zorlanmanın yarattığı psikolojiyle birçok öğrenci abdest almaksızın namaz kılıyor. Dersler bittikten sonra 'padişahım çok yaşa' sloganı atılıyor ve gün sona eriyor.
Coğrafya derslerinde Özerk Bulgaristan Prensliği, İngiliz hakimiyetindeki Kıbrıs ve Mısır hep Osmanlı sınırlarında gösteriliyor; 'Adriyatik'ten Basra'ya uzanan Osmanlı' tezi işleniyor. Tarih derslerinde ise zaferler üzerinde duruluyor, öğrenciler yenilgilerin varlığından bile haberdar edilmiyor.
Birkaç yıl önce başkente kadar gelen bu ülkenin şimdi görkemli bir bina yaptırması, gelecekte burayı işgal ederek bu binayı da valilik yapacağının habercisi...
Hatta bir keresinde iteklenen yalın ayak bir dilenci çocuk fayton altında kalarak feci biçimde can vermiş.
Hamidiye Etfâl Hastanesi adıyla kurulan hastanenin 5 Haziran 1899'daki açılış töreninden bir görünüm.
Şehirde yetimhane yok, Darülaceze(huzurevi) ise yeni kurulmuş. O yokken çocuksuz yaşlılar ekseriyetle evlerinden mahalle kabadayılarınca atılıyor ve sokaklarda aç susuz ölüme terk ediliyordu.
İstanbul'da telefon da yasak, Yıldız Sarayı'ndan çıkan emirler ulaklarla Bab-ı Ali'ye ulaştırılıyor. Halk için telgraf ve postahane hizmetleri var.
Frenk şirketleri ise bu konuda son derece disiplinli; geciken yolcular arasında sadrazam bile olsa beklenilmeden yola çıkılıyor.
Alman imparatoriçesi zoraki haremi ziyaret ettiriliyor; haremdeki kadınları reçel ve badem şekeri yemekle meşgul şişman kadınlar olarak tarif ediyor.
Kadıköy İskelesi
Ömrünü Kadıköy'e geçmeden tamamlamış çok insan var; orası uzak bir gayrimüslim kasabası.
Gazeteler şiir ve edebi yazılardan, padişahın birine madalya verdiğine dair haberlerden ibaret.
Sık sık sarayına batılı sanatçıları davet ederek çeşitli temsilleri ailesiyle veya sefirlerle(büyükelçiler) izliyor. 'Zat-ı Şahaneleri' diye biliniyor.
Kaynaklar
'Mémoires du chancelier prince de Bülow', Alman Şansölyesi Bernhard Von Bülow.
'Batış Yılları', Falih Rıfkı Atay.
'Babam Sultan Abdülhamid', Ayşe Osmanoğlu.
'Yıldız Hatıraları', Tahsin Paşa.
Türk kelimesi, Türklük anlayışı yok olmaya yüz tutmuşken (Tıpkı şimdiki çomar yavşAK'ların yaptığı gibi.) Atatürk gibi bir adam tekrar TÜRKlüğü yüceltmiştir. Atatürk'ün değerini bir kez daha kanıtlıyor bu eşitsizlikler, ilkel sığ anlayışlar. ATA'mıza minnet ve saygımızı belirtmemizin tek yolu onun gösterdiği yolda yürümektir. ATAM izindeyiz.
Fazla konuşmayın. Gerçekleri okuyunca hepinizin eli ayağı titriyor, zorunuza gidiyor. İşte çok özendiğiniz Osmanlı böyleydi. Salak herifler.
Türklük Atatürk'le yücelmiş, hak ettiği devletine kavuşmuştur. Türkler, osmanlının esaretinden Atatürk sayesinde kurtulmuş ve özüne dönmüştür. Osmanlının kuruluşundan beri ilk kez Atatürk sayesinde biz Türkler kendi ülkemizi yönetir olduk. Osman Bey'i, Orhan Bey'i bilmem ama ezici çoğunluğunun annesi rus, rum, vb. olan osmanoğulları nasıl Türk olabilir ki? Gerçekten buna gönülden inanabilen var mı?