Arama motorlarında “nasıl zengin olunur?” sorusunun ardından en sık aratılan ifade “nasıl mutlu olunur?” sorusudur. Aynı zamanda bu soruların yanıtlarını verme hedefinde olan medya içeriklerine her gün bombardıman halinde maruz kalırız. Medyada önerilen mutlu olma yollarının bilimsel gerçekliğinin olup olmadığını inceleyen bir çalışmanın sonuçlarını paylaşmak istiyorum burada. Üç beş cümleye sığdırılan biricik mutluluk formülleri ne düzeyde kanıtlanmıştır? Yazıda bu sorunun peşinden gidiyoruz.
1. Şükran duygusunu ifade etmek
2. Sosyalliği artırmak
3. Egzersiz yapmak
4. Farkındalık/meditasyon pratiği yapmak
5. Doğa ile teması artırmak
Stratejilerin belirlenmesinin ardından bunların bilimsel literatürde kanıta dayalı gerçekliğinin olup olmadığını anlamak için bilimsel çalışmalar incelenmiş. Araştırma sonuçları, mutluluğu artırmaya yönelik en sık önerilen bu stratejilerden bazılarının zayıf bir bilimsel temele dayandığını, büyük kısmının ise bilimsel bir temele dayanmadığını ortaya koyuyor.
Örneğin, doğada vakit geçirme, egzersiz yapma ve farkındalık/meditasyon konusunda pozitif görünen birçok makale bulunsa da bunların mutluluk üzerindeki faydalarını güçlü şekilde destekleyen fazla sayıda çalışma tespit edilemiyor. Şükran duygusu ve sosyallik ile ilgili faydaları destekleyen daha güçlü kanıtlara rastlanıyor. Bir grup bilimsel çalışmanın ise, sosyalliği artırmanın faydalarını destekleyen bulgular ortaya koyduğu görülüyor. İronik bir şekilde, bu stratejilerle ilgili güçsüz araştırmaların büyük miktarda olmasının, daha güçlü çalışmaların yapılmasını ve yayımlanmasını engelleyebileceği düşünülüyor. Bir anlamda sayıca fazla olan iddiaların doğru kabul edilme yanlılığı bilimsel camiada da kendini gösteriyor.
“Mutluluğu samimiyetle ciddiye alıyorsak, iyi oluşu artırmayı amaçlayan işe yarar davranışsal stratejiler için, bir vitaminden talep ettiğimiz düzeyde bilimsel kanıtları talep etmeliyiz.”
- Şükran ve mutluluk ilişkisinde, şükran listeleri yazmanın faydalarına dair kanıtların zayıf olduğu bildirilse de, minnettarlığın yararlı etkilerini gösteren kanıtlar bulunuyor.
Şükran uygulamalarının en azından geçici olarak ruh halini iyileştirebileceğine dair bilimsel destekler gösteriliyor.
- Sosyallik ve mutluluk ilişkisinde, başkalarıyla konuşmanın ruh halini iyileştirdiğini ortaya koyan güçlü kanıtlar tespit ediliyor.
Daha dışa dönük olmanın mutluluğu artırabileceğine yönelik iddiaların ise, yeterince destekli bulunmadığı ifade ediliyor.
- Egzersiz ve fiziksel aktivite ile mutluluk ilişkisini inceleyen çalışmalarda, yürüme, koşma, yoga ve ağırlık kaldırma gibi çeşitli fiziksel aktivitelerin mutluluğu artırılabileceğini savunan öneriler bulunuyor. Şaşırtıcı bir şekilde, çok sayıda çalışma fiziksel aktivite ve egzersizin sağlığa faydalarını araştırmış olsa da, bireysel refah için faydalarını inceleyen daha az sayıda araştırma tespit ediliyor.
Mevcut bilimsel literatür, egzersizin mutluluğu artırdığı yönündeki popüler iddia için fazla güçlü destek sağlamıyor. Çeşitli çalışmalar insanların tek bir egzersizden sonra daha mutlu hissettiklerine dair kanıtlar bulmuş ancak, sessizce oturmak veya belgesel izlemek gibi sıkıcı olabilen aktivitelerle karşılaştırıldığında bu sonuca ulaşılmış. Öte yandan uzun vadeli bir egzersiz programının mutluluğu artırabileceğini gösteren güçlü bir araştırmaya da rastlanıyor. Bu noktada, egzersiz yapmanın Netflix'te popüler bir programı izlemekten daha iyi olup olmadığı araştırılmadığı için kesin bir çıkarıma varabilir miyiz? sorusuyla baş başa kalıyoruz.
- Farkındalık ve meditasyon ile mutluluğun nasıl artırılacağını sorgulayan araştırmalarda, özellikle farkındalık temelli stres azaltmayı (MBSR) inceleyen çalışmalar öne çıkıyor. Bir şeye dikkat yönelterek, şimdiki anda ve yargılayıcı olmayan deneyimin an be an ortaya çıkmasındaki farkındalığın, meditasyon, nefese odaklanma, sevgi ve şefkat geliştirmeye odaklanma gibi formları bulunuyor. Az sayıda insan üzerinde yürütülen deneysel çalışmalarda, MBSR’nin kişilerde iyileşme yarattığına dair güçlü kanıtlar sunulmuyor.
Farkındalık ve meditasyon odaklı uzun süreli yürütülen araştırmalarda ise güçlü etkiler gösteriliyor. Örneğin, Sri Lanka, Hindistan, Nepal ve Myanmar’da yaşlı bireylere uygulanan iki yıllık farkındalık programının sonuçları, katılımcılarda artan yaşam memnuniyetini ortaya koyuyor. Çinli ebeveynler ve Kanadalı lisans öğrencileri üzerinde yürütülen meditasyon odaklı çeşitli araştırmalarda da olumlu sonuçlar gösteriliyor. Ancak “bu etkilerin belki de kişilerin yalnızlıktan çıkmasıyla ilişki olabileceğini kim bilebilir?” gibi sorular tartışmaya açılıyor.
- Doğayla teması artırmak ve mutluluk ilişkisini ele alan incelemelerde, doğa yürüyüşüne çıkmak, çiçek toplamak veya dışarıda daha fazla zaman geçirmek gibi çok sayıda tavsiye bulunduğu gözlemleniyor. Araştırmalarda, doğada zaman geçirmenin faydalarına dair kanıtlar sunuluyor ancak temsiliyet ve kapsam niteliği bakımından güçlü çalışmalar olmayabileceği yönünde soru işaretleri bulunuyor.
- Çeşitli destekleyici kanıtlar araştırmalarda gösterilse de yeterince güçlü kanıtlar bulunmuyor.
- Araştırma yapılan insan topluluğunun genel nüfusu temsil etmede yetersiz olması, temsil niteliği daha güçlü ve kültürel açıdan daha çeşitli nüfusa araştırmalarda yer verilmesi ihtiyacını doğuruyor.
- Mevcut araştırmalar, önerilen mutluluk stratejilerinin toplumun bir bölümü için ters tepebileceğini de gösteriyor. Bu stratejiler, bilimsel kanıtlarla güçlü bir şekilde destekleniyormuş gibi topluma sunulursa ve bireylerin kendi iyi oluşlarını artırmada başarısız olursa hayal kırıklığı yaratabilir.
- Mutlu olma stratejilerinin bir kısmı, insanların sınırlı olan zaman ve enerjilerini talep ediyor. Bu da aynı şekilde hayal kırıklığı yaratabilir.
- Mutluluk stratejilerinin mevcut ampirik kanıtları aşan bir coşkuyla önerilmesi, bilimin güvenilirliğini zedeleyebilir.
- İncelenen stratejilerin çoğu, yaygın kabul görmüş ve erken bir ilgi kazanmıştır. Artık araştırmacıların bu stratejileri test etmek için en etkin düzeyde araştırmaları uygulama sorumluluğu bulunuyor.
Bu stratejilerin etkinliği hala belirsizliğini koruduğu için, mutluluk ve iyi oluşu artırmaya yönelik uygulamaların etkisini inceleyecek iyi tasarlanmış, güçlü araştırmalara ihtiyaç var.
Kapsamlı ve nüfusu iyi temsil eden yeterli düzeyde araştırma olmadığı için, bu mutluluk stratejilerinin bilimsel anlamda işe yaramadığını söylemek bir yanılgı olabilir. Aynı nedenle işe yaradığını söylemek de bir yanılgı olabilir.
Belki de mutluluğun yargılayıcı olmak yerine; izleyici, gözleyici, araştırıcı ve tarafsız olmakla bir ilgisi vardır…
Yararlanılan Kaynak*
Folk, D., & Dunn, E. (2023). A systematic review of the strength of evidence for the most commonly recommended happiness strategies in mainstream media. Nature Human Behaviour, 7(10), 1697-1707.
Not: Yazıda söz edilen araştırma bulguları bu bilimsel çalışmanın incelediği birçok bilimsel çalışmadan elde edilmiştir. Yazıda bilimsel bulgular derlenerek aktarılmıştır. Detaylı kaynak bilgisine bu çalışmanın kaynakça bölümünden ulaşılabilir.
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar tamamıyla yazarlarının özgün düşünceleridir ve Onedio'nun editöryal politikasını yansıtmayabilir. ©Onedio