Teknesiyle denize açılmayı ve her gün dağda bayırda bisiklet sürmeyi çok seven bir tekne kaptanı, çıktığı tatilde bisikletinden düşerek bulaştığı insanların neredeyse %70'inin canını alan bir mantar kapıyor ama yıllar boyunca bu illetle mücadele ediyor ve eskisi gibi olmasa da biricik nişanlısıyla mutlu mesut yaşamaya devam ediyor... Bu koca yürekli denizcinin başına gelenleri ve mantar enfeksiyonlarının ne kadar ciddi olduğunu merak ediyorsanız içeriğimize buyurun. 👇
Turistleri Rhode Island’ın tarihi ve görülesi yerlerine götürerek ekmek parasını kazanıyordu. 2018’in Ocak ayında turizm sezonu kapanınca nişanlısı Liza Burkin ile Yeni Zelanda, Japonya ve Kosta Rika’yı kapsayan bir seyahate çıktılar.
Ertesi sabah hastaneye gittiklerinde doktor kolundaki taş parçacıklarını çıkardı ve yarasını temizledi. Başta dirseğindeki sıyrık hayatına çok bir etkide bulunmadı. Ama eve döndükten bir ay sonra…
Ağzını kontrol edemiyordu. Konuşamıyordu, ağzından salyalar akıyordu. Sonunda doktoru emar çekilmesini istedi ve beyninde bir lezyon olduğu ortaya çıktı. Bottenus ilk olarak kansere yakalandığını ve bunun için çok genç olduğunu düşündü. Ancak sonuçlar çıktığında kanser olmadığı anlaşıldı.
İlk beyin biyopsisi yapılırken sorunun ne olduğunu belirlemek için yeterli doku elde edilemedi. 2018’in Ağustos’unda Bottenus fenalaşınca hastaneye kaldırıldı. Yürüyemiyordu, ağız kasları çalışmıyordu. En basit denizcilik işlevlerini bile yerine getiremiyordu. Kendisi bu durumu, “Olduğumu sandığım kişi değildim” diyerek ifade ediyor.
Bottenus’un beyninde büyümekte olan bir mantar vardı. Kan-beyin bariyerini aşabilen bu mantar, Cladophialophora bantiana adındaki kara bir küftü. Doktorlar Bottenus’un bu mantara Kosta Rika’da solduğu hava veya dirseğindeki yarayla maruz kaldığını düşündü.
Mantarlar havada, toprakta ve içimizde (vücudumuzda yaşayan mikrop topluluğuna mensuplardır) bulunur. Genellikle bunlarla iyi geçiniriz. Bazı mantarlar ise zatürre, körlük ve menenjite neden olabilen bulaşıcı patojenlerdir.
Bir kornea enfeksiyonu olan fungal keratit, yılda bir milyondan fazla insanda görülüyor ve tahminlere göre bunların 600.000 kadarı görme yetisini kaybediyor. Tropikal ve subtropikal bölgelerde yakalanılan bu hastalık, genellikle genç ve yoksul tarım işçilerinde görülüyor. Bir başka örnek ise, tüberkülozdan ötürü akciğeri zarar görmüş kişilerde yaygın olarak görülen kronik pulmoner aspergillozisdir.
Vücudumuzun kalkanları indirildiğinde iyi huylu mantarlar, bağışıklık sistemimizde meydana gelen boşluklardan faydalanıp enfeksiyona neden olabilir. Gelişmiş ülkelerde HIV’in daha erken teşhis edilmesi ve antiretroviral ilaçlara erişim olması sayesinde mantar enfeksiyonu sayısında azalma yaşandı. Gelişmemiş ülkelerde ise mantar enfeksiyonları, HIV ve AIDS virüslerinin tehlikeli komplikasyonları olmayı sürdürüyor.
Organ nakli, kanser ve otoimmün hastalık tedavileri, bağışıklık sisteminin bileşenlerini inhibe eden ilaçları düzenli olarak alan ve bu hastaları saldırgan mantarlara karşı duyarlı hâle getiren bir insan popülasyonu yarattı.
İlk olarak 2009’da Japonya’da bir kulak enfeksiyonuna neden olduğu bildirilen Candida auris adlı maya, birkaç yıl içinde üç kıtada invaziv enfeksiyon salgınlarına (mantarın kan, omurilik sıvısı veya vücudun diğer steril bölgelerine ulaşması sonucu gerçekleşir) neden oldu. Bilim insanları bu mayanın, dünyamızın ortalama sıcaklığının artması sonucunda insan ırkı için bir tehdide dönüştüğü öne sürüyor. Bu durum C. auris’in insan vücudunda çoğalmasını açıklayabilir. Zira vücudumuz mantarların çoğalması için fazla sıcaktır.
Toprakta yaşayan, kabarık bir küften aerosolleşmiş sporlara, enfeksiyon bölgesinde ise yuvarlak, parazite benzer hücrelere dönüşen Coccidioides mantarı, vadi humması denen bir hastalığa neden olur. Mantarın sporlarını soluyan insanlar semptom göstermeyebilir. Öte yandan yorgunluk, nefes darlığı, ateş, öksürük ve geceleyin uykuda terleme görülebilir. Bu mantarın patojeni sağlıklı bağışıklık sistemlerine saldırabilir.
Hatta bir araştırmaya, bu mantarın ülkenin batısının tamamına yayılma potansiyeline sahip olduğunu ortaya çıkardı. 2100 yılına kadar bu mantarın etki alanının ülkenin batı yarısını kapsayabileceği ve kuzey kesimlerine de sıçrayabileceği düşünülüyor. Bu durum özellikle havaların daha da ısınması ve yağış düzenlerinin değişmesiyle kolaylık kazanacak.
Piyasada belirli sayıda antifungal ilaç bulunuyor. Mantarlar ökaryot canlılar olduğundan antifungal ilaç geliştirmek kolay değil. Bizlerin ve bakterilerin aksine hücreleri, genetik materyallerinin taşındığı çekirdekleri de dâhil olmak üzere zara bağlı bölmelere ayrılıyor. Bu durum, mantarları öldürecek ilaçların bizlere de zarar verebileceği anlamına geliyor.
Tedavi olunsa bile invaziv mantar enfeksiyonlarını atlatmak kolay değil. Örneğin, aspergillus küfünde meydana gelen invaziv bir enfeksiyon, enfeksiyonun nereden yayıldığına da bağlı olarak bağışıklık sistemi zayıf olan hastaların %40 ila %90’ının ölümüne neden oluyor.
Öncelikle mantarlara özgü tanı testi sayısı, bakteri ve virüslere kıyasla çok az. Bir başka sorun ise mantar enfeksiyonu semptomlarının başka patojenlerin semptomlarına benzeyebiliyor olması. Mantarlar yavaş büyüğünden enfeksiyonun varlığını kan veya doku örneğiyle doğrulamak epey zaman alıyor. Gecikmiş bir teşhis, iyileşme şansının az olduğu gecikmiş bir tedavi süreci anlamına geliyor.
Bottenus antifungal ilaçlar ve steroidlerle tedavi edildi. Doktorları tedavi sürecinin bir kısır döngü olarak ilerlediğini, steroidlerin beynine baskı uygulayarak enfeksiyondan kaynaklanan iltihabı azalttığını ama bağışıklık sistemine de baskıda bulunarak mantarı yenme yetisini bozduğunu belirtiyor. Verilen steroid miktarı azaltıldığında ise beynindeki iltihap büyüyordu.
Bundan ötürü steroid almayı kesti. İltihap büyüyünce 2020’nin Mart ayında felç geçirdi. Bottenus hâlâ beyninde enfeksiyonun ve geçirdiği felcin etkileriyle boğuşuyor. Örneğin evinde bile hangi yöne gideceğini bulmakta zorlanıyor. Bottenus bir gün her şeyin yoluna gireceğine ve eskisi gibi olacağına inanıyor.
Doktorları, mahallede tek başına bisikletle dolaşamadığını ama 20 sayfalık bir araştırma makalesi yazabildiğini belirtiyor. Tüm bu olanlar kendisini çok değiştirdi. Bir zamanlarda maceradan maceraya koştuğu nişanlısıyla birlikte evde oturup daha hareketsiz bir hayat yaşıyorlar.
Çoğu zaman hastanın otopsisine değin enfeksiyon teşhis edilemiyor bile. Bu enfeksiyonla yaşayanların nasıl bir hayatı olduğu ise bilinmiyor. Bu açıdan Bottenus bilinmeyen sularda yüzüyor. Bottenus şimdilik dostlarının tekneleriyle denize açılıyor, bisiklete de nişanlısı yanındayken biniyor. Kaybolma ihtimaline karşın cep telefonu olmadan dışarı çıkmıyor. Bu enfeksiyon hayatın gerçeklerinin farkına varmasını sağlarken, doktorları Bottenus için, “Enfeksiyondan önce bir bireydi” diyor.
neyse ki paramız yok da hiç bir yeri gezip abidik gubidik mantarlar kapamıyoruz.
Mantarlar beni oldum olası korkutmuştur, bilinmeyen görünmeyen yer yüzünün hakimi gibiler. Çoğu şey üzerinde yaşayabiliriyorlar çoğalabiliyorlar. Çoğalmaya evrilmeye çok müsaitler ve üzerilerinde etkili ilacımız dahi yok. Çok korkunç. the Last of Us oyunundaki parazit mantar olayını anımsatıyor.