Ortalama bir yetişkin günde yaklaşık 20 kez esniyor. Ancak en ilginç olanı, başkasını esnerken görmek çoğu zaman sizi de tetikliyor. Bu refleksi bastırmak neredeyse imkansız. Peki ama neden? Neden esneme yalnızca yorgunluk belirtisi değil de aynı zamanda bulaşıcı bir davranış? Bilim insanları bu konuda birçok teori ortaya koymuş olsa da hala kesin bir yanıt bulabilmiş değiller.
Yine de elde edilen veriler, basit refleksin düşündüğümüzden daha derin anlamlara sahip olabileceğini gösteriyor.
Esnemenin neden gerçekleştiği konusunda tek bir görüş yok. Bazı bilim insanları bunun solunumla ilgili olduğunu düşünüyor. Yorulduğumuzda derin nefes almayı bırakıyor ve vücudumuzda karbondioksit birikiyor. Esneme, bir nevi özel soluma yöntemi olarak oksijen girişini artırıp fazla karbondioksiti dışarı atabiliyor.
Başka bir teori, esnemenin beynin sıcaklığını düşürerek onu serinlettiğini öne sürüyor. Yine bazı araştırmalar, bu hareketin iç organları ve akciğerleri esneterek vücudu yeniden canlandırmaya yaradığını savunuyor. Yani esneme aslında sadece uykulu olduğumuzda değil, beyin ve bedenimizin belirli kimyasal değişimlerine yanıt olarak da ortaya çıkıyor.
Gelelim en merak edilen soruya. Araştırmalar, bir başkasının esnemesini görmenin esneme ihtimalini altı kat artırdığını gösteriyor. Bilim insanları, bu etkiyi 'sosyal ayna' ya da 'taklit etme' davranışıyla açıklıyor. Tıpkı karşınızdakinin gülümsemesine karşılık gülümsemeniz ya da bacak bacak üstüne atmasını taklit etmeniz gibi.
Beyindeki ayna nöronlar, gördüğünüz hareketi istemsizce tekrar etmenize neden oluyor. Sadece insanlarda değil, şempanze ve aslan gibi sosyal hayvanlarda da gözlemleniyor.
Ayrıca bulaşıcı esnemenin topluluk içindeki uyanıklığı artırdığı, grup davranışlarını senkronize ettiği ve sosyal bağları güçlendirdiği düşünülüyor. Kısacası, esnemenin bulaşıcı olması aslında bizi birbirimize bağlayan evrimsel bir refleks olabilir.
Esneme yalnızca insanlara özgü değil. Çoğu memelinin ve hatta kuşlar, sürüngenler ve bazı balık türlerinin de esnediği biliniyor. Hatta beynin daha büyük ve daha karmaşık olduğu türlerde esnemenin daha uzun sürdüğü gözlemlenmiş. Bu da esnemenin beyin kimyasıyla doğrudan ilişkili olabileceğine dair ipucu sunuyor.
Yani kediniz, köpeğiniz ya da bir kuş gördüğünüzde esnerken aslında aynı temel refleksi paylaşıyorsunuz.