Uzayda hayat düşündüğümüzden çok daha zor. Yere çarpmamak için duvara tutunurken burnunuz tıkanıyor, başınız dönüyor ve mideniz bulanıyor. Üstüne üstlük, yanınızdaki arkadaşınız da öksürmeye başlarsa işler iyice karışıyor. Peki, uzay istasyonunda bir astronot hastalandığında ne oluyor? Hemen dünyaya mı dönüyorlar yoksa uzayda doktorculuk oynamak zorunda mı kalıyorlar? İşte uzayda hasta olmanın, düşündüğümüzden çok daha karmaşık ve teknolojik yönleri!
Yer çekimsiz ortamda vücut sıvıları alışık olduğu şekilde davranmıyor ve bu da iç kulakta ciddi bir kafa karışıklığına neden oluyor. Sonuç: mide bulantısı, baş ağrısı, kusma.
Bu durum o kadar sık görülüyor ki her 4 astronottan 3’ü bu sorunla karşılaşıyor. Ancak NASA bu duruma da hazırlıklı. Astronotların yanında, içinde mendil ve fermuarlı kilitli poşet bulunan özel kusma torbaları bulunuyor. Torba doldu mu? Çöpe atılıyor ve yola devam.
Bu sayede yanlarında bakteri ya da virüs taşıma ihtimalleri minimuma indiriliyor. Ama yine de nadiren de olsa, biri hastalanırsa... geçmiş olsun. Mikro yerçekimi nedeniyle sinüsler boşalmıyor ve burun tıkanıklığı çok daha rahatsız edici bir hal alıyor. Üstelik araştırmalara göre, bazı mikroorganizmalar uzayda daha dirençli hale gelebiliyor.
Kalın hücre duvarları, antibiyotiklere karşı direnç ve yüzeylere sıkı sıkıya tutunan 'biyofilm' denilen yapılar geliştiriyorlar. Neyse ki uzayda yakalanan soğuk algınlığı genelde kendi kendine geçiyor. Ama geçene kadar astronotlar, burunlarını bile düzgün sümküremeden günlerce rahatsızlık çekmek zorunda kalıyor.
Yeni gelen bir astronot, bölmeden geçmeye çalışırken kafasını bir yere vurabiliyor. Böyle durumlarda astronotlar, dünyadaki doktora video bağlantısıyla ulaşıyor.
NASA’nın sağlık birimi; alınan küçük darbeler, kesikler ya da kas ağrıları gibi konularda astronotlara anında destek veriyor. Hatta uzaydaki bazı görme problemleri için astronotlara kendi göz testlerini nasıl yapacakları öğretilmiş durumda. Bazı durumlarda Dünya’daki bir doktor, uzay istasyonundaki modifiye edilmiş bir ultrason cihazını kullanarak astronotu adım adım yönlendiriyor.
Eğer hastalık ciddi bir seviyeye ulaştıysa, uzay istasyonundaki acil durum planı devreye giriyor. Uzay istasyonuna bağlı bir Soyuz kapsülü her zaman orada bekliyor. Kapsül, gerekirse hastalanan astronotu hızla dünyaya geri getirmek için hazır.
Böyle bir durum şimdiye kadar yalnızca bir kez yaşandı. 1986 yılında Sovyet kozmonot Vladimir Vasyutin, prostat enfeksiyonu nedeniyle yeryüzüne geri dönmek zorunda kaldı.
Dişçiye gitmeden kanal tedavisi yapılabilen sistemler, eğitim almamış astronotların bile uygulayabileceği yara kapatma teknolojileri gibi yenilikler gündemde.
Ayrıca sadece fiziksel değil, psikolojik etkiler de araştırılıyor. Uzun süreli izolasyonun, yalnızlığın ve kapalı ortamlarda bulunmanın astronotların ruh sağlığı üzerindeki etkileri, Mars simülasyon projeleriyle analiz ediliyor.
Hep merak ettiğimiz bir konudur zaten astronotlar Gökçe hanım nerden aklınıza geldi bunu haber yapmak 😉