Bu içerik hazırlanırken BBC ve Psychology Today sitelerinden yararlanılmıştır.
Peki nedir bu popüler etki?
Tempolu hayatlarımızdan dolayı kafalarımızın içi hep dolu. Her gün düşünecek bir sürü mesele ve iş yoğunlu derken bir kapının eşiğinde öylece durup, 'Ben ne yapacaktım?' sorusuyla kendimizi baş başa bulabiliyoruz.
İşte aynı ben dediğiniz, kapıdan geçtiğiniz gibi hafızanızın o geçişi yaşayamadığı, bilimsel olarak kısa süreli amnezi yaşadığınız o an 'Kapı Aralığı Etkisi' (Doorway Effect) veya bir başka ismiyle, 'Giriş Amnezisi' olarak biliniyor.
Gün içerisinde her yer değiştirdiğimizde, beynimize mekanı algılaması için bir süre tanıyoruz. Normalde insanların fark etmeyeceği kadar kısa bir süre içerisinde gelişen bu aşama, yorgunluk veya uykusuzlukla birlikte giderek uzuyor. Mekan yaşadığınız ev bile olsa eğer kafanızın içi doluysa kendi mutfağınızı algılamanız ve amacınızı hatırlamanız zaman alabiliyor.
Notre Dame Üniversitesi’nden Gabriel Radvansky, Sabine Krawietz ve Andrea Tamplin tarafından yapılan bir deneyde basit değişiklikler yapıldığında insan hafızasının nasıl etkilendiği gözlemleniyor.
Katılımcıların sanal bir ortamda gerçekleştirdiği deneyde, bir oda içerisindeki eşyaları yeniden düzenlemeleri isteniyor. Aynı oda içerisinde eşya değişikliği hafızamızla oyunlar oynamıyor ve yine amacımızı hatırlayabiliyoruz. Fakat katılımcıların bu eşyaları bir başka odaya koymaları istendiğinde, beynimiz kısa süreli bir hata veriyor ve kısa süreli amnezi yaşamamıza sebep oluyor.
Zeka ile yakından uzaktan alakası olmayan kapı aralığı etkisi sadece işlemcinizin kısa süreli kendini yenileme ihtiyacı hissetmesi ile alakalı. Kişiden kişiye göre değişen kısmı ise, birden fazla işe odaklanarak çalışan insanlarda hafızalarının yenilenme süreci, dikkat dağınıklığına sahip veya tek işe odaklı çalışan insanlara oranla daha hızlı sonuç veriyor.
Neden mi?
Beynimiz günlük rutin aktivitelerimiz dışında, farklı bir iş için çalışırken odağımızın büyük bir yoğunluğunu arka planda bu işe harcıyor. Kafamızı kurcalayan asıl işimizin (işe geç kalma) yanında ortaya çıkan anlık planın (evden çıkarken anahtarlarını unutma) üstüne mekan değişikliği de gelince tam evden çıkarken kapı eşiğinde dikilmenize sebep oluyor.. Kısacası biz küçük planlar yaparken, beynimiz bize oyunlar oynuyor.
Yoğun hayat koşuşturması diye söylendik ama geçmişte mağarada yaşayan bir insanla karşılaştırınca biraz trajik oldu. Bir yanda yetişmesi gereken evraklar diğer yanda hayatta kalma çabası...
Beynimizin geçmişten günümüze evrildiği süreçte hala bazı karar aşamalarımızın o döneme dayandığına dair teoriler var. Mesela eskiden göç etmek belki de en sancılı süreçlerden biriydi. Sonu bilinmeyen bir yola çıkmakla, evde yer değiştirmek beynimizde aynı karar alma bölgemizi tetikliyor. Geçmiş çağlarda hayatta kalma dürtüsüyle eski mağarayı unutmaya eğilimli bir işlem süreci, günümüzde de aynı şekilde iç güdüsel bir unutkanlığa yol açma bulgusu bambaşka hayat koşullarında karşımıza çıkıyor olabilir!
Beynimizle alakalı hala tam olarak çözemediğimiz birçok konu var, bazen böyle hatalar, bilim insanları için ipucu olurken, büyük resmi görmelerini sağlıyor. Kısacası içiniz rahat olsun bunu herkes yaşıyor, hepimiz o halının desenlerinde kaybolduk... 🧠
Suç mağaralara kapı yapmayan atalarımızda.
Evrimin neresinden dönülse kardır . ;D