Broadway, New York'ta bulunan bir cadde adı. Ancak aynı zamanda günümüzde müzikal tiyatro ile eş anlamda da kullanılıyor. Peki nasıl öyle bir kült haline geldi de türüne adını vermeyi başardı? Hayalet iddialarını, Broadway'in çıkışını ve en sonunda nasıl gişe rekorları kırdığını anlatıyoruz. Öğrenmek için okumaya devam edin. 👇
1920'lerin başında insanlar, daha önce Florenz Ziegfeld Jr.'ın Midnight Frolic adlı şovunda yer alan oyuncu Olive Thomas'ı Broadway'deki New Amsterdam Tiyatrosu'nda fark etmeye başladılar. Olay iki nedenden dolayı garipti: Birincisi, Thomas'ın mekanda sahne alması planlanmamıştı. İkincisi ise, kendisi ölmüştü.
Thomas, yüksek dozda cıva alımı sebebiyle 1920'de vefat etmişti ve ölümü biraz gizemliydi. O sıralarda Hollywood yıldızı Mary Pickford'un kardeşi olan kocası Jack, frengi tedavisi için cıva takviyesi alıyordu. Bazıları Jack'in karısını zehirlediğinden şüphelenirken, diğerleri ise intihar ettiğini düşünüyordu. Ya da uyku ilacı ile cıvanın şişesini karıştırmıştı.
Bazı New Amsterdam Tiyatro çalışanları, Olive Thomas'ın hayaleti ve 2011 filmi The Artist hakkında konuşuyorlardı. Aniden, yanlarındaki masadaki bir düzineden fazla DVD kendi kendine duvara çarptı. Herkes şaşkına döndü.
Disney Tiyatro Grubu başkan yardımcısı Dana Amendola bu konu hakkında şöyle söyledi; 'Hepimiz şaşkın bir sessizlik içinde oturduk. Bu yığın uzun süredir oradaydı ve odanın karşısına kendi kendine uçması için açık bir yol yoktu. Arkasında Thomas'ın olduğundan eminim. Ondan bahsediyorduk.'
Broadway, eğlenceleri, hayaletleri ve büyük reklamları ile ünlenmeden çok önce, Wickquasgeck yolu olarak bilinen bir Kızılderili caddesiydi. Hollandalı yerleşimciler 17. yüzyılda Manhattan'ı ele geçirdiklerinde adını değiştirdiler. Oldukça geniş olduğu için insanlar bazen buna BredeWeg veya Broadway diyorlardı. İngilizler bölgenin kontrolünü ele geçirdiğinde de adı böyle kaldı.Sonraları Shakespeare oyunlarından The Beggar’s Opera'ya kadar ünlü oyunlara ve Kral Richard gibi oyunculara ulaştı.
1790'larda işler yeniden toparlandı. Ocak 1798'de Tiyatro Shakespeare'in As You Like It performansıyla şehir merkezinde yeniden açıldı ve ardından bir müzikal teklif geldi. Tiyatro açılış gecesinde teknik olarak hala bitmemiş olsa da iyi eleştiriler aldı. Park Tiyatrosu da o zamanlar oldukça büyüktü ve yaklaşık 2 bin kişi kapasiteliydi. Sonraki yıllarda şehir merkezindeki diğer tiyatrolar da çoğaldı.
1866 yılında gerçekleşen bir yangın, Müzik Akademisi'ni yerle bir ettikten sonra, yapımcıları Harry Palmer ve Henry Jarrett bale gruplarının sahne alması için hiçbir yer bulamıyordu. William Wheatley'i sonsuz yaşam karşılığında ruhlarını şeytanla takas eden bir büyücü hakkındaki oyunlarını orada oynamak için ikna ettiler. Sonuç The Black Crook adında altı saatlik bir şarkı, dans ve drama müzikaliydi. Yaklaşık 480 performans ile üstü bir başarıya ulaştı.
The Black Crook müzikalinin namı tüm ülkeyi kasıp kavururken Hammerstein adlı söz yazarının Times Meydanı hakkında çok daha büyük fikirleri vardı. 1895'te Olympia Tiyatrosu ve 1899'da Victoria Tiyatrosu da dahil olmak üzere bölgede birden fazla tiyatro inşa ettirdi. Hayalet ile ünlenen New Amsterdam tiyatrosu kadar ün salmasalar da Broadway müzikalleri açısından onlar da iyi sükse yapmıştı.
Gaz lambası ile aydınlatılan tiyatrolar hem havasız oluyor, hem de yangın riski taşıyordu. Elektrikli aydınlatmanın aktif kullanılmaya başlaması müzikalleri bu anlamda pozitif etkileyerek hızlıca eğlence sektörünün merkezi haline getirdi. Broadway artık reklam alarak da para kazanıyordu. Times Meydanı'na ulaşım metro ile kolaylaşmıştı. New York artık ülke dışında da ünlenmişti.
Fransız esintileri o dönemdeki her şeyde olduğu gibi tiyatrolara da yansıdı. Müzik ve dans daha çok işin içine girmeye başlamıştı. Florenz Ziegfeld Jr.'ın ünlü Ziegfeld Follies oyunu bu etkiyi yaratanlardan sadece biriydi. Noel Baba kostümlerine bürünmüş tüm güzel kadınlar ile birlikte insanlar o zamana göre ahlak açıından biraz riskli ama yine de sosyal olarak kabul edilebilir bir oyun izleme fırsatı buldu.
Follies'teki kadınlar tepki çekmemişti ama etik değerler yine de çok konuşulan bir konuydu. Şubat 1927'de Mae West ve diğer 20 oyuncu, West'in kendisi tarafından yazılan 'Sex' adlı oyunu oynarken tutuklandı. Hikaye seks işçileri hakkındaydı. Mahkeme bunu; “Gençlerin ahlakının bozulmasına yol açacak müstehcen, ahlaksız ve saf olmayan bir dram.' olarak nitelendirdi.
Oyunculuktan yönetmenliğe geçmeye hazırlanan Antoinette Perry veya kısaca Tony, ortağı Brock Pemberton ile birlikte 1920'lerin sonlarından 1940'ların başlarına kadar 17 gösteri düzenledi. Ayrıca şimdilerde Amerikan Tiyatro Kanadı olarak bilinen Allied Relief'in Tiyatro Kanadı'nın kurulmasına yardım etti. 1946'daki ölümünden sonra endüstri, Tiyatroda Mükemmellik için Antoinette Perry Ödülü'nü kurarak onu onurlandırdı. Pemberton, 1947'deki ilk töreni sunarken törene Tony adını verdi.
İlk etapta, Tony Ödülleri'ne hak kazanabilmek için, bir prodüksiyonun Broadway dışında olmaması gerekir. Aradaki fark esas olarak konumdan ziyade tiyatronun kapasitesiyle ilgilidir. Broadway tiyatroları 500 veya daha fazla ziyaretçiyi ağırlar.
Broadway tiyatroları da genellikle Manhattan'daki Altıncı ve Sekizinci Caddeler arasında uzanan gerçek Tiyatro Bölgesinin içinde veya hemen yanındadır. Ancak bu kuralların istisnaları da oldu elbette. Bugünlerde 'Broadway'de' sayılan 40 kadar Broadway tiyatrosundan sadece birkaçı kelimenin tam anlamıyla Broadway'de.
Broadway biletleri de genellikle diğer tiyatrolardan biraz daha pahalıydı. Geliştirilen bir piyango sistemi aracılığıyla satışlar artırıldı.
Rent isimli oyunun her gösteriminden birkaç saat önce yapımcılar, iki sıra değerinde 20 dolarlık biletler sattılar. Bu o kadar popülerleşti ki, gençler geceyi sırada geçirmeye başladıkları için bir güvenlik sorunu haline geldi.
Mart 2020 itibariyle The Phantom of Opera oyunu 13 bin 370 kez sahne alarak Broadway tarihinin en uzun soluklu şovu oldu. Bu da New Amsterdam tiyatrosunu tüm zamanların en çok oyuncuya sahip olmuş tiyatrolarından biri yaptı. Oyunlar için toplamda 32 bin 247 peruk kullanılmıştı.
1997'de ilk kez oynanmasının ardından Aslan Kral müzikali 1 milyon 680 bin dolar hasılat yaparak tarihin en çok hasılat kazandıran müzikali oldu.
Birçok ödül toplamış müzikal Chicago aslında gerçek insanlara dayanıyordu. Roxie Hart ile birlikte 1924'te sevgilisini vuran ve ardından nefsi müdafaa iddiasında bulunan Beulah Annan'ın hikayesi anlatılıyordu. Halk “Chicago'nun en güzel kadın avcısı” olarak tanımladığı Annan'a büyük sempati duydu.
Oyunun yazarı Velma Kelly, Annan karakterini yazarken Belva Gaertner'den ilham almıştı. Gaertner her yerinde kanla kaplı olmasına rağmen hiçbir şey hatırlayamadığını ve suçsuz olduğunu iddia etti.
'Hiçbir kadın bir erkeği onu öldürecek kadar sevemez. Buna değmezler, çünkü her zaman çok daha fazlasını bize verecek başka bir erkek vardır.' Jüri görünüşe göre bu açıklamayı onu beraat ettirecek kadar yeterli buldu.
Böylelikle Broadway tiyatroları, dünyaca tanınan ünlü tiyatrolar haline geldi. Tiyatro türünün de önemli temsilcilerinden kabul edildi. Tiyatronun gelişmesine katkıları, göz ardı edilemeyecek üstün başarıları ve kırdığı gişe rekorları ile günümüzde hala müzikalleri devam ediyor.