Geçtiğimiz günlerde sosyal medyada viral olan ve haber sitelerinde hatta gazetelerde kendine yer bulan bazı haberler gerçeği yansıtmıyor. Tabii, biz ilk aşamada bunun tam tersi olduğunu düşündük.
Gelin, bu haberler neymiş ve işin aslı nasılmış hep birlikte görelim.
Sosyal medyada paylaşılan bir görselin Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun Sosyal Sigortalar Kurumu’nda (SSK) genel müdürüyken sahip olduğu özürlü kartı gösterdiği iddia edildi. Kullanıcılar görseli paylaşırken genellikle “Suç duyurusu: şu kepazeliğe bakınız. SSK müdürü iken kendine sakat kartı çıkarmış, vergi vermemek için” ifadelerini kullanmış. Dolaşımdaki kart görselinde yer alan “yüzde 99 kör” ibaresi de dikkat çekiyor.
Ancak iddia yanlış. Kılıçdaroğlu’na atfedilen kart, montajlanarak oluşturulmuş. Kemal Kılıçdaroğlu’nun vesikalığı 1994’te çekilmiş bir fotoğrafından, kimlik kartının kalanıysa İbrahim Karaoğlu isimli başka birinin kimliğinden alınmış.
Ancak kart üzerinde birkaç yanlış ayrıntı var. Örneğin kartın üst kısmında el yazısıyla “Konya” yazıyor. Kılıçdaroğlu’nun özgeçmişlerine bakarak, Konya’da hiç yaşamadığı ve çalışmadığı söylenebilir.
İddia görseli arama motorlarının tersine görsel arama özelliği ile aratıldığında İbrahim Karaoğlu isimli Twitter kullanıcısının 17 Kasım 2017’de paylaştığı bir kart fotoğrafına ulaşılıyor.
Sonuç olarak CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun olduğu iddia edilen ve üzerinde “yüzde 99 kör” ibaresi olan özürlü kartı montajlanarak oluşturulmuş. Kart üzerindeki fotoğraf Kılıçdaroğlu’nun 1994’te bir etkinlikte çekilen fotoğrafından alınmış, kartın geri kalanı ise İbrahim Karaoğlu isimli bir kişinin SSK sicil kartından.
Bazı internet sitelerinde yer alan haberde, 24 Temmuz 2020’de Ayasofya’da kılınan Cuma namazıyla eş zamanlı olarak Mustafa Kemal’in Selanik’teki evinin Yunanistan tarafından bakım nedeniyle üç günlüğüne kapatılacağı iddia edildi.
Ancak Atatürk’ün Selanik’teki evinin Ayasofya ile bağlantılı olarak Yunanistan tarafından kapatıldığı iddiası doğru değil. Bahsi geçen ev Türkiye’nin Selanik Başkonsolosluğu’na bağlı ve yapılacak çalışma önceden duyurulmuş.
Bunlara ek olarak Atatürk’ün 1881’de doğduğu müze halindeki ev bugün Selanik Başkonsolosluğu ile aynı yerleşke içinde yer alıyor. Selanik Başkonsolosluğu’nun internet sitesinde yer alan bilgilere göre müze Türk toprağı sayılıyor. Yani müze Yunanistan’a bağlı bir kurum değil. Müze hakkında Kültür Bakanlığı’nda yer alan bilgilerden yapının konsolosluğun bir parçası olduğu doğrulanabiliyor.
Selanik Başkonsolosluğu yetkilileri de müzenin Yunanistan’la bir alakasının olmadığı, mülkiyetin Türkiye’de olduğunu ifade etti. Kararların ise Kültür Bakanlığı ve Dışişleri Bakanlığı ile ortak alındığının da altı çizildi. Sonuç olarak Atatürk Evi’nin Yunanistan tarafından kapatıldığı iddiası doğru değil.
Sosyal medyada ve bazı haber sitelerinde paylaşılan bir fotoğrafın, 24 Temmuz’da Ayasofya’nın ibadete açılması nedeniyle Yunanistan’ın yas ilan edilmesi vesilesiyle yarıya indirilen bayrağı gösterdiği iddia edildi.
Ancak iddia doğru değil. Fotoğraf 2018 yılındaki yangınlar nedeniyle ilan edilen ulusal yas sonrası yarıya indirilen bayrağı gösteriyor.
Atina’daki Akropolis’te bulunan bayrağın 25 Temmuz 2018'de ülkede yangınlardan dolayı ilan edilen üç günlük ulusal yas nedeniyle yarıya indirildiği bilgisi paylaşılmış. Ayrıca burada fotoğrafın AP muhabiri Theodora Tongas tarafından çekildiği belirtilmiş.
Yunanistan’da Temmuz 2018’de başkent Atina yakınlarında orman yangını çıkmış, 80’e yakın insan hayatını kaybetmişti. Ülke tarihinin en büyük felaketi olarak görülen yangınlar nedeniyle, ülkede üç günlük ulusal yas ilan edilmiş, bayraklar yarıya indirilmişti. Sonuç olarak fotoğraf 24 Temmuz 2020’den değil.
Pek çok internet gazetesinde paylaşılan bir haberde, Britanya basınında yerli otomobil TOGG’dan 'çığır açan otomobil' olarak bahsedildiği iddia edildi.
Habere göre The Telegraph gazetesi, günün önemli gelişmelerini aktardığı haberinde 'Türkiye'nin çığır açan ilk yerli otomobili TOGG’un mühendislik, tasarım ve üretim merkezinin temel atma töreni, Türkiye’de Bursa’nın Gemlik ilçesinde gerçekleştirildi' ifadelerini kullanmıştı. The Telegraph’ın haberinden bir ekran görüntüsü, TOGG’un resmi Twitter hesabından da paylaşıldı.
Ancak iddia doğru değil. Metinde 'çığır açan' ifadesi kullanılmadı. 'Groundbreaking ceremony', 'temel atma töreni' anlamına geliyor. Ayrıca açıklama The Telegraph'a ait değil, ilk olarak Anadolu Ajansı fotoğraf açıklamasında bu cümleyi kullanmış.
The Telegraph’taki fotoğrafın açıklamasında yer alan “Groundbreaking ceremony for engineering, design and production center for Turkey’s first indigenous car TOGG is held in Gemlik district of Bursa, Turkey” cümlesinin tam çevirisi şu şekilde:
“Türkiye’nin ilk yerli otomobili TOGG’un mühendislik, tasarım ve üretim merkezinin temel atma töreni, Türkiye’de Bursa’nın Gemlik ilçesinde gerçekleştirildi.”
Ayrıca The Telegraph’ta yer aldığı iddia edilen cümle, gazetenin orijinal açıklaması değil. Bu görsel, 18 Temmuz 2020’de aynı açıklamayla Anadolu Ajansı’nın fotoğraf veri tabanına eklenip Anadolu Images resmi Twitter sayfasından aynı açıklama ile 19 Haziran’da tweet atılmış. Yani The Telegraph bu açıklamayı fotoğraf kaynağından doğrudan almış.
Sosyal medyada paylaşılan ve Teyit’e ihbar olarak gönderilen paylaşıma göre 1930 yılında 1 Türk Lirası (TL) 100 ABD Doları ediyordu. Buna göre tarım ve sanayiye önem veren Türkiye yabancı paraları da “ezerek” değer kazanmıştı.
Ancak iddia doğru değil. Bahsi geçen tarihte 1 dolar 2,12 TL’ye karşılık geliyordu.
Tabloya göre 1930 yılında ortalama dolar kuru 2,12 TL imiş. Benzer şekilde o yılın ortalama sterlin kuru ise 10,32 TL olmuş. Ortalama döviz kurları 1929’da yaşanan küresel ekonomik krizin etkisiyle 1929 ila 1932 yıllarında artış göstermiş. Sonrasında 1,26 TL’de sabit bir seyir izlemiş. (sf. 186)
Prof. Dr. Feridun Ergin tarafından yazılan “Birinci Dünya Savaşı’nda ve Atatürk Döneminde Fiyatlar ve Gelirler” başlıklı başka bir makalede de döviz kurlarına değinilmiş. Ergin’in çalışmasında 1930 yılında ortalama dolar kurunun 212 kuruş yani 2,12 TL olduğunu belirtmiş.
Böyle yalan haberlere neden ihtiyaç duyuyorsunuz ki? Hele de Atatürk hakkında. Zaten ülkeye bunca şey kazandırmış birisi.
Sadece A-haber tayfası inanır buna :))
İnanmıyorum, groundbreaking ceremony’i gerçekten anlamadan mı çevirmişler yoksa ‘aha groundbreaking kelimesini bulduk buradan yürüyebiliriz millete gaz vermek için’ mi demişler? Hangisi daha üzücü karar veremiyorum