Ertuğrul Fırkateyni, 18 Eylül 1890 yılında Güney Japonya'da battı. Ancak onun batışı Türk-Japon ilişkileri için bir başlangıç oldu. Bu yazıda yapılışından 25 yıl sonra Japonya'ya özel görevle gönderilen geminin Japonya yolculuğunu ve hazin hikayesini anlatıyorum.
İyi okumalar dilerim.
Ertuğrul fırkateyni, 1863 yılında Osmanlı padişahı Sultan Abdulaziz döneminde yaptırıldı ve 19 Ekim günü padişah huzuruna denize indirildi. 1 sene sonra İngiltere'ye gönderilen geminin makineleri ve kazanları monte edildi. Geminin içerisinde elektrik vardı. İstanbul'a geri dönen Ertuğrul, Dolmabahçe Sarayı önünde bir süre demirli kaldı ve ardından Haliç'e kapatıldı.
Ertuğrul'da Krupp ve Armstrong marka toplar, Winchester tüfekleri, torpidolar, roket fırlatıcı ve gaz silahları vardı. 79 metre boyundaki gemi 10 mil hızla 9 saat yol alabiliyordu.
1887 yılında Japonya imparatorunun akrabası Japon Prensi Komatsu, San Francisco seyahati sırasında İstanbul'a da uğrar ve 2. Abdülhamit’i ziyaret eder. Ertesi yıl Japon imparatoru, prense gösterilen misafirperverliğe teşekkür etmek için padişaha Japonya’nın en yüksek dereceli nişanı olan “Büyük Krizantem Nişanı”nı gönderdi.
2. Abdülhamid bu jest üzerine Japonya’ya iadeyi ziyaret kararı aldı. Bir gemi, hem padişahın nişanını hem de hediyelerini Japonya’ya götürecekti. Bu görev için donanmanın emektar gemisi Ertuğrul Fırkateyni görevlendirildi. Ertuğrul Fırkateyni 25 yaşındaydı ve yaklaşık 1 yıl önce ahşap kısımları tamir görmüştü. Ancak, makine ve kazanların alt bölümüne dokunulmamıştı.
1889 yılının Temmuz ayında 609 mürettebatıyla yola çıkan Ertuğrul, ilk arızasını Süveyş kanalında yaptı. Kanalın sığ sularında kumlara saplandı. Saplandığı yerden kurtarılan gemi bir gün sonra yine kaza yaptı. Bu kez de dümeni ve bodoslama direği kırıldı. Bunun üzerine yolculuğun iptal edilmesi gündeme geldi ama vazgeçildi. Yolculuk boyunca birçok limanda duran gemi, uğradığı ülkelerin Müslüman halkları tarafından gösterilerle karşılandı. İnsanlar gemiyi gruplar halinde ziyaret etti. 11 ay sonra ise Ertuğrul 7 Haziran 1890 tarihinde Yokohama'ya ulaştı. Gemi bu süre boyunca Süveyş, Aden, Bombay, Kolombo, Singapur, Hong Kong, Fukuşu, Nagazaki ve Kobe duraklarına uğradı.
Japonya İmparatoru Meiji tarafından karşılanan Heyet Başkanı ve Bahriye Nazırı Hasan Hüsnü Paşa'nın damadı Ali Osman Paşa, imparatora 2. Abdülhamid'in gönderdiği mektubu ve mücevherli imtiyaz nişanını takdim etti. Halkın ilgi gösterdiği Ertuğrul Fırkateyni, Japon sularında 3 ay kaldı. Bu süre boyunca Japon kayıklarına 50 kişilik bandosuyla konserler bile verdi. Geri dönüş için hazırlıklar tamamlandı.
Dönüş yolculuğu başlamadan aksilikler ortaya çıktı. Daha yola çıkılmadan gemiyi kolera salgını vurdu ve salgında 13 mürettebat hayatını kaybetti. Yola çıkılacağı gün Japon Bahriyesinin tayfun uyarısına rağmen Ertuğrul Fırkateyni planlandığı gibi 15 Eylül 1890 tarihinde Yokohama Limanı’ndan ayrıldı.
Kalkışta hava koşulları iyiydi ancak ertesi akşam rüzgar nedeniyle şiddetli dalgalar geminin ilerlemesini zorlaştırdı. 18 Eylül akşamı Kuşimoto açıklarına ulaşan Ertuğrul, Güney Japonya'yı her yıl etkisi altına alan tayfuna yakalandı. Gemi sürüklenerek kayalıklara çarptı ve parçalara ayrılarak Pasifik Okyanusu'na gömüldü. Kazadan sadece 69 denizci kurtarıldı, geminin kaptanı Osman Paşa da dahil 500'den fazla Osmanlı subayı hayatını kaybetti.
Ertuğrul gemisinin batması Türk-Japon ilişkilerini yakınlaştırdı. Yöre halkı, kazadan kurtulanlara yardım etti. Torajiro Yamada isimli bir Japon, şehit yakınları ve kazazedeler için yardım kampanyası düzenledi. Toplanan para Yamada tarafından padişaha teslim edildi. Hayatta kalan 69 denizci, Japonya İmparatorunun talimatıyla Hiei ve Kongō isimli iki askeri gemi ile İstanbul’a gönderildi.
Kazada ölenlerin anısına Kuşimoto’da bir anıt yapıldı. İlk anıt Japonlar tarafından 1891’de inşa edildi, 1929 yılında yine Japonlar tarafından genişletildi. 1937’de Türkiye tarafından restore edilen anıt önünde her yıl düzenli olarak anma törenleri yapılmaktadır. Ayrıca Kuşimoto’da bir de müze vardır. 1974 yılında inşa edilen Türk Müzesiʼnde Ertuğrul Fırkateyni’nin maketi, gemideki asker ve komutanların fotoğrafları, kişisel eşyaları ve heykelleri bulunmaktadır.
2015 yılında Türk-Japon ortak yapımı dramatik ve tarihi Ertuğrul 1890 filmi çekildi. Filmde 1890 yılında Japon sularında batan Osmanlı fırkateyni Ertuğrul’un hikayesi ve Japonların gemi mürettebatını kurtarma çabaları yer alıyor. Ayrıca filmin Türk-Japon ilişkilerinin yakınlığını gösteren bir konusu da var. 1985 yılında İran-Irak Savaşı'nda Irak Cumhurbaşkanı Saddam Hüseyin’in tehdidiyle İran’da mahsur kalan 300’den fazla Japon vatandaşının dönemin başbakanı Turgut Özal’ın talimatıyla THY tarafından kurtarılmasını da anlatıyor.
25 yaşındaki Ertuğrul Fırkateyni, özel ziyaret ve diplomatik göreviyle Japonya'ya yol aldı ve maalesef okyanusun sularına bir tarih gömüldü. Ertuğrul'un Japonya'ya yolculuğu esnasında Osmanlı yapımı Alâmet adlı bir robotu taşıdığı da iddia ediliyor. Film ve olay hakkında siz neler düşünüyorsunuz? Yorumlarda buluşalım. 💭
Filmi izlemiştim, etkileyici.