Ne okuyorlar, ne çalışıyorlar… Ama “hiçbir şey yapmıyorlar” demek de kolay değil. Sosyal medyada “hiçbir işim yok, canım da istemiyor” cümlesiyle özdeşleşen, ama arka planı çok daha derin olan bir gençlik kesimi var artık: NEET kuşağı.
Yani “Not in Education, Employment or Training” — eğitimde değil, istihdamda değil, bir mesleki eğitimde de değil. Peki bu gençler neden böyle bir hayat yaşıyor? Tembellik mi, yoksa sistem mi onları bu noktaya getiriyor? Haydi, biraz dürüstçe konuşalım.
NEET, İngilizce “Ne eğitimde, ne istihdamda, ne de mesleki eğitimde” ifadesinin baş harflerinden oluşuyor. Genellikle 15-29 yaş arası bireyler için kullanılıyor. Yani hem okulda değiller, hem çalışmıyorlar, hem de herhangi bir kursa ya da staja gitmiyorlar. Türkiye’de genç nüfusun yaklaşık %25’i NEET olarak tanımlanıyor. Bu oran, Avrupa ortalamasının üzerinde. Ama bu gençler gerçekten hiçbir şey yapmıyor mu? İşte asıl mesele burada başlıyor.
Toplumda NEET bireyler çoğu zaman “sorumsuz”, “tembel”, “isteksiz” gibi etiketlerle yaftalanıyor. Oysa çoğu zaman bu gençler sistem dışına kendi istekleriyle değil, zorunluluktan düşüyor. Eğitim hayatında fırsat eşitsizliği yaşayan, mezun olduktan sonra iş bulamayan ya da işe girse de hakkını alamayan binlerce genç var. Bazıları ailesine destek olmak zorunda kaldığı için okulu bırakıyor, bazıları psikolojik baskılar nedeniyle bir adım atmaya cesaret edemiyor.
NEET kuşağını anlamak için onların eğitim sistemine ve iş hayatına olan güvenini sorgulamak gerekiyor. “Üniversite bitirdim ama iş yok”, “KPSS’ye girdim, atanamadım”, “Staj yaptım ama kimse sahip çıkmadı” gibi cümleler artık sıradan hale geldi. Gençler diploma ile hayatlarının değişeceğine inanmıyor çünkü sistem bunun garantisini vermiyor. Bu da onları, en baştan “yarış dışı” kalmaya itiyor.
Birçoğu NEET yaşam tarzını sosyal medyada mizaha döküyor. “Bugün de işsizliğime şükrederek uyandım” ya da “hiçbir iş yapmamak da bir iş” gibi ironik paylaşımlar, aslında buzdağının görünen kısmı. Altında özgüven kaybı, gelecek kaygısı ve toplumsal baskı yatıyor. Sosyal medya bu gençler için hem bir kaçış alanı, hem de görünürlük kazanma fırsatı. Ama bazen de gerçeklikten tamamen kopmalarına neden olabiliyor.
NEET bireyler sadece sistemle değil, aileleriyle ve çevreleriyle de mücadele ediyor. “Ne zaman işe gireceksin?”, “Senin yaşında baban ev geçindiriyordu”, “Bari bir kursa yazıl” gibi cümleler, dışarıdan iyi niyetli gibi görünse de çoğu zaman bir baskı unsuru oluyor. Bu baskı, onların daha da içine kapanmasına ve zamanla “yetersizlik” algısına kapılmasına yol açabiliyor.
Bu gençleri sisteme tekrar dahil etmenin yolu, onları sadece “işsiz” ya da “eğitimsiz” olarak değil, potansiyel taşıyan bireyler olarak görmekten geçiyor. Eğitim sisteminin esnekleştirilmesi, nitelikli staj ve girişimcilik destekleri, psikolojik destek mekanizmaları, uzaktan çalışma fırsatları ve sosyal güvence gibi adımlar, NEET kuşağını yeniden umutlandırabilir. Çünkü aslında birçok NEET gencin en büyük ihtiyacı bir şans… Ve o şansı tanıyan, anlayan bir toplum.