Rivayetlere göre kökeni Moğollara dayanan, 'çilingir sofrasının' tarihsel hikayesini keşfetmeye hazır olun! Çilingir sofrasında olmazsa olmaz mezeler, her yöreye özgü eşsiz lezzetler, uzun bir sofranın başında bitmek bilmeyen sohbet bir hayli önemlidir. Zira çilingir sofrası öyle rastgele kurulmaz, herkesle de rakı içilmez! Peki, neden çilingir sofrası diyoruz?
İşte, çeşnigir yani namıdiğer 'çilingir sofrasının' hikayesi...
Rakı, aheste aheste ve özenle hazırlanmış sofralarda meze eşliğinde içilir. Öyle ki her sofra çilingir sofrası olmaz, çilingir sofrasına herkesle oturulmaz.
Mesela Ege ve Akdeniz yörelerinde zeytinyağlılar, sebzeler ve deniz mahsulleri ile donatılan sofralar kurulur. Karadeniz'de çilingir sofraları hamsi, mısır ekmeği, lahana sarması başta olmak üzere enfes tatlarla donatılır. Anadolu'da ise sarmalar ve et yemekleri ön plana çıkar!
Peki, rakının eşlikçisi olarak hazırlanan eksiksiz bir şekilde ve büyük bir çeşitlilikle donatılan, gastronomik anlamda ziyafetin adresi olan bu sofralara neden çilingir sofrası denir? Gelin öğrenelim 👇
Gelin önce Osmanlı'ya doğru yola çıkalım. Bildiğiniz gibi Osmanlı İmparatorluğu'nda Padişahlar, yemeğe hemen başlamazlardı. Saraylarda, Padişahtan önce yemekleri tatmakla görevli 'çeşnicibaşı' yani bir diğer adıyla 'çeşnigir' bulunurdur.
Her tür yemekle ayrı ayrı ilgilenen kalfaların elinden ve kalabalık bir mutfaktan çıkan tüm lezzetler, saray ahalisine ulaşmadan önce çeşnigir tarafından tadılırdı. Çeşnigirin görevi bir lezzet testinden öteydi. Zira aslında bu tadım Padişah'a yönelik bir suikasta dair kıymetli bir testti.
Çeşnigirin tadımı için özellikle küçük porsiyonlarla hazırlanan sofraya ise çeşnigir sofrası denirdi. Rivayetlere göre, Osmanlı'daki çeşnigir kavramı zamanla çilingir sofrasına dönüştü. Bildiğiniz gibi çilingir sofrasında da çeşnigir sofrasında olduğu gibi pek çok lezzet küçük porsiyonlar halinde yer alır.
Bir başka rivayet ise çilingir sofrasının Moğollara dayanan bir isim olduğuna ilişkindir. Derler ki Moğollar döneminde önemli kutlamalar ve törenler için kurulan sofralar, yani büyük törensel yemeklere 'Şelangar' denirdi.
Farsça bir kelime olan 'şelangar' ise zamanla 'çilingir' olarak değişmiş ve günümüzde 'üzerine meze ve içki konulan küçük içki sofrası' olarak sözlükteki yerini almıştır.
Bu arada Moğolca'da çorba anlamına gelen şilü(n) ya da şölü(n) kelimesi de zamanla dönüşerek dilimizdeki şimdiki hali olan şölen haline gelmiştir.
Bu arada son bir bilgi daha, çilingir sofrasında yerini bulan rakı ise Arapça bir sözcük olan 'araki' kelimesinden gelmektedir. 'Arak'tan türeyen bu kelime, Osmanlı Döneminde 'terle ilgili olan' anlamında kullanılmıştır. Arak kelimesi ise Arapça'da ter anlamına gelir.
Çilingir sofralarında yaşlandık be .