Gazi Mustafa Kemal Atatürk, 'Beni görmek demek mutlaka yüzümü görmek değildir. Benim fikirlerimi, benim duygularımı anlıyorsanız ve hissediyorsanız bu kafidir.' derken onu daha iyi anlayabilmek için eylemlerini, söylemlerini anlamamız gerektiğini ifade eder. İşte bu yüzden biz de onun günlüklerinden yola çıkarak onu daha iyi anlayalım istedik. Bakalım Büyük Kurtarıcı geçmişte, 19-25 Eylül arasında neler yapmıştı?
Kaynak: Atatürk Araştırma Merkezi
Kronolojik Fotoğraflar: İşte Atatürk
Meclisin o gün kendisine 'Mareşal' ve 'Gazi' unvanı vermesi üzerine Mustafa Kemal Paşa şöyle konuşur: '...Kazanılan bu başarı, Yüksek Heyetinizin iradesiyle kuvvet bulan ordumuzun iradesi sayesinde, düşman ordusunun iradesinin kırılması suretiyle belirmiştir. Bu sebeple ödüllendirişinizin gerçek muhatabı yine ordumuzdur.'
Mustafa Kemal Paşa o sabah Latife Hanım'la birlikte Hamidiye Kruvazörü ile Ordu'dan Samsun'a gelir. Bu yolculukta Paşa, krıvazösün hatıra defterine şöyle yazar: '...Sınırlarının önemli ve büyük parçaları deniz olan Türk Devleti'nin donanması da önemli ve büyük olmak gerekir. O zaman Türk Cumhuriyeti daha kaygısız ve emin olacaktır. Mükemmel ve güçlü bir Türk donanmasına sahip olmak amaçtır.'
Atatürk, o gün, İsmet Paşa'nın dinlenme isteği üzerine Ekonomi Bakanı Celal Bayar'a şöyle bir mektup yazar: 'Başbakan Malatya Mebusu İsmet İnönü, şiddetli sürmenaj [fazla çalışmanın sebep olduğu yorgunluk] neticesi olarak mutlak istirahat şeklinde izne ihtiyaç hissetmekte olduğundan bahisle tedavisini bitirebilmek üzere bir buçuk ay müddetle izin istemiş ve isteği uygun bulunarak Başbakanlık Vekâleti'ne sizin atanmanız uygun görülmüştür. Durum Büyük Millet Meclisi Başkanlığı'na ve kendisine bildirilmiştir.'
Mustafa Kemal Paşa, Öğretmenler Birliği'nin Samsun İstiklâl Ticaret Mektebi'nde şerefine verdikleri çayda şöyle konuşur: 'Bu çay ziyafetini düzenleyenlere özel olarak teşekkür ederim. Bu vesile beni, Samsun'un çok aydın ortamında bulundurmuş oldu. Bu vesile beni, kafaları ilim ve fen ile bezenmiş kıymetli insanlardan oluşmuş bir topluluk huzurunda bulunmakla pek mutlu etti. Dünyada her şey için, uygarlık için, hayat için, başarı için en gerçek yol gösterici ilimdir, fendir, ilim ve fennin dışında yol gösterici aramak dalgınlıktır, bilgisizliktir, doğru yoldan sapmaktır! Yalnız, ilim ve fennin yaşadığımız her dakikadaki gelişimini kavramak, ilerlemeleri zamanında izlemek şarttır.'
Mustafa Kemal Paşa'ya o gün, Doğu cephesindeki muharebelerde gösterdiği yararlıklar nedeniyle 'Muharebe Altın imtiyaz Madalyası' verilir.
İzmir Belediyesi, o gün, Gazi'ye hemşehrilik unvanı verir. Mustafa Kemal Paşa da bunun üzerine şöyle bir teşekkür telgrafı çeker: 'Vatanımızın Akdeniz'e karşı sevgilisi olan, düşman istilâsından kurtarılması için bütün memleketi seve seve senelerce mihnet ve fedakârlıklara sevk etmiş bulunan İzmirimizin hemşehrileri arasında sayılmak, benim için sonsuz bir sevinç ve övünme kaynağı olmuştur.'
O günlerde Gazi'ye 'ömür boyu cumhurbaşkanlığı' teklif edileceğine dair söylentiler dolaşır. Mustafa Kemal Paşa da bu dedikodular üzerine gazetecilere şöyle bir demeç verir: 'Siz ve kamuoyu bilmelisiniz ki, bu yoldaki teklifler hoşuma gitmemiştir ve gitmez! Dediğiniz gibi bir teklifi, benim idealimi cidden rencide eden bir mânada telâkki ederim.'