Çağdaş Türk şiirinin gelmiş geçmiş en önemli isimlerinden biri olan Nazım Hikmet Ran, Türk Edebiyatına çok fazla değerli eser bırakmıştır. Türkiye’de serbest nazımı ilk kullananlardandır. Nazım Hikmet gerek yaptığı sanat, gerek bıraktığı eserler, gerekse hareketli siyasi hayatı nedeniyle Türk insanının hafızalarından hiçbir zaman silinmeyecek isimler arasına girmeyi başarmıştır. Şiir, roman, masal ve oyun gibi birçok türde eserler yazmıştır.
Anadolu’ya geçtiği sıralarda savaşın ve halkın sorunlarına tanık olan Nazım Hikmet, o güne kadar yeterince farkına varamadığı gerçeklerle yüzleşmiştir. Bunun ardından hece ve aruzun ona yetemeyeceğini, farklı bir şiir anlayışına gitmesi gerektiğini anlamıştır. Bu duygularını ise şu dizelerle dile getirmiştir; “Anadolu’ya geçtim. Millet sıska, Nuh’tan kalma silahı, açlığı ve bitiyle savaşıyordu Yunan ordularına karşı. Milleti ve savaşını keşfettim. Şaştım, korktum, sevdim ve bütün bunları yazmak gerektiğini sezdim. Şiirle yeni şeylerin, şimdiye kadar söylenmemiş şeylerin ifade edilmesi gerektiğini sezdim. Bu işte önce beni yeni öze göre yeni bir şekil bulmak meselesi ilgilendirdi. İşe kafiyeden başladım. Kafiyeleri mısraların sonunda değil de bir sonda bir başta denedim.”
Nazım Hikmet siyasi görüşleri yüzünden defalarca kez tutuklanmış, şiirleri 50’den fazla dile çevrilmiş, “romantik komünist” ve “mavi gözlü dev” diye de adlandırılan, Türk edebiyatının en önemli isimlerinden biridir.
Nazım Hikmet Ran20 Kasım 1901 tarihinde, Selanik’te dünyaya gelmiştir. Ailesi tarafından 17 Ocak 1902 tarihinde nüfusa kaydettirilmiştir. İlk şiiri Feryad-ı Vatan’ı 1913 tarihinde yazmış ve aynı yıl Galatasaray Sultanisi’ndeortaokula, 1917 yılında ise Heybeliada Bahriye Mektebi’ne başlamıştır. Daha sonrasında ise Kurtuluş savaşında savaşmak için Anadolu’ya gitmiştir. Aşırıya kaçan halleri tespit edildiği için bahriyeden ayrılmak zorunda kalmıştır. Nazım Hikmet çok iyi bir edebiyat eğitimi almıştır. Aldığı edebiyat eğitimi sayesinde, daha sonraBolu’ya öğretmen olarak atanmıştır. Öğretmenlik yapmak istemeyen Nazım Hikmet, Batum üzerinden Moskova’ya gitmiş, burada siyasal bilimler ve iktisat okumuştur.
Nazım Hikmet Ran 1930 yıllarında tanışıp evlenmek istediği büyük aşkı Piraye ile 1931 yılında evlenme kararı almış, fakat araya giren tutuklamalar gibi sebepler yüzünden ancak 31 Ocak 1935 yılında evlenebilmişlerdir.
Nazım Hikmet’in daha öncesinde Sovyetler Birliği’nde 2 kez evlendiği de bilinmektedir. İlk evliliği bir Türk olan Nüzhet Hanımdır. İkincisi ise bir Rus olan Dr. Lena’dır. İkisi ile de evliliğini sürdürememiş ve çeşitli sebepler yüzünden ayrılarak daha sonra Piraye ile evlenmiştir. Nazım Hikmet Ran’ın Piraye’ye yazdığı birçok eseri vardır.
1924 yılında Moskova’da yayınlanmış olan ilk şiir kitabı ’28 Kanunisani’dir. Aynı yıl Türkiye’ye dönmüş ve Aydınlık isimli dergide şiirleri yayınlanmaya başlamıştır. Fakat dergide yayınlanan şiirler yüzünden Nazım Hikmet’e 15 yıl hapis istendiği için yeniden Moskova’ya dönmüştür. 1928 yılında çıkan af ile Türkiye’ye dönüş yapan Nazım Hikmet, Resimli Ay dergisinde çalışmaya başlamıştır. Bu derginin Nazım Hikmet’in tanınmasında rolü büyüktür.
Nazım Hikmet yine şiirleri yüzünden 10 yıl sonra 1938 yılında 28 yıl hapis cezasına çarptırılmıştır. Çankırı, Bursa ve İstanbul cezaevlerinde yatmış, 1950 yılında çıkarılan af ile de ceza süresinin üçte ikisi affedilmiştir. Cezaevindeki son 2 yılına girmek üzere olan Nazım Hikmet, kendisini ziyarete gelen, dayısının kızı Münevver’e aşık olmuştur. Piraye ile boşanan Nazım Hikmet Münevver ile evlenmiştir. 12 yıl boyunca hapis yattıktan sonra öldürüleceğini düşünerek Moskova’ya tekrar dönmüştür. Bu yüzden Türkiye vatandaşlığından çıkarılmış ve Polonya vatandaşlığına geçerek Borzecki soyadını almıştır. Moskova’da 1963 yılında geçirdiği kalp krizi sonucunda hayatını kaybetmiştir. Mezarı Moskova’da bulunmaktadır. Türk vatandaşlığından çıkarılan Nazım Hikmet, ölümünden 46 yıl sonra 5 Ocak 2009 yılında Bakanlar Kurulu kararı ile vatandaşlıktan çıkarılma işlemi iptal edilmiştir.
Ölmeden önce yayınlanan eserleri
Dağların Havası, 1925
Güneşi İçenlerin Türküsü, 1928
835 Satır, 1929
Jokond ile Si-Ya-u, 1929
Varan 3, 1930
1+1=1, 1930
Sesini Kaybeden Şehir, 1932
Gece Gelen Telgraf, 1932
Benerci Kendini Niçin Öldürdü? 1932
Bir Ölü Evi, 1932
Kafatası, 1932
Orman Cücelerinin Sergüzeşti, 1932
Unutulan Adam, 1934
Portreler, 1935
TarantaBabu’ya Mektuplar, 1935
Simavne Kadısı Oğlu Şeyh Bedrettin Destanı, 1936
İt Ürür Kervan Yürür, 1936
Milli Gurur, 1936
Sovyet Demokrasisi, 1936
Alman Faşizmi ve Irkçılığı, 1936
Kurtuluş Savaşı Destanı, 1937
Yeşil Elmalar, 1938
La Fontaine’den Masallar, 1949
Ölümünden Sonra Yayınlanan Eserler
Saat 21 – 22 Şiirleri, 1965
Enayi, 1965
Ferhad ile Şirin, 1965
İnek, 1965
İstasyon, 1965
Kan Konuşmaz, 1965
Yolcu, 1965
Yaşamak Hakkı, 1966
Bu Bir Rüyadır, 1966
Henüz Vakit Varken Gülüm, 2008
Öteki Defter, 2008
Büyük İnsanlık, 2011
Piraye’ye Mektuplar 1, 1998
Piraye’ye Mektuplar 2, 1998
Sanat ve Edebiyat Üstüne, 1998
Bizim Radyoda Nazım Hikmet, 2002
Yatar Bursa Kalesinde, 1991
Sanat, Edebiyat, Kültür, Dil, 1992
Çankırı’dan Piraye’ye Mektuplar, 2010
Bütün Şiirleri, 2007