New Mexico denildiği zaman akla gelecek birkaç şey var; Yakınlarda yükselen ponderosa çamlarının kabuğunun vanilya kokması. En sıradan alışveriş gezilerini bile süsleyen, ormanlık dağ zirvelerinden Rio Grande Vadisi'ne uzanan geniş manzaralar. Ve tabii orman yangınlarına meyilli kurak kanyon ve sırtlar üzerinde beliren dumanlar. Biz de bu yazımızda bu konudan bahsediyoruz.
Cerro Pelado yangını, Santa Fe'nin doğusundaki diğerlerine kıyasla küçüktü. 22 Nisan'da gizemli bir şekilde başlayan yangın, şimdi büyük ölçüde kontrol altına alındı. Ancak bir noktada laboratuvarın 5,6 kilometre yakınına geldi ve ABD'nin nükleer cephaneliğinde füzyon bombalarının önemli kısımlarını oluşturmaktan ve korumaktan sorumlu olan tesisi ciddi şekilde tehdit etti.
Mayıs ve Haziran tipik olarak eyaletin orman yangını sezonunun başlangıcını işaretler. Bu yıl Nisan ayında çıkan yangınlar, bir dizi sıcak, kuru ve rüzgarlı günle daha da güçlendi. Santa Fe'nin doğusundaki Hermits Peak ve Calf Canyon yangınları yayılıp birleşerek, New Mexico'nun kayıtlı tarihinin en büyük orman yangını olarak kayıtlara geçti.
Los Alamos Ulusal Laboratuvarı, Santa Fe'nin yaklaşık 56 kilometre kuzeybatısında, kuzey New Mexico'da bulunuyor. Laboratuvarın ana amacı, 3,9 milyar dolarlık bütçesinin yüzde 71'ini oluşturan nükleer silahlar hakkında. Bütçe, nükleer bombaların çekirdeği oldukları için “çukur” olarak bilinen içi boş plütonyum kürelerin üretimindeki artışı 2026'dan itibaren yılda 30'a çıkarmayı kapsıyor. Bu, laboratuvarın şu anki yıllık 10 'çukur' kapasitesinin üç katı. Bölge aynı zamanda 1940'ların başında Los Alamos'ta ilk atom bombasının inşa edilmesinden bu yana silah üretiminin bir sonucu olan radyoaktif atık ve enkazlara da ev sahipliği yapıyor.
Laboratuvar sözcüsü Peter Hyde'a göre çok büyük bir tehlike yok. Son 3 yılda laboratuvar, 93 kilometrekarelik alana yayılan kompleksten 3500 ton ağaç ve diğer olası orman yangını yakıtını kaldırdı. Bir laboratuvar broşüründe, laboratuvar tesislerinin, 'içerideki malzemeleri korumak için tasarlandığını, işletildiğini ve potansiyel olarak tehlikeli malzemelerin, ateşten gelen ısı da dahil olmak üzere zorlu ortamlara dayanacak şekilde tasarlanmış ve test edilmiş kaplarda depolandığını' söylüyor.
Bu atıklar, 2011'de laboratuvarı tehdit eden son büyük yangın sırasında endişe kaynağı olmuştular. Projenin web sitesinde yer alan en son rakamlara göre bu varillerin 3.812'si hariç tümü, Carlsbad yakınlarındaki Atık İzolasyon Pilot Tesisi'nde 655 metre yeraltında depolandı. Ancak, Los Alamos için Mart 2022 DOE stratejik planlama belgesine göre, depolama alanında hâlâ 3.500 metreküp nükleer atık var. Bu nedenle, potansiyel olarak feci miktarlarda radyasyona maruz kalan nükleer atıklar laboratuvarda kalıyor; 2014'te Carlsbad'a nakledildikten sonra laboratuvar sahasında patlayan tek bir varil, depolama tesisinin iki yıllığına kapanmasına neden olmuştu. Bu olayın temizleme maliyeti 2 milyar doları aşmıştı, bu da bu olayı ABD tarihindeki en pahalı nükleer kazalardan biri haline getirmişti.
Laboratuvar tarafından yürütülen orman yangını senaryolarının 2016 risk analizine göre, yangın söndürme sistemleriyle bağlantılı olarak, orman yangınının atık dolu variller için bir tehlike oluşturması pek olası değil. Ancak ABD Enerji Bakanlığı Genel Müfettişlik Ofisi tarafından Şubat 2021 denetimi daha farklı bir sonuç gösteriyor. Bu denetim, atık varillerinin çoğunun kaldırılmasına ve laboratuvarın tanımladığı orman yangını azaltma çabalarına rağmen, laboratuvarın orman yangını korumasının hâlâ eksik olduğunu tespit etti.
20 sayfalık federal denetime göre laboratuvar, orman yangın yönetimiyle ilgili federal politikalara uygun olarak “arazi yangın yönetimine kapsamlı, risk temelli bir yaklaşım” geliştirmemiş. Raporda ayrıca, laboratuvarın orman yangını yönetim faaliyetlerinin federal gözetiminin olmaması da dahil olmak üzere bileşik sorunlar belirtildi. Denetçiler devam eden riskler arasında, itfaiyeciler için güvenli bir rota sağlanmadığını ve tüm yangın yollarının yeterince iyi korunmadığını yazdı.
Yani Cerro Pelado yangını muhtemelen kuzey New Mexico'da aylarca hayatın bir parçası olacak. Ve bölgenin geleceği en az bunun kadar sıcak gözüküyor. Bu, laboratuvar da dahil olmak üzere tüm bölge sakinlerinin hazırlanması gereken bir şey. Bu durumda New Mexico dağlarına gitme planınız varsa, hâlâ yapabiliyorken vanilya aromalı ponderosa çamlarını koklamayı unutmayın.
Siz bu konu hakkında ne düşünüyorsunuz? Yorumlarda buluşalım!