Betelgeuse yıldızı, 'yıldızların divasıdır' demek pek yanlış olmaz. İki yeni araştırmaya göre, antik çağlardan günümüze gökbilimciler, Orion takımyıldızında bulunan kırmızı devin parlayışını izlediler ve yıldız tüm bu dönemler boyunca sürekli ilginç gösteriler sergiledi. Biz de bu yazımızda Betelgeuse'dan bahsediyoruz.
Villanova Üniversitesi'nden on yıllardır Betelgeuse üzerine çalışan gökbilimci Edward Guinan, 'Bu yıldız sizi her zaman kandırabilir. Betelgeuse hakkında her şeyi bildiğinizi düşündüğünüz anda aniden değişimler olabiliyor' diyor.
2019'un sonlarında, Betelgeuse birkaç ay boyunca aniden karardığında gökbilimcilerin dikkatini çekti. Bu durum şimdi Büyük Kararma olarak biliniyor. Aylarca süren gözlemler, araştırmacıları bir açıklamaya yönlendirdi: Yıldız, büyük bir plazma balonu 'kusmuştu' ve dışarı ittiği bu malzeme soğuyup yoğunlaşınca yıldızın Dünya perspektifinden böyle görünmesine neden olmuştu. Yıldızın yüzeyi de soğuyarak kararmaya katkıda bulundu.
Görünen o ki, yıldızın düzenli titreşen parlaklığı tamamen bozuldu. Büyük Karartma olmayan ömründe, Betelgeuse'nin parlaklığı yarı periyodik bir kısma anahtarı düzenindeydi. Yıldız nefes alıp verirken, parlaklığı periyoduk olarak azalıp artıyordu. Cambridge'deki Harvard & Smithsonian Astrofizik Merkezi'nde çalışan Dupree, 'Yıldız 200 yıl boyunca 400 günlük bir parlaklık döngüsü yaşamıştı, ama artık durum böyle değil' diyor.
Dupree, 'Yıldızın yüzyıllardır süren düzenli ritmi gitti ve onun yerine bozuk bir çamaşır makinesi ritmi geldi' diyor. Dupree bu durumun, yıldızın 2019'da yaşadığı malzeme kaybından kurtulmak için mücadele ettiğinin bir işareti olduğunu söylüyor. O ve meslektaşları, Betelgeuse'un yüzeyinden Ay kütlesinden birkaç kat daha fazla kütle koptuğunu ve bu durumun yıldız yüzeyinde büyük bir soğuk nokta bıraktığını hesaplıyor. Yıldızın yüzey plazması, kendini dengelemeye çalışırken yıldızın düzenini bozuyor.
Astrofizikçi Ralph Neuhäuser ve meslektaşları, Kraliyet Astronomi Topluluğunun Aylık Bildirimlerinde yayınlanan bir makalede, iki bin yıl önce yıldızın tamamen farklı bir renkte olduğunu bildirdiler. Ekip, son birkaç bin yılda renkleri çıplak gözle görülmesi gereken 200'den fazla yıldızın eski tanımlarını analiz etti, ve insanlık tarihi boyunca gözlemlenen çoğu yıldızın geçmişte kaydedilen aynı renge sahip olduğunu buldu. Ama Betelgeuse için bu geçerli değil.
Aynı şekilde milattan önce 100 yılında, Çin Han hanedanlığı döneminde yaşamış olan astrolog ve arşivci Sima Qian da yıldızı sarı olarak tanımlamıştı. Diğer antik kültürlerden gözlemciler de yıldızı aynı şekilde sarı olarak tasvir ediyordu. Almanya'daki Astrofizik Enstitüsü ve Üniversite Gözlemevi'nden Neuhäuser, 'Bu nasıl olabilir? İnsanlık tarihinde renk değiştiren bir yıldız... Çok ilginç' diyor.
Yıldızlar çekirdeklerindeki hidrojen yakıtını yaktıklarında şişer ve gazları uzaya atarlar. Bu genişleme, yüzey sıcaklıklarının düşmesine neden olur ve oldukça kısa bir sürede maviden kırmızıya renk değiştirirler - Güneşten yaklaşık 14 kat daha büyük olan Betelgeuse gibi dev bir yıldız için bu yaklaşık 10 bin yıl sürer.
Neuhäuser, “Bu durum, astrofizik bilgileriyle tamamen tutarlı' diyor. Bu sonuç, Betelgeuse'un süpernova olarak patlamasını bekleyen herkesin çok uzun bir süre daha bekleyeceği anlamına geliyor. Yıldız son birkaç bin yıl içinde süperdeve dönüştüyse, büyük patlamanın yaşanmasına hala 1 milyon yıldan daha fazla bir süre var.
Siz bu konu hakkında ne düşünüyorsunuz? Yorumlarda buluşalım!