Norveç Ormanlarını Nasıl Yeniden Yarattı?

Yüz yıl kadar önce Norveç bütün ormanlarını kaybetme tehlikesiyle karşı karşıyaydı. Bugün ise ormanları her geçen yıl daha da canlanıyor.

Bir zamanlar Norveç ormanlarının büyük bir kısmını kaybetme tehlikesiyle yüz yüzeydi. Yüzyıllar boyunca ormanların kereste ve yakıt amaçlı tüketimi eskiden bol olan bu doğal kaynakları kıt hale getirmişti.

Fakat bugün durum farklı artık. Norveç, ormanlarındaki ağaç sayısını 100 yıl önceki sayının üç katına çıkardı. Yıllık orman kesimi o yıl yetişmiş ağaçların yarısını ancak buluyor. Yani ormanlar sürekli büyüyor. Bu büyüme, ülkenin yıllık sera gazı salımının yüzde 60’ını telafi ediyor.

19. yüzyılda Norveç’te çok sayıda ağaç kesiliyordu. Avrupa’ya kereste ihraç ediliyor, evlerde yakıt olarak odun kullanılıyordu. Kesilen ağaçların yerine ise yenileri dikilmiyordu.

1800’lerin sonunda hükümet bu gidişle orman kalmayacağını anladı. Çözüm olarak ormanları ölçme gibi radikal bir girişim başlattı. 1919’da hükümet ülkedeki bütün ormanları tarayarak hangi bölgelerin daha sağlıklı, hangilerinin kesime ya da nesli tükenme tehlikesi olan canlılar için ayrılmaya uygun olduğuna dair durum tespiti yaptı.

Norveç Biyoekonomi Araştırma Enstitüsü bu çalışmayı yaklaşık 100 yıldır sürdürüyor. Buna göre, her 5 yılda bir belli bir bölge içindeki 15 bin noktada ayrıntılı tarama yapılıyor.

Fakat bu çalışmaları eleştirenler de var. Bazıları Norveç’i ünlü kılan muhteşem dağ ve fiyort manzaralarını ağaçların kapattığını düşünüyor.

Bazıları ise ülkede ağaç sayısının artmış olmasının el değmemiş ormanlarda gelişkin bir yabanıl hayata kaynaklık ettiği anlamına gelmediğini söylüyor. Ormanların sadece yüzde 4’ü doğal koruma ve milli park alanları içinde. Geri kalanı ekonomik amaçlı kesim için saklanıyor ve sonunda kesilecek.

Orman kesildiğinde yenileme programına tabi tutularak yeni ağaç dikiliyor. Ancak ekonomik amaçlı bu dikimlerde ağaç çeşitleri eskisine göre daha az ve seçme oluyor.

Yani bu ormanlarda daha fazla sayıda kereste çıksa da biyoçeşitlilik bakımından zengin değiller.

Son yıllarda hükümet programını gözden geçirdi. Biyoçeşitliliğin ve az görülen ağaç türlerini içeren alanların koruma altına alınmasına, orman tabanında çürüyen ağaçların da böcekler için gözetilmesine önem veriliyor.

Bunların hepsi iyi gelişmeler. Fakat bugün Norveç ormanları insan kaynaklı iklim değişikliği tehlikesiyle karşı karşıya.

İskandinavya, Kanada ve Rusya’nın kuzey ormanları dünyanın en hızlı ısınan bölgeleri arasında yer alıyor. Ağaçların daha sıcak bir iklime nasıl tepki vereceği henüz bilinmiyor. Hükümet bu konuda da tedbir almak istiyor.

Kopenhag Üniversitesi Makroekoloji, Evrim ve İklim bölümünden Chelsea Chisholm’a göre, “gelecekteki tepkiyi görmek için geçmişte nasıl tepki verildiğini anlamamız gerekiyor”.

Bu ise zor bir iş. Çünkü bütün ağaçlar farklı tepki gösterir. Chisholm iklim değişikliğine tepkinin ağaç türleri düzeyinde değil, tek tek ağaçlara göre değiştiğini, her birinin dayanıklılığının DNA’sına kazınmış olduğunu, ancak çevresel etkenlerin de önem taşıdığını söylüyor.

Ekibiyle birlikte ağaçların genetik özelliklerine dair veriler topluyor. Bazı durumlarda bu bilgiler 100 yıl öncesine kadar gidiyor. Bu süre içinde bu ağaçların iklim değişikliğine ne şekilde tepki verdiğinin öğrenilmesi halinde gelecekteki tepkilerinin de tahmin edilebileceği düşünülüyor.

Kısacası Norveç, ormanlarını yok olmaktan kurtararak mücadelenin bir kısmını başarıyla tamamladı. Şimdiki sorun ise onları daha sıcak bir geleceğe hazırlamak.

Bu makalenin İngilizce aslını BBC Earth’te okuyabilirsiniz.

BBC Türkçe