Geçtiğimiz günlerde NASA bir basın duyurusuyla uzay aracı SOFIA (Kızılötesi Astronomi Stratosferik Gözlemevi) tarafından yapılan keşifler sırasında Mars atmosferinde oksijen bulunduğunu duyurdu.
Peki bu ne anlama geliyor, gelin 9 soru ve cevapla inceleyerek akıllardaki soru işaretlerini gidermeye çalışalım:
Maalesef hayır. Bunun iki temel nedeni var; birincisi oksijen miktarının yaşam için hiç ama hiç yeterli olmaması, ikincisi bu oksijenin bizim bildiğimiz oksijenle pek de aynı olmaması.
Yine de her ne kadar şuan yaşamamıza elverişli olmasa da, atomik oksijenin varlığı Mars'ta geçmiş dönemde yaşam olmuş olma ihtimalini artıran bir keşif. Kaldı ki, halihazırda daha önce Mars'ta suyun bulunduğuna dair çok önemli bir keşif yapılmıştı.
Bizim nefes alıp vermede kullandığımız oksijen doğada moleküler halde bulunuyor. Mars'ta keşfedilen oksijen ise atomik halde, yani solunum için hiç uygun değil.
En basit şekilde açıklamak gerekirse; moleküler oksijen iki adet oksijen atomunun bir araya gelmesiyle oluşuyor, atomik oksijen ise sadece bir adet oksijen atomundan oluşuyor. Oksijen atomik haldeyken sürekli şekilde diğer elementlerle etkileşim haline girmeye çalışıyor ve tehlikeli bir halde oluyor.
Aslına bakılırsa hem Dünya'da, hem de Mars'ta atomik oksijen de, moleküler oksijen de bulunuyor. Ancak Dünya'da bulunan atomik oksijenler hızlı şekilde diğer elementlerle etkileşim haline girdiğinden doğada atomik halde oksijen bulmak çok zor. Mars'ta ise oksijen atomları bir araya gelip moleküler oksijen oluşturduğu anda yüksek morötesi ışın enerjisi nedeniyle anında parçalanıp atomik hale dönüyorlar. Bu nedenle Mars atmosferinde moleküler oksijene rastlayamıyoruz.
Şöyle ki, bir zamanlar Mars'ın tıpkı Dünya gibi kalın bir atmosfere sahip olduğu düşünülüyor. Böyle bir atmosferin olması da yaşamın oluşmuş olma ihtimalini güçlendiren bir olasılık. Bilim insanlarının üzerinde düşündüğü şeyse bu atmosferin nasıl günümüzdeki haline geldiği. Hangi etkenlerin Mars'ın atmosferini adeta bitirdiğini araştırıyorlar ve atomik oksijen gibi gazlar da bu konuda yapılan araştırmalar için altın değerinde.
İnelim. 2015 yılında bilim insanları bu konuda önemli bir sonuca ulaştı ve günümüzden tam 3,5 milyar yıl önce Mars'ın manyetik alanının gizemli bir şekilde ortadan kaybolduğunu keşfetti. Manyetik alanın ortadan kalkmasının ardından Güneş'ten gelen yüksek enerjili ışınlardan korunamamaya başlayan gezegen, yavaş yavaş atmosferini bu ışınlara karşı kaybetti. Günümüzde bu süreç hala devam ediyor ve Mars'ın atmosferi giderek tamamen yok oluşa yaklaşıyor.
Atomik oksijen yapısal özelliklerinden dolayı Mars atmosferinin en üst tabakasında konumlanıyor. Bu tabaka aynı zamanda Mars'ın atmosferinin uzaya saçıldığı ve giderek inceldiği bölge. Buradaki atomik oksijen miktarının hesaplanması ve ne kadar miktarda atomik oksijenin düzenli olarak uzaya saçıldığının tespit edilmesi, Mars'ın atmosferinin yok oluş sürecini daha iyi anlamamıza yardımcı olacak.
Aslına bakılırsa tam 40 yıl önce yine NASA'nın SOFIA ekibi Mars atmosferi üzerinde çalışmalar yürütmüş ve o zamanlarda da atomik oksijen izine rastlamıştı. Dönemin Viking ve Mariner görevlerinden sonra Mars'ın atmosferi üzerine çalışmalara günümüze kadar ara verilmişti.
Şöyle ki; ilk araştırmaya ve diğer bilinenlere göre tahmin edilen Mars atmosferinin üst tabakasındaki atom sayısının, bu araştırma sonucunda çıkan sonuçlara göre oldukça fazla olduğu ortaya çıktı. Yani bu keşiften anladığımız kadarıyla, Mars atmosferi sandığımızdan çok daha hızlı yok oluyor. Yine de bu sonuç üzerinde kesin bir şekilde konuşmak yanlış, nitekim bilim insanları durumun Mars atmosferinde yaşanan değişimlerden kaynaklanmış olabileceğini düşünüyor. Dolayısıyla yeni gözlemlerin sonuçları da gelmeden net şekilde konuşamıyoruz.
Ayrıca bu araştırmayı ilk keşiflerden ayıran bir özellik daha var; o da Viking ve Mariner görevleri için Mars'a kadar gittiğimiz halde, bu keşifleri Dünya'dan hiç uzaklaşmadan, yerden yalnızca bir kaç bin metre yükseklikte yapabildik.
İşte keşifle ilgili akla gelen en önemli soruların cevapları böyle. Gelecekte yeni araştırma sonuçları geldikçe konu üzerine eğilmeye devam edeceğiz.
gezegendeki ekosistem yok edildiyse kesin insan işidir. Belkide daha önce insan ırkı orada yaşıyordu. Oranın anasını ağlatınca buraya geldi. Tabi göcebe misali malı mülkü orada bırakıp buraya gelince teknoloji vs hak getire. Hoop hoş geldin daş devri. :P Zaten biz Mars'tan Dünya'ya gelmeden önce Marsta hayat on numaraymış. Orada hep kızlar teklif ediyormuş.
Mark Watney'i buldunuz mu la ?
Uzay turizmine karşı oldukça fazla yatırım var ve bu uzay turizmi eninde sonunda olacak ve bunun için belli kesimlere (halkda dahil) malzeme gerekiyor.Oksijen-su-hayat-mars dörtlüsüyle ilgili neredeyse 100 yıllık haber ve malzeme bulabilirsiniz ;) En sevdiğim şey bilim olsa da bazı şeyler sadece bilim için yapılmıyor :D