Bu başlık altında yazacaklarıma Görünmeyen Beyin isimli kitabımda kapsamlı olarak değinmiştim. Görünmeyen Beyin’in özellikle genişletilmiş 5. baskısında beynin sırları üzerinden yapılan abartılı yayınlara ve spekülasyona yanıt teşkil edebilecek detaylı bilgilere ulaşabilirsiniz. Burada yanılgılar kapsamında konuyu özetleyerek değişik örnekler üzerinden ele almaya çalışacağım.
Öğrenme ve kavramayı artıran bir yöntem olarak hipnoza da başvurulmaktadır. İnsanlar hipnoz sırasında hipnoz olmadıkları duruma göre daha kolay ve fazla sayıda anı ortaya çıkarırlar. Normal şartlarda hatırlanmayan veya hatırlanamayan pek çok şey hipnoz sırasında belleğe gelebilir. Bu şekilde hipnozun belleği geliştirdiği veya genişlettiği düşünülebilirse de hipnoz sırasında ortaya çıkan anıların tamamının kesinlikle doğruluğu olduğu konusu tartışmalıdır. Hipnoz ile ortaya çıkan bazı anıları beyninizin otomatik olarak uydurma ihtimali vardır. Belki de insanları daha fazla anı üretmeye zorlayan şey hipnoz ile birçok şeyi hatırlayacaklarına olan güçlü inançları olabilir.
Demek istediğim hipnoz da plasebo etkisine karşı bağışık ya da plasebo etkiden muaf bir uygulama değildir. İnsanlar hipnoz ile belleklerinin daha iyi çalışacağına inanıyorsa hipnotize edildiklerinde daha fazla hatırlamaya eğilimli olacaklardır. Ne yazık ki hipnoz altında hatırlananların kesin doğru olup olmadığını bilmenin yolu yoktur. Hipnoz uygulanan kişinin tam olarak neyi hatırlaması gerektiğini bilsek bunu teyit etme şansımız artardı ancak bunu biliyorsak neden hipnoz kullanalım ki böyle bir durumda hipnoza da gerek kalmazdı. Hipnozu doğru biçimde kullanan ve yorumlayan uzmanları kızdırmak istemem.
Söylemek istediğim iki önemli şey var. Birincisi hipnoz altında ortaya çıkan bir anı her zaman doğru olmayabilir. O nedenle hipnoz altında elde edilen anılar üzerinden hareket edilirken yanılma payı göz önünde bulundurulmalıdır. İkincisi beyin kapasitesi ve zekâ düzeyi de hipnoz ile artırılamaz. Elde edilen bazı olumlu sonuçlar aynı Mozart Etkisi’nde olduğu gibi plasebo ya da bazı başka rahatlatıcı ve motivasyonu artırıcı etkilerle ilişkili olabilir. Ancak hipnoz üzerinden daha fazlası pazarlanmaktadır. Hipnoz ile zekânızın artacağını düşünürseniz yanılırsınız. Belki ders çalışma veya sigarayı bırakma yönünde motivasyonunuz bir ölçüde artabilir ancak bunun bellek veya beyninizin kullanım kapasitesinde artış ile ilişkisi yoktur. Hipnoz beyninizin ücra köşelerinde yatan gizli güçleri de harekete geçirmez.
*Bilgisayar oyunları bağımlılığı ile ilişkili kaynaklar: Wölfling K ve ark., Psychiatr Prax 35(5): 226-232, 2008; Wenstein AM ve ark., Am J Drug Alcohol Abuse, 36(5):268-276, 2010; Karayağiz Muslu G, Aygun O. J Addict Nurs,;31(1): 30-38, 2020.
Kuru kuruya müzik dinlemenin zekayı geliştirici bir etkisi olacağına inanmak saçma. Ancak bir müzik enstrumanı ile uğraşırsanız el becerileri, çabuk ve doğru karar verme mekanizması, matematiksel yönü geliştiriyor. Ayrıca bir köşede sessizce duran bir müzik aletine onu çalarak bir şeyler katabilirsiniz. Kendinize de. Zekayı geliştirici bir etkisi olmamakla birlikte (yani ben sanmıyorum) kendinizi iyi hissetmeniz %100
Müzik zekayı geliştirmez ama ufkunu genişletebilir. Tabii bu konuda bilimsel bir araştırma yapmadım. Yine de ben tahminde bulunuyorum.